Chiến sự Nga - Ukraine: Đề xuất 30 ngày ngừng bắn

Phái đoàn Ukraine do ông Andriy Yermak, cánh tay phải của Tổng thống Volodymyr Zelensky dẫn đầu; còn phái đoàn Mỹ do Ngoại trưởng Marco Rubio và Cố vấn An ninh quốc gia Mike Waltz dẫn đầu. Cuộc đàm phán căng thẳng ở Saudi Arabia nhằm mục đích xây dựng lòng tin sau cuộc hội đàm đầy sóng gió giữa Tổng thống Mỹ Trump và Tổng thống Ukraine Zelensky hôm 28/2 dẫn đến việc Mỹ tạm dừng viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine như một biện pháp để buộc Ukraine chấp nhận bước vào bàn đàm phán với Nga do Mỹ làm trung gian.

Tuy nhiên, vài ngày sau cuộc cãi vã ở Phòng Bầu dục, Nhà Trắng bất ngờ đổi giọng, thông báo có thể dỡ lệnh tạm dừng viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine nếu Ukraine thể hiện thái độ tích cực “sẵn sàng cho hòa bình”. Ngay sau đó, một thỏa thuận về cuộc đàm phán giữa hai phái đoàn Mỹ-Ukraine tại Jeddah, Saudi Arabia đã được đưa ra.

Sau cuộc gặp, sức ép đột ngột được đẩy về phía Moscow, với những tuyên bố “đòn bẩy” của các bên liên quan và tuyên bố mang tính “đe dọa” của Tổng thống Donald Trump. 

Giới phân tích cho rằng, Mỹ đang cố gắng dồn ép Nga vào thế phải chấp nhận vô điều kiện đề xuất ngừng bắn 30 ngày do Mỹ đưa ra, nếu không muốn cả thế giới thấy rằng “Nga là trở ngại cho hòa bình”. Quả thật thế, sau khi cuộc đàm phán kết thúc, Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Rubio tuyên bố "bây giờ quả bóng đã ở trong sân Nga. Nếu họ nói không thì thật không may, chúng ta sẽ biết được trở ngại đối với hòa bình ở đây là gì". Tổng thống Trump tuyên bố, nếu Nga không chấp nhận đề xuất ngừng bắn, ông “sẽ làm một số việc về tài chính”. 

Trong tuyên bố chung với Mỹ, Ukraine cũng "bày tỏ sự sẵn sàng chấp nhận đề xuất của Mỹ về việc ban hành lệnh ngừng bắn tạm thời ngay lập tức trong 30 ngày, có thể được gia hạn theo thỏa thuận chung của các bên và tùy thuộc vào sự chấp thuận và thực hiện đồng thời của Liên bang Nga”. Tổng thống Zelensky đã cảm ơn ông Trump trong một tuyên bố trên truyền hình và cho biết Ukraine “cam kết tìm kiếm hòa bình để chiến tranh không tái diễn”. Ngay sau đó, Nhà Trắng ra thông báo sẽ dỡ bỏ lệnh tạm dừng viện trợ quân sự và nối lại chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine.

Tại London, Thủ tướng Anh Keir Starmer hoan nghênh đề xuất ngừng bắn, nói rằng: "Đây là thời điểm quan trọng đối với hòa bình ở Ukraine và bây giờ tất cả chúng ta cần phải tăng gấp đôi nỗ lực để đạt được hòa bình lâu dài và an toàn càng sớm càng tốt... Nga phải đồng ý ngừng bắn và chấm dứt giao tranh". Ông Starmer cho biết ông sẽ "triệu tập cuộc họp các nhà lãnh đạo EU để thảo luận về các bước tiếp theo". Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng ca ngợi "tiến triển" đạt được trong các cuộc đàm phán tại Jeddah nhưng nhấn mạnh rằng Kiev cần có sự đảm bảo an ninh "mạnh mẽ" trong bất kỳ lệnh ngừng bắn nào. Tại Ba Lan, Thủ tướng Donald Tusk ca ngợi “bước tiến quan trọng hướng tới hòa bình” của Mỹ và Ukraine. 

Nội dung thỏa thuận ngừng bắn 30 ngày bao gồm những gì? Cho đến nay, báo chí chưa có thông tin gì khác ngoài nội dung “ngừng bắn 30 ngày trên toàn chiến tuyến trên bộ”. Điều rất lạ là Tổng thống Ukraine Zelensky khi trả lời báo chí sau cuộc gặp ở Jeddah đã tỏ ra rất “kín kẽ”, không hé môi lấy nửa lời về các nội dung thỏa thuận chủ yếu các bên đã đạt được là gì, mà chỉ phát biểu duy nhất việc ông “đồng ý đề xuất ngừng bắn tạm thời 30 ngày” do Mỹ đưa ra. Điều này khác hoàn toàn so với cách đây không lâu. Truyền thông châu Âu cho rằng, sau một loạt cuộc gặp mang tính chất “tư vấn” của lãnh đạo các nước Anh, Pháp và Đức, ông Zelensky đã thay đổi hẳn, không dám “chọc giận” ông Trump nữa.

Có vẻ như, Mỹ đang muốn toàn bộ diễn biến “hòa bình” ở Ukraine phải làm theo ý mình. Khi bước vào cuộc gặp ở Jeddah, Ukraine mang theo đề xuất ngừng bắn 1 tháng “trên không và trên biển” với yêu cầu Nga cũng chấp nhận tương tự. Nhưng, sau cuộc gặp ở Jeddah, đề xuất ngừng bắn đã chuyển sang trên bộ và “toàn chiến tuyến”. 

Cựu Đại sứ Nga tại Washington Yuri Ushakov, người phát ngôn của Tổng thống Nga Putin về các vấn đề chính sách đối ngoại quan trọng, cho rằng đề xuất ngừng bắn của Mỹ “không mang lại gì cho Nga”. Ông Ushakov cho rằng “đây không gì khác ngoài một sự tạm dừng tạm thời cho quân đội Ukraine, không gì hơn. Nó không mang lại gì cho chúng tôi. Nó chỉ mang lại cho người Ukraine cơ hội để tập hợp lại, tăng cường sức mạnh và tiếp tục điều tương tự". RIA trích lời ông Ushakov nói: "Theo tôi, tài liệu này có tính chất vội vàng... Cần phải nghiên cứu kỹ hơn và tính đến cả lập trường của chúng tôi nữa. Nó chỉ nêu rõ cách tiếp cận của Ukraine".

Chiều tối ngày 13/3, Tổng thống Nga Putin đã phát biểu trên truyền thông về đề xuất ngừng bắn 30 ngày của Mỹ. Ông nói: “Có những vấn đề chúng ta cần thảo luận”. Có nghĩa là rất nhiều vấn đề liên quan cần phải xác định rõ khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực và những việc gì cần phải thực hiện, ai thực hiện, thực hiện như thế nào trong thời gian ngừng bắn. Chẳng hạn, Tổng thống Putin hỏi “Ai sẽ giám sát lệnh ngừng bắn?”. Điều này rất quan trọng vì nó sẽ đảm bảo lệnh ngừng bắn được tuân thủ một cách nghiêm ngặt và thực hiện một cách đúng đắn nhất, công bằng nhất.

Những câu hỏi được đặt ra cho thấy niềm tin của nhà lãnh đạo Nga đối với các “đối tác” phương Tây là không cao, sau những gì mà họ đã làm với nước Nga. 

“Vì vậy, ý tưởng này là tốt và chúng tôi hoàn toàn ủng hộ, nhưng có những vấn đề chúng tôi cần thảo luận và tôi nghĩ chúng tôi cần đàm phán với các đồng nghiệp và đối tác người Mỹ của mình, có thể là một cuộc gọi điện thoại với Tổng thống Trump. Nói chung, chúng tôi ủng hộ ý tưởng chấm dứt xung đột bằng biện pháp hòa bình” - Tổng thống Putin nói.