Mường Phăng, ký ức và hôm nay...

Người giữ rừng ải pú tạp xấc

Tháng 4, trái ngược với vùng lòng chảo Mường Thanh nóng như khô rang bởi những cơn gió Lào thì ở Mường Phăng, khí hậu vẫn trong lành, mát mẻ. Những cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn và làn hơi nước kì ảo từ hồ Pá Khoang làm cho vùng đất thiêng này trở nên dịu dàng và thơ mộng ngay giữa thời điểm khắc nghiệt nhất của Tây Bắc. Chủ tịch Hội CCB xã Mường Phăng, anh Lò Văn Ó dẫn tôi vào nhà ông Lò Văn Bóng, nguyên liên lạc và là cán bộ bảo vệ vòng ngoài Sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ 60 năm trước. Lập cập ngồi xuống ghế mây, cụ Lò Thị Lanh lần giở cho chúng tôi xem những tập ảnh tư liệu mà nhiều năm qua gia đình đã gìn giữ như những báu vật của dòng họ; đó là những bức ảnh chồng bà - ông Lò Văn Bóng được gặp ải pú tạp xấc (ông nội đánh giặc - cách gọi trìu mến của người dân Mường Phăng dành cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp), những lần về Hà Nội, ông được Đại tướng mời dùng cơm tại gia đình... “Năm ngoái, người Mường Phăng nhận được liền 2 hung tin; tháng 10 “ông nội đánh giặc” từ trần. Trước đó, một trong những cây “đại thụ” cuối cùng của đại ngàn Pú Đồn là ông Lò Văn Bóng, cũng ra đi ở tuổi 83” - anh Lò Văn Ó buồn rầu nói.

Năm 1953, từ hang Thẩm Púa, xã Chiềng Sinh, huyện Tuần Giáo, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã chọn một địa điểm bí mật trên dãy núi Pú Đồn làm nơi đặt Sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ. Đài quan sát đặt trên đỉnh Pú Huốt - điểm cao nhất của dãy Pú Đồn. Từ đây, nếu trời quang đãng, quân ta có thể quan sát toàn bộ tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ bằng ống nhòm. Ông Lò Văn Bóng khi ấy mới là chàng trai 24 tuổi (SN 1930) được lựa chọn tham gia lực lượng bảo vệ vòng ngoài Sở chỉ huy. Ông được phát một khẩu súng trường, ngày đêm lăn lộn dưới địa bàn vận động dân bản phòng gian bảo mật, tham gia bảo vệ cho Sở chỉ huy chiến dịch.

Người dân các bản ở Mường Phăng khi đó còn nghèo nhưng một lòng thuỷ chung với cách mạng. Hàng trăm người tham gia thiết lập các hành lang bảo vệ nhiều vòng, nhiều lớp liên hoàn vừa chủ động ngăn chặn sự xâm nhập của địch, vừa thuận tiện trong tiếp tế cho lực lượng đóng quân. Khu Sở chỉ huy chỉ cách trung tâm tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ hơn chục cây số đường chim bay, quân Pháp thường xuyên cho máy bay tìm kiếm và xua quân càn quét, tìm diệt cơ quan đầu não và bộ đội chủ lực của ta, nhưng suốt từ khi di chuyển và tập kết tại đây cho đến ngày quân ta giải phóng Điện Biên Phủ, nơi này đã được đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Du khách tham quan Khu di tích Sở chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, ngày 15/5/1954, trước khi đại quân rút về xuôi, một cán bộ chỉ huy lực lượng bảo vệ khu sở chỉ huy đã nói với ông Lò Văn Bóng: “Đồng chí ở lại cố giữ nguyên mọi thứ cho nhân dân, cho Nhà nước nhé”. Vậy là 30 năm ròng, từ 1954-1984, một mình ông Bóng lặng lẽ làm công việc không ai giao trách nhiệm và cũng chẳng cơ quan ban, ngành nào trả lương! Dịp kỷ niệm 30 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, Đại tướng Hoàng Văn Thái thăm lại Mường Phăng, biết chuyện ông Bóng, Đại tướng đã nghẹn ngào ôm người từng bảo vệ mình, bảo vệ Sở chỉ huy chiến dịch ngày trước: “Anh Bóng ơi, Mường Phăng là của cả nước đấy, anh cố giữ lấy nhé”.

Bây giờ thì di tích Sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ đã được đầu tư tôn tạo hàng trăm tỷ đồng. Hàng loạt kết cấu hạ tầng của Mường Phăng như: tượng đài, nhà văn hoá, con đường lịch sử Mường Phăng - Nà Tấu... cũng được đầu tư xây dựng khang trang, làm thay đổi diện mạo Mường Phăng. Nhưng những cống hiến lặng lẽ của ông Lò Văn Bóng cho khu di tích Mường Phăng và cánh rừng ải pú tạp xấc thì mãi mãi được chính quyền và các thế hệ người dân ở đây ghi nhận và trân trọng...

Mường Phăng hôm nay

Bây giờ ở Mường Phăng, người cao niên nhất có lẽ là cụ Lù Thị Đôi, đến tháng 5 tới, cụ Đôi bước sang tuổi 101. Người dân Mường Phăng tự hào vì cụ là người duy nhất còn sống ở Mường Phăng 60 năm trước, đã vinh dự được làm việc bên Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ. Hồi đó, cụ Đôi làm công tác phụ nữ kiêm ban vận động lương thực cho chiến dịch xã Mường Phăng, Đại tướng căn dặn: “Đây là nhiệm vụ rất quan trọng, cô làm công tác dân vận, phải tích cực truyên truyền bà con ủng hộ cho chiến dịch, nhưng tuyệt đối bí mật việc quân ta xây dựng căn cứ chỉ huy để đảm bảo cho chiến dịch toàn thắng”. Vâng lời Đại tướng, cụ Đôi khi ấy đã vận động nhân dân tích cực tham gia phong trào phòng gian bảo mật và quyên góp được 9 tấn lúa, gạo và 5 con trâu ủng hộ bộ đội đánh giặc...

Mường Phăng những năm gần đây đã có bước phát triển nhanh và mạnh. Sau khi được chia tách (thành 2 xã Mường Phăng và Pá Khoang), Mường Phăng hiện có trên 1.000 hộ dân, 3.600 nhân khẩu thuộc 3 dân tộc Kinh, Mông và Thái sinh sống ở 26 bản. Cơ sở hạ tầng như đường giao thông, hệ thống điện lưới quốc gia, trường trạm được đầu tư xây dựng khang trang. Công trình thủy lợi lấy nước từ hồ Pá Khoang và hồ Loọng Luông (người dân quen gọi là hồ Đại tướng hay hồ bác Giáp) đủ sức tưới tắm cho 600ha lúa 2 vụ bội thu. Ngày càng có nhiều hộ nông dân ở Mường Phăng tham gia câu lạc bộ nông dân sản xuất giỏi, thu nhập cả trăm triệu đồng mỗi năm, như: gia đình ông Lò Văn Lả, ở bản Vang, ông Lò Văn Tỉnh, ở bản Khá...

Đứng trên đỉnh Pú Huốt, ông Lò Văn Thanh, Chủ tịch UBND xã Mường Phăng hào hứng nói về những mục tiêu trước mắt và lâu dài. Theo ông Thanh, hưởng lợi từ Dự án quy hoạch xây dựng nông thôn mới của tỉnh giai đoạn 2011-2020 và Dự án bảo tồn văn hóa Thái, Mường Phăng đang được đầu tư lớn với nhiều dự án. Một số ngành, nghề truyền thống được bảo tồn: Dệt thổ cẩm, nghề mộc, nghề rèn, nghề nấu rượu... Lễ hội cầu mưa, hạn khuống, lễ hội xên bản, xên mường... cũng được khôi phục để phát huy bản sắc dân tộc và thu hút khách du lịch.

Ông Nguyễn Thanh Tùng, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Điện Biên, bật mí về một dự án đầy tham vọng là xây dựng Mường Phăng không chỉ trở thành “địa chỉ đỏ” của du khách thập phương mà là một “Đà Lạt của Tây Bắc”- một thung lũng hoa giữa đại ngàn. Cùng với hoa ban - loài hoa đặc trưng của Tây Bắc, hàng trăm gốc hoa anh đào Nhật Bản đã được trồng ở Pá Khoang. Đặc biệt loài địa lan, lan hồ điệp - hai loài hoa tưởng như chỉ độc tôn ở Đà Lạt đã được một chủ trang trại nuôi trồng thành công ở Mường Phăng và đã được xuất đi nhiều địa phương trên cả nước...

Vào những ngày tiến tới kỷ niệm 60 năm trận thư hùng 56 ngày đêm, hòa trong dòng người từ bốn phương lên với Điện Biên Phủ, chúng tôi lại về với Mường Phăng. Dưới tán rừng nguyên sinh của khu di tích Sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ, ai cũng tự hào và cảm thấy có gì đang hừng hực cháy trong huyết quản khi cô hướng dẫn viên kể cho nghe những câu chuyện như là thần thoại, như là cổ tích về lai lịch “bản Mường Phăng” và, xúc động hơn cả, là chuyện về những ngày cả nước ra trận, đồng lòng xốc tới viết nên trang sử “chấn động địa cầu”...