Người thầy bán sách rong sau 8 năm nghiên cứu ở Nhật Bản

Với anh, một người có thể không thay đổi được xã hội nhưng nhiều người thì chắc chắn có thể. Hành trình lan toả tình yêu đối với những cuốn sách của anh đang ngày càng kết nối được nhiều độc giả, mỗi độc giả sẽ góp phần nâng cao văn hoá đọc của người Việt đúng như mong ước của anh.

Nguyễn Quốc Vương sinh ra ở Bắc Giang trong một gia đình có truyền thống hiếu học, ham đọc sách. Chẳng biết từ khi nào những trang sử đã ngấm vào con người anh. Vương quyết định thi vào khoa Lịch sử, Đại học Sư phạm Hà Nội và trở thành giáo viên Trường THPT Nguyễn Tất Thành.

Năm 2006, anh được Chính phủ Nhật Bản cấp học bổng du học. Đến năm 2011, sau khi hoàn thành Thạc sĩ chuyên ngành Lý luận và Phương pháp dạy học lịch sử tại Khoa giáo dục Đại học Shiga, Vương về nước tiếp tục với nghề giáo. 

Chưa dừng lại ở đó, một lần nữa anh lại sang Nhật tiếp tục nghiên cứu sinh Tiến sĩ ngành Giáo dục Lịch sử Đại học Kanawa. Ngày nhận bằng tiến sĩ, nhiều bạn bè, thậm chí người thân cũng khuyên anh nên ở lại Nhật. Thế nhưng, không mất quá nhiều thời gian để suy nghĩ, Vương quyết định trở về Việt Nam để tìm hướng đi phù hợp. 

8 năm ở Nhật cũng là thời gian anh nhìn nhận được thái độ, hành xử văn minh, cách làm việc chăm chỉ và có trách nhiệm của con người nơi đây. Đặc biệt, Vương ấn tượng nhất là văn hoá đọc của người Nhật. Với tình yêu vốn có với những cuốn sách và nhận thức của một người nghiên cứu về giáo dục, Vương đã nuôi giấc mơ xây dựng và lan toả văn hoá đọc rộng rãi ở Việt Nam.

Năm 2017, Nguyễn Quốc Vương cho ra cuốn sách “Môn Sử không chán như em tưởng” (NXB Phụ Nữ) đã thu hút được sự chú ý của đông đảo giáo viên và học sinh một cách “không theo lẽ thường”. Cuốn sách chỉ có 290 trang, xoay quanh những câu hỏi rất dễ gây nhàm chán như: Học sinh có thích học lịch sử không? Học lịch sử thì có ích gì cho đời sống? Người giáo viên sẽ phải dạy lịch sử như thế nào để học sinh không chán học? 

Điều rất đặc biệt là ở cuốn sách này là được tổng kết từ thực tiễn giáo dục của cá nhân giáo viên Trường THCS và THPT Nguyễn Tất Thành từ năm 2011 đến 2014. Một nửa cuốn sách đăng những bài kiểm tra hoặc bài tập về nhà của học sinh. Những độc giả được đọc thử cuốn sách đều cảm thấy sốc khi tiếp cận những vấn đề mà một đề bài kiểm tra 45 phút có thể ra. 

Chẳng hạn: “Trước tình trạng đất nước ngày một nguy khốn, từ năm 1863-1873, Nguyễn Trường Tộ đã gửi lên triều đình ba mươi bản điều trần phân tích toàn diện tình hình đất nước ta và đưa ra các đề nghị cải cách. Nếu em là một vị quan đại thần trong triều đình nhà Nguyễn đương thời, em sẽ có suy nghĩ như thế nào sau khi đọc ba mươi bản điều trần nói trên?”. 

Hay: “Vào ngày kỷ niệm kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai, học sinh Nhật Bản thường tới thăm Công viên Hòa Bình ở Hiroshima thả hạc giấy lên trời kèm theo thông điệp hòa bình. Hãy tưởng tượng em được đến Hiroshima vào ngày đó và đưa ra thông điệp hòa bình của bản thân”.

Độc giả đã phải giật mình khi đọc những lý giải và suy nghĩ của những học sinh lớp 6 hoặc lớp 8 trước những vấn đề mang tầm vĩ mô có thể trở thành cả một công trình nghiên cứu. Quốc Vương từng đăng tải những ví dụ này trên Facebook cá nhân, rất nhiều giáo viên ở các tỉnh đã xin phép áp dụng mô hình này. 

Riêng ở Trường Nguyễn Tất Thành, theo phiếu kín thăm dò ý kiến học sinh, tỷ lệ hài lòng và yêu thích dành cho cách dạy “đưa ra vấn đề và học trò phải tự tổng hợp tư liệu để lý giải” thấp nhất là 87%, cao nhất lên tới 92%. Điện thoại riêng của thầy Vương cũng rất hay bất chợt nhận được tin nhắn cảm ơn từ các phụ huynh học sinh vì “cháu kể rằng thích học môn của thầy”!

Anh Vương liên tục tham gia các chương trình về sách tại địa phương.

Một cô giáo dạy Toán từng có ý kiến với thầy Vương vì trong giờ Toán, một học sinh trước nay chưa từng quan tâm việc học lại lúi húi ngồi làm bài lịch sử. Có người hỏi: “Dạy theo cách đưa ra vấn đề cho học sinh thì giáo viên nhàn quá?”, thầy Vương bảo ngược lại. Bởi học sinh hứng thú về vấn đề gì thì đều sẽ tìm hiểu rất kỹ và đưa ra những câu hỏi rất khó. Không ít lần thầy giáo phải “xin khất” để tra cứu tìm hiểu thêm với những thắc mắc vô cùng bất ngờ của học sinh.

Thích được gọi là “kẻ bán sách rong”

Với 8 năm nghiên cứu và học tập tại Nhật Bản, số lượng sách mà anh Vương sở hữu không hề ít. Anh kể: “Mỗi lần từ Nhật về Việt Nam, những cuốn sách trở thành mối bận tâm hàng đầu sau sức khỏe của vợ con. Số sách ấy do anh tích lũy trong suốt những ở Nhật, có cuốn phải mua đắt bằng nửa tháng lương ở nhà”. 

Rất nhiều người cho hành động của anh Vương là… điên khùng, bởi lần học xong cao học trở về anh gửi đường biển 5 thùng các tông toàn sách. Cước phí gửi sách mất khoảng 20 triệu đồng trong khi lương của anh khi ấy ở Việt Nam chỉ là 1,8 triệu/tháng. 

Hành trình mang những cuốn sách về phải mất hơn 1 tháng, anh Vương nhớ lại: “Khi sách về đến nhà, mọi người tỏ ra rất tò mò, tôi rút dao mổ tung tất cả các thùng lôi ra toàn sách. Một tuần sau, có một ông bác họ đến nhà chơi, sau khi biết “nghiên cứu sinh” chẳng mang gì từ Nhật về ngoài sách, ông chân tình bảo bố tôi: Thằng này học nhiều bị ngơ rồi chú! Nhật đầy máy móc thì không biết mang về bán mang sách về làm gì?".

Anh Vương kể, khi về quê bà con, làng xóm có hay hỏi: “Cháu làm đến chức gì rồi? Chắc làm to lắm có gì thì giúp đỡ con cháu ở làng nhé?”..., rồi “Mày đi nước ngoài bằng ấy năm lắm tiền thế mà cứ giả nghèo giả khổ để đi xe đạp thế? Chơi con siêu xe đi”. 

Trước thì anh còn gãi đầu, gãi tai không biết đáp lời thế nào. Thế nhưng giờ đây, Vương luôn tự hào đáp lại: “Cháu làm nghề bán sách và chơi sách”. Anh bảo, giai đoạn này, ngoài dạy học anh sẽ chuyên tâm vào hai công việc mà anh thích: bán sách (chỉ bán những cuốn sách tự viết và dịch) và chơi sách (đọc, cho mượn miễn phí tại nhà).

Mới về Việt Nam không lâu, đường chưa thạo, vì thế mỗi lần “ra phố”, Quốc Vương sẽ thông báo trên facebook: hôm nay đi cung đường nào, trong ba lô có những cuốn sách nào, ai cần mua sách có chữ ký thì alô. Có ngày, anh đi bộ 5km trong khói bụi, còi xe đinh tai nhức óc bán được 4 cuốn sách. 

Bù lại, có một khách hàng học Đại học Sư phạm Toán đạp xe mồ hôi nhễ nhại đến chỉ để mua một cuốn lịch sử học. Vợ con có than anh vất vả thì Vương chỉ cười mà nói: “Cho vui thôi, chứ muốn mưu sinh thì có thể dịch tiếng Nhật là sống ổn”.

Với anh Vương, việc tự mang sách đi bán, bán cho nhiều người thuộc nhiều tầng lớp khác nhau có thể giúp anh biết được những ai quan tâm và đọc sách của mình. Hơn nữa, kết nối với độc giả, anh có thể biết được cảm nhận, phản hồi, nhận xét của họ như khen, chê, chỉ trích. 

"Bán sách rong đúng nghĩa là mình sẽ không biết được ai sẽ mua sách của mình, cũng không biết được địa điểm mình bán sách là ở đâu. Có thể có người ở địa điểm A này sẽ mua nhưng mình chưa biết người ta bao giờ. Những người mua sách thường mình sẽ gửi đến cho họ, hoặc nếu tiện với địa điểm mình đi xe buýt, mình sẽ mang đến tận nơi. 

So với những cách bán khác, bán sách như này mình không biết được ngày hôm nay sẽ bán được bao nhiêu cuốn, bán cho ai và bán ở đâu. Ở một góc độ nào đó đương nhiên nó cũng phải mang lại một chút lợi ích kinh tế bởi đi như thế cũng mất thời gian, tiền bạc. Nhưng nếu mà dựa vào nó để sống thì chắc không sống được. 

Một điều thú vị là có thể cảm nhận được văn hoá đọc của Việt Nam đang ở đâu, người ta đang đọc cái gì, những ai đang đọc sách mình và họ mong muốn gì từ việc đọc sách đó. So sánh với nước Nhật, ở Việt Nam văn hoá đọc vẫn đang yếu. Thậm chí những người đáng ra là đọc nhiều nhất như nhà báo, nhà văn hay giáo viên, số người đam mê đọc sách cũng không nhiều" - anh Vương kể về công việc của mình.       

Không chỉ rong ruổi đi bán sách khắp nơi, Nguyễn Quốc Vương đã lập riêng tủ sạch tại quê nhà (thôn Sấu, xã Liên Chung, huyện Tân Yên, Bắc Giang), tủ sách mang tên “Đồi Chẹm”. Tủ sách luôn mở cửa miễn phí đón tất cả bạn đọc trong vùng đến mượn sách. 

Anh Vương kể: Tôi thích nhất là những ngày nhàn rỗi, trở về quê, ngồi thanh thản đọc sách. Những hôm nắng mang sách ra phơi để chống ẩm mốc. Một việc yêu thích nữa là được làm những công việc đồng áng nặng nhọc. Làm những công việc của nhà nông có cái hay là được tiếp xúc với thiên nhiên và tinh thần được tự do. Nhưng có lẽ rất ít người nông dân có ý thức mạnh mẽ để hưởng thụ cái sung sướng của tinh thần tự do ấy! Họ thích cái cảnh ngựa xe xe ngựa và chỗ ngồi làm sạch sẽ có vẻ mát mẻ của những người ở văn phòng. Cái đó vừa có lý vừa... vô lý mà chỉ có ai ngồi trong đó rồi mới hiểu nỗi khổ của mình.