Chuỗi cung ứng toàn cầu trước phép thử an ninh

Đứt gãy lan rộng

Quá trình toàn cầu hóa trong hơn một thập niên qua đã hình thành các mạng lưới hậu cần phức tạp, liên kết chặt chẽ giữa sản xuất, trung chuyển và tiêu thụ trên phạm vi liên lục địa. Mô hình này giúp tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả lưu thông hàng hóa, song đồng thời cũng làm gia tăng mức độ phụ thuộc lẫn nhau giữa các mắt xích.

Thực tế những năm gần đây cho thấy các gián đoạn chuỗi cung ứng ngày càng mang tính dây chuyền. Những yếu tố bất ổn khu vực và rủi ro an ninh phi truyền thống đã buộc nhiều doanh nghiệp vận tải phải điều chỉnh tuyến đường, kéo dài thời gian giao hàng và chấp nhận chi phí phát sinh.

Cùng với đó, sự phức tạp của chuỗi cung ứng toàn cầu đang bị các mạng lưới tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia khai thác. Nhiều báo cáo của các cơ quan thực thi pháp luật quốc tế cho thấy trộm cắp hàng hóa, buôn lậu và gian lận thương mại trong lĩnh vực logistics diễn biến ngày càng tinh vi.

Các đối tượng không chỉ nhắm vào những mặt hàng có giá trị cao như thiết bị điện tử, dược phẩm, mà còn tìm cách xâm nhập sâu vào hệ thống kho bãi, trung tâm phân phối và hồ sơ vận tải, gây thiệt hại kinh tế đáng kể và làm gia tăng rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp.

Bên cạnh các rủi ro hữu hình, môi trường số hóa của ngành logistics cũng đang đặt ra những thách thức mới. Các cơ quan an ninh mạng cảnh báo rằng việc ứng dụng rộng rãi công nghệ số trong quản lý chuỗi cung ứng, dù giúp nâng cao hiệu quả vận hành, lại đồng thời mở rộng bề mặt tấn công cho các hoạt động xâm nhập dữ liệu.

Đa tầng nguy cơ

Từ góc nhìn dài hạn, thách thức an ninh chuỗi cung ứng mang tính đa tầng, hình thành từ sự đan xen giữa yếu tố hạ tầng, quản trị, công nghệ và con người. Các trung tâm logistics lớn đang chịu áp lực phải duy trì năng lực xử lý khối lượng hàng hóa ngày càng tăng, trong khi vẫn bảo đảm an toàn và tính liên tục của hoạt động. Các cảng biển, sân bay quốc tế và nút giao vận tải đa phương thức không chỉ là đầu mối kinh tế, mà còn đóng vai trò then chốt đối với chuỗi cung ứng khu vực. Khi năng lực dự phòng hạn chế, chỉ một sự cố kỹ thuật cũng có thể tạo ra hiệu ứng “thắt cổ chai”, làm chậm trễ hàng loạt tuyến vận chuyển liên quan.

Ở tầng quản trị, sự tham gia của nhiều chủ thể với vai trò và tiêu chuẩn khác nhau khiến việc kiểm soát rủi ro trở nên phức tạp. Một lô hàng quốc tế có thể đi qua nhiều doanh nghiệp vận tải, nhà thầu phụ, đơn vị kho bãi và cơ quan quản lý, mỗi khâu lại vận hành theo những quy trình riêng. Sự thiếu đồng bộ này tạo ra những khoảng trống trong giám sát, nếu các sai sót vận hành, thiếu minh bạch thông tin hoặc hành vi vi phạm có thể phát sinh mà khó được phát hiện kịp thời.

Chuyển đổi số đang tái định hình sâu sắc cách thức vận hành chuỗi cung ứng toàn cầu. Các hệ thống quản lý vận tải, kho thông minh và nền tảng theo dõi thời gian thực giúp doanh nghiệp tối ưu nguồn lực và nâng cao khả năng phản ứng. Tuy nhiên, mức độ phụ thuộc ngày càng lớn vào các nền tảng công nghệ cũng đồng nghĩa với việc rủi ro hệ thống có thể lan tỏa nhanh chóng.

Ngoài ra, môi trường pháp lý và tiêu chuẩn quốc tế liên tục thay đổi cũng đặt ra yêu cầu thích ứng cao đối với doanh nghiệp logistics. Những điều chỉnh về quy định thương mại, an toàn vận tải, kiểm soát xuất nhập khẩu hay bảo vệ dữ liệu cá nhân đòi hỏi quy trình vận hành phải được cập nhật thường xuyên. Việc chậm thích ứng hoặc thiếu hiểu biết đầy đủ về khung pháp lý có thể dẫn tới đình trệ hàng hóa, phát sinh chi phí và gián đoạn hợp đồng, qua đó ảnh hưởng tới toàn bộ chuỗi liên kết.

Yếu tố con người cũng được xem là một mắt xích quan trọng trong bài toán an ninh chuỗi cung ứng. Lao động trong lĩnh vực vận tải và kho vận thường xuyên chịu áp lực về thời gian, chi phí và khối lượng công việc, trong khi mức độ đào tạo về an ninh chưa đồng đều. Những hạn chế về kỹ năng, nhận thức hoặc kỷ luật vận hành có thể làm gia tăng nguy cơ sự cố, đặc biệt trong môi trường làm việc phức tạp và nhịp độ cao.

Trước những thách thức đó, vai trò của nhà nước ngày càng được nhấn mạnh, không chỉ với tư cách cơ quan quản lý mà còn là đối tác đồng hành cùng khu vực tư nhân trong bảo đảm an ninh chuỗi cung ứng. Các chương trình hợp tác công - tư tập trung vào chia sẻ thông tin rủi ro, xây dựng kịch bản ứng phó và nâng cao khả năng phục hồi trước khủng hoảng. Cách tiếp cận này hướng tới tạo lập khung phối hợp linh hoạt, giúp doanh nghiệp chủ động phòng ngừa và giảm thiểu tác động khi xảy ra gián đoạn.

Bên cạnh đó, các rủi ro môi trường và tác động của biến đổi khí hậu cũng đang được đưa vào đánh giá an ninh logistics. Hạn hán, thiên tai hay thời tiết cực đoan có thể ảnh hưởng trực tiếp đến giao thông đường thủy, hàng không và hoạt động kho vận. Việc lồng ghép yếu tố môi trường vào chiến lược bảo vệ chuỗi cung ứng được xem là điều kiện cần thiết để bảo đảm tính ổn định và bền vững trong dài hạn.

An ninh chuỗi cung ứng vì thế không thể được tiếp cận theo cách đơn tuyến hay ngắn hạn. Đây là một bài toán đa tầng, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa hạ tầng, công nghệ, con người và thể chế quản lý. Trong bối cảnh kinh tế thế giới tiếp tục đối mặt với nhiều biến động khó lường, việc nhận diện đầy đủ các lớp rủi ro và xây dựng năng lực ứng phó tổng thể được coi là yếu tố then chốt nhằm bảo vệ dòng chảy hàng hóa, duy trì ổn định kinh tế và củng cố niềm tin của thị trường quốc tế.