Đã bắt đầu một chu kỳ mới trong quan hệ Nga - Mỹ?

Hơi ấm trở lại sau băng giá ngoại giao

Sau nhiều năm căng thẳng, quan hệ Nga - Mỹ dường như xuất hiện những tín hiệu tích cực khi các kênh liên lạc cấp cao được nối lại. Theo thông báo từ Bộ Ngoại giao Nga, cuộc trao đổi giữa hai Ngoại trưởng đề cập đến nhiều vấn đề quốc tế quan trọng, trong đó có xung đột Ukraine, tình hình Palestine và khu vực Trung Đông.

Hai bên cũng thảo luận về khả năng gỡ bỏ các rào cản trong quan hệ song phương, đặc biệt là những biện pháp trừng phạt đơn phương ảnh hưởng đến hợp tác thương mại, kinh tế và đầu tư. Bộ Ngoại giao Mỹ cũng xác nhận cuộc điện đàm này, nhấn mạnh rằng đây là bước tiếp nối cuộc trao đổi giữa hai nhà lãnh đạo Nga - Mỹ trước đó. Washington cho biết Ngoại trưởng Rubio đã tái khẳng định cam kết của Tổng thống Trump trong việc tìm kiếm giải pháp hòa bình cho cuộc chiến Ukraine. Ngoài ra, hai bên cũng đạt được thỏa thuận về việc tổ chức một cuộc họp chuyên gia nhằm tháo gỡ những trở ngại liên quan đến hoạt động của các cơ quan ngoại giao hai nước.

Cuộc điện đàm giữa hai Ngoại trưởng diễn ra sau cuộc trao đổi kéo dài 90 phút giữa Tổng thống Donald Trump và người đồng cấp Vladimir Putin hôm 12/2. Đây là lần liên lạc trực tiếp đầu tiên giữa lãnh đạo hai nước sau ba năm gián đoạn. Theo Điện Kremlin, hai nhà lãnh đạo đã thống nhất khởi động các cuộc đàm phán nhằm chấm dứt chiến tranh Ukraine "ngay lập tức" và khôi phục một số lĩnh vực hợp tác song phương. Tổng thống Vladimir đã mời Tổng thống Donald Trump thăm Moscow, động thái được xem là tín hiệu cho thấy mong muốn cải thiện quan hệ từ phía Nga. Trong một bài đăng trên nền tảng Truth Social, Tổng thống Mỹ khẳng định cuộc trao đổi với người đồng cấp Nga "hiệu quả", nhấn mạnh cả hai đều đồng thuận về việc cần nhanh chóng kết thúc xung đột để "ngăn chặn thêm những tổn thất nhân mạng". Ngay sau cuộc điện đàm, ông Donald Trump thông báo đã giao nhiệm vụ cho một nhóm đàm phán gồm Ngoại trưởng Marco Rubio, Giám đốc CIA John Ratcliffe, Cố vấn An ninh Quốc gia Michael Waltz và Đặc phái viên Steve Witkoff để xúc tiến các cuộc thương lượng hòa bình. Những động thái này đánh dấu sự thay đổi đáng chú ý trong chính sách của chính quyền Trump đối với Nga, nhất là sau giai đoạn căng thẳng kéo dài dưới thời chính quyền tiền nhiệm. Mặc dù vậy, giới quan sát vẫn đặt câu hỏi liệu đây có phải là một sự thay đổi chiến lược lâu dài hay chỉ là động thái mang tính chiến thuật của Washington và Moscow trong bối cảnh địa chính trị đang biến động mạnh.

Việc Nga - Mỹ nối lại đối thoại có thể xuất phát từ nhiều yếu tố. Trước hết, cuộc xung đột Ukraine đã kéo dài hơn hai năm với những hệ lụy nghiêm trọng về kinh tế và chính trị đối với cả hai bên. Trong khi Nga đối mặt với các lệnh trừng phạt nặng nề từ phương Tây, thì Mỹ cũng đang chịu áp lực tìm cách giải quyết cuộc chiến khi viện trợ cho Ukraine ngày càng gặp khó khăn tại Quốc hội. Ngoài ra, Washington có thể đang tính toán lại chiến lược đối với Moscow nhằm giảm thiểu rủi ro trong khu vực, đồng thời tập trung hơn vào các thách thức địa chính trị khác như Trung Đông và khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Về phía Nga, việc chủ động mở lại kênh đối thoại với Mỹ có thể phản ánh nhu cầu tìm kiếm một lối thoát ngoại giao để giảm áp lực từ các lệnh trừng phạt và cô lập kinh tế. Hơn nữa, Điện Kremlin có thể đang tận dụng sự thay đổi trong chính sách của Washington để thúc đẩy một giải pháp có lợi hơn cho Moscow trong cuộc chiến Ukraine.

Dù các tín hiệu ngoại giao tích cực đã xuất hiện, nhưng khả năng quan hệ Nga - Mỹ thực sự được cải thiện vẫn còn là dấu hỏi lớn. Lịch sử đối đầu giữa hai nước cho thấy đối thoại không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với sự thay đổi căn bản trong quan hệ. Những bất đồng sâu sắc về an ninh, lợi ích chiến lược và vị thế toàn cầu vẫn là rào cản lớn giữa hai bên. Trong ngắn hạn, các cuộc đàm phán sắp tới sẽ là phép thử quan trọng, cho thấy liệu Nga - Mỹ có thực sự muốn điều chỉnh chính sách hay chỉ đang tìm cách tận dụng ngoại giao để đạt được lợi thế tạm thời. Nếu các cuộc gặp cấp chuyên gia và hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ được tổ chức thành công, đây có thể là dấu hiệu cho thấy một xu hướng đối thoại lâu dài hơn. Ngược lại, nếu các cuộc trao đổi không mang lại kết quả thực chất, quan hệ hai nước có thể nhanh chóng quay lại trạng thái căng thẳng vốn có. Những diễn biến tiếp theo trong quan hệ Nga - Mỹ sẽ phụ thuộc nhiều vào cách hai bên xử lý các vấn đề cốt lõi như Ukraine, chính sách trừng phạt và sự cạnh tranh địa chính trị toàn cầu. Dù thế nào, cuộc điện đàm giữa hai Tổng thống và hai Ngoại trưởng đã đánh dấu một bước chuyển động đáng chú ý, có thể mở ra một giai đoạn mới, dù là hợp tác hay tiếp tục đối đầu, trong quan hệ giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới.

Cú sốc đối với châu Âu và Ukraine

Các cuộc điện đàm giữa quan chức cấp cao Nga - Mỹ không chỉ đánh dấu sự khởi động lại đối thoại giữa hai nước mà còn tạo ra một cú sốc đối với Ukraine và châu Âu. Dù động thái này không hoàn toàn bất ngờ, nhưng nó vẫn khiến Kiev và các đồng minh lo ngại sâu sắc về tương lai chính trị và an ninh khu vực. Trong gần ba năm qua, Nga đã bị cô lập bởi các lệnh trừng phạt và sức ép từ Mỹ cùng các nước phương Tây. Tuy nhiên, các cuộc điện đàm này cho thấy Moscow đang từng bước thoát khỏi thế bị động trên bàn cờ địa chính trị. Với việc Tổng thống Donald Trump sẵn sàng đối thoại trực tiếp với người đồng cấp Vladimir Putin và không loại trừ khả năng hợp tác, Nga đã có được một đòn bẩy quan trọng. Theo chuyên gia Tatiana Stanovaya, nhà sáng lập R.Politik và thành viên Trung tâm Carnegie Nga - Á-Âu, Điện Kremlin đã chuẩn bị cho mọi kịch bản, kể cả khả năng các cuộc đàm phán thất bại. Tuy nhiên, Moscow có thể đưa ra những nhượng bộ mang tính biểu tượng để Tổng thống Mỹ tuyên bố một "thỏa thuận thành công", trong khi vẫn duy trì các mục tiêu chiến lược của mình. Một lệnh ngừng bắn có thể được đề xuất, nhưng nó không đồng nghĩa với việc Nga từ bỏ các tham vọng tại Ukraine.

Đối với Ukraine, đây là một cú sốc lớn. Một cựu quan chức cấp cao Ukraine chia sẻ với ABC News rằng, Kiev lo ngại Tổng thống Mỹ đã nhượng bộ hai vấn đề quan trọng ngay từ đầu: Tư cách thành viên NATO và vấn đề lãnh thổ của Ukraine. Nếu Washington giảm sự hỗ trợ và thúc đẩy đàm phán theo hướng có lợi cho Nga, Kiev sẽ rơi vào thế bị động và có thể mất đi nhiều lợi thế chiến lược. Tổng thống Volodymyr Zelensky đã lên tiếng khẳng định rằng, Ukraine sẽ không chấp nhận bất kỳ thỏa thuận nào mà không có sự tham gia của mình. Ông nhấn mạnh, châu Âu cũng cần đóng vai trò quan trọng trong quá trình đàm phán để đảm bảo lợi ích của Ukraine không bị gạt ra ngoài lề.

Các nhà lãnh đạo châu Âu cũng không che giấu sự quan ngại của mình. Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius chỉ trích việc chính quyền Trump công khai nhượng bộ Nga trước khi đàm phán là một động thái "đáng tiếc", trong khi Bộ trưởng Quốc phòng Estonia Hanno Pevkur cảnh báo rằng việc nhượng bộ quá sớm có thể trao cho Nga lợi thế đáng kể. Tuy nhiên, đây chưa hẳn là một thảm họa đối với Ukraine. Một số chuyên gia cho rằng Kiev cần có một chiến lược thực tế hơn, tập trung vào đảm bảo an ninh lâu dài thay vì theo đuổi các mục tiêu khó đạt được như gia nhập NATO hay giành lại toàn bộ lãnh thổ bằng vũ lực. Một trong những giải pháp được Ukraine cân nhắc là "Kế hoạch B", theo đó nước này sẽ xây dựng một quân đội mạnh mẽ, được trang bị vũ khí phương Tây và có sự hỗ trợ của lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu. Tuy nhiên, điều này đặt ra thách thức lớn, vì kế hoạch của ông Volodymyr Zelensky yêu cầu khoảng 100.000 quân, một con số mà châu Âu khó có thể đáp ứng.

Nhìn chung, các cuộc điện đàm giữa Nga - Mỹ không chỉ thay đổi cục diện ngoại giao mà còn đặt Ukraine vào thế khó. Nếu Washington thực sự điều chỉnh chính sách theo hướng giảm viện trợ và thúc đẩy đối thoại với Moscow, Kiev sẽ phải nhanh chóng tìm kiếm giải pháp thay thế để đảm bảo an ninh và vị thế của mình trong cuộc chiến giằng co với Nga.