Khởi động cuộc đua vào ghế Tổng thống Bolivia

• Nữ Tổng thống Bolivia nhiễm COVID-19
• Bolivia khi rời xa “sóng hồng”
• Liên Hợp Quốc ủng hộ Bolivia tổ chức bầu cử mới

Quốc gia Nam Mỹ này đã bị đẩy vào khủng hoảng từ hồi cuối năm ngoái, và cuộc bầu cử sắp diễn ra sẽ quyết định liệu Bolivia có thể thoát ra khỏi khủng hoảng hay không?

Cuộc đua vào ghế nóng

Cách đây một năm, cuộc bầu cử Tổng thống Bolivia kết thúc với việc Tổng thống Evo Morales tiếp tục giành thêm một nhiệm kỳ nữa. Thế nhưng ngay từ khi ông Morales tuyên bố thắng cử đã có những tiếng nói phản đối từ bên trong và nữa là cả ở bên ngoài quốc gia Bolivia. 

Tổ chức Các quốc gia Nam Mỹ (OAS) đã tiến hành giám định và phát hiện ra một số điểm bất thường về phiếu bầu liên quan tới cuộc bầu cử nói trên. Các đảng phái đối lập tại Bolivia vì thế đã tổ chức các cuộc biểu tình phản đối ông Morales và đảng Phong trào Xã hội (MAS) do ông này lãnh đạo. Sau khi lãnh đạo quân đội Bolivia kêu gọi Tổng thống Morales từ chức, ông và Phó Tổng thống Álvaro García Linera đã buộc phải rời khỏi vị trí của mình.

Tổng thống tại vị Jeanine Anez ngày càng ít nhận được sự ủng hộ trong dân chúng.

Từ đó đến nay Bolivia được lãnh đạo bởi Tổng thống lâm thời Jeanine A#ez, một nữ  chính trị gia không thật sự “có số má” cho lắm. Có lẽ cũng chính bởi vậy cho nên chính phủ của bà Jeanine đã liên tiếp thất bại trong việc giải quyết những khó khăn mà Bolivia phải đối mặt. Hoạt động thương mại tại quốc gia này suy giảm nghiêm trọng, trong khi lạm phát đã vượt qua tầm kiểm soát của chính quyền. 

Tình hình an ninh không có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt là tại các khu vực nông thôn, miền núi. Giới cầm quyền nói chung và liên minh chính trị do bà Jeanine đứng đầu tiếp tục không tìm được tiếng nói chung do đấu đá nội bộ. Và, đại dịch COVID-19 lại càng đặt gánh nặng lên đất nước Nam Mỹ vốn rất nghèo nàn này.

Khi mới lên nhậm chức, bà Jeanine Anez đã hứa sẽ tổ chức một cuộc bầu cử Tổng thống vào ngày 3-5-2020. Tuy vậy do đại dịch COVID-19 cuộc bầu cử đã bị lùi tới ngày 18-10 tới đây. 

Trong trường hợp không ứng cử viên nào dành được quá bán hay ít nhất là 40% số phiếu bầu và hơn đối thủ đứng thứ hai 10%, đợt hai của cuộc bầu cử sẽ được tổ chức vào ngày 29-10. Quá trình bỏ phiếu và  kiểm phiếu sẽ được các nhà quan sát từ OAS, Liên minh châu Âu và Liên hợp quốc giám sát.

Các ứng cử viên trong cuộc chạy đua cho chức tổng thống Bolivia.

"Điểm danh"  những ứng cử viên sáng giá nhất

Hiện có 7 ứng cử viên tranh cử Tổng thống Bolivia. Trong số đó có 4 gương mặt nổi trội.

Thứ nhất là ông LuisArce, ứng cử viên của MAS được ông Evo Morales chọn ra để tranh cử tổng thống. Ông Luis đã từng giữ chức Bộ trưởng Tài chính trong Chính phủ Morales được gần 14 năm, và thường được công nhận là người đã lãnh đạo Bolivia đạt được những thành tích kinh tế đáng kinh ngạc, trong đó có mức tăng GDP thường niên 4,9% trong 12 năm (2006-2018) liên tiếp. Gần như chắc chắn rằng, ông LuisArce sẽ tiếp tục các chính sách theo đường hướng Chủ nghĩa xã hội mà ông Morales đã đề ra.

Người đồng sự lâu năm của ông Luis, David Choquehuanca, nguyên Bộ trưởng Ngoại giao Bolivia giai đoạn 2006-2017, hiện đang tranh cử chức phó tổng thống. Ông David là người dân tộc Aymara và có quan hệ rất chặt chẽ với các cộng đồng thiểu số tại Bolivia. 

Trong thời điểm người dân tộc thiểu số đang bị tước đi rất nhiều quyền lợi bởi chính phủ Jeanine, hai ông LuisArce vàDavid Choquehuanca là sự lựa chọn hàng đầu của họ. Theo một số cuộc khảo sát gần đây nhất, hiện các ông đang là cặp ứng cử viên dẫn đầu với 40,3% cử tri ủng hộ, dẫn trước đối thủ xếp sau 14%.

Nhân vật thứ hai là ông Carlos Mesa, người từng giữ nhiều công việc khác nhau trước khi trở thành ứng cử viên của đảng trung lập Cộng đồng Nhân dân (CC): nhà báo, sử gia, và Tổng thống. 

Ông Carlos nguyên là Phó Tổng thống trong chính quyền ông Gonzalo Sánchez de Lozada. Ông Gonzalo phải từ chức năm 2003 sau liên tiếp những cuộc biểu tình của nhân dân, và ông Carlos lên nắm quyền tổng thống tạm thời. 20 tháng sau, ông Carlos rời khỏi chức vụ, và đến tháng 1-2006, ông Evo Morales chính thức tuyên thệ nhận chức tổng thống.

Những người ủng hộ MAS trong một cuộc tuần hành.

Trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 2019, ông Carlos là một trong những tiếng nói phản đối mạnh mẽ nhất chiến thắng của nguyên Tổng thống Morales. Chiến dịch tranh cử của ông Carlos và luật sư Gustavo Pedraza (tranh cử chức Phó Tổng thống) nhấn mạnh vào việc tăng tính hiệu quả và chống tham nhũng tại các cơ quan công quyền. Carlos Mesa hiện là ứng cử viên xếp thứ hai trong cuộc tranh cử với 26,5% số cử tri ủng hộ. 

Nhân vật thứ ba là ông Chi Hyun Chung, nhà truyền giáo đạo Tin lành này đã gây ra bất ngờ trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2019 khi dành vị trí thứ ba. Ông Chi Hyun Chung tuy là một vị mục sư nhưng lại rất có tiếng tăm tại Bolivia do đã lập 70 nhà thờ trên cả nước. Sau khi đảng Dân chủ Công giáo mà ông Chi Hyun Chung đại diện hồi năm ngoái gia nhập liên minh Creemos, ông đã tách ra và tự lập ra đảng chính trị của riêng mình là Mặt trận Chiến thắng (FPV).

Ông Chi Hyun Chung có quan điểm bài người đồng tính, người chuyển giới, và lời hứa tranh cử chính của ông đối với cử tri là sẽ đưa ra những chính sách tước đi quyền lợi của cộng đồng người đồng tình và chuyển giới. 

Về ngoại giao, ông Chi Huyn Chung nhiệt liệt ủng hộ Israel và các hành động của họ tại Bờ Tây. Đối tượng cử tri chính của ông là những người Bolivia gốc Hàn Quốc và tín đồ đạo Tin lành tại đô thị, nhưng không nhiều nhóm cử chi khác ủng hộ ông.

Người thứ tư là Luis Fernando Camacho. Ứng cử viên cánh hữu Luis Fernando Camacho là người lãnh đạo liên minh chính trị Creemos. Ông Camacho là một doanh nhân, rồi sau đó trở thành một chính trị gia địa phương tại thành phố La Paz. La Paz là nơi tập trung những đảng phái đối lập với ông Morales, và thậm chí hồi cuối năm 2008 chính quyền thành phố này còn tổ chức tự bầu cử để giành quyền tự trị từ chính phủ trung ương. 

Trưởng thành trong bối cảnh đó, ông Camacho đã nhiệt tình tham gia phong trào phản đối yêu cầu tổng thống Morales từ chức hồi cuối năm ngoái. Ông Morales phải từ chức, còn Camacho trở thành một chính trị gia có tiếng tăm lan ra tận ngoài biên giới Bolivia.

Vì là ứng cử viên của một liên minh chính trị nên các chính sách của ông Camacho có phần thiếu trọng tâm. Hai điều mà ông Camacho đặt lên hàng đầu gồm có tư hữu hoá các công ty có vốn nhà nước, đặc biệt là những doanh nghiệp trong ngành khai khoáng đang nuôi sống Bolivia. 

Trước đây để xoa dịu những vết thương gây ra bởi chế độ thuộc địa và nạn phân biệt chủng tộc, nhà nước Bolivia có chính sách ưu đãi người dân tộc thiểu số và lan toả, phát huy nền văn hoá của họ. Đây là một chính sách đúng đắn nhưng lại làm rất nhiều người Công giáo cánh hữu phản đối. Đối tượng này (khoảng 14% số cử tri) đang tập hợp lại sau lưng ông Camacho.

Ai sẽ thắng cuộc?

Tình hình Bolivia hiện rất căng thẳng, trong khi xã hội nước này đang bị chia rẽ sâu sắc. Những bất đồng về kinh tế, văn hoá, tôn giáo, sắc tộc đã khiến ông Morales phải từ chức, nhưng bà JeanineAnez sau khi lên nắm quyền không những không giải quyết được mối bất hoà, mà còn làm cho tình hình ngày một trở nên sâu sắc hơn. 

Người dân Bolivia đang đặt hết niềm tin của mình vào cuộc bầu cử Tổng thống và sau đó là bầu cử quốc hội sắp tới. Với tỷ lệ bỏ phiếu lớn và rộng khắp như thế, chắc chắn cho dù ứng cử viên nào có thắng cử đi nữa cũng sẽ không thể đạt được với số số phiếu quá bán.

Ông LuisArce hiện có thể yên tâm về vị trí thứ nhất của mình. Kể cả sau khi ông Morales phải từ chức rồi chạy trốn sang Mexico, MAS vẫn còn rất nhận được sự ủng hộ rộng rãi của tầng lớp công nhân, nông dân và người thiểu số. 

Niềm tin của họ vào ông LuisArce còn được củng cố vì sự bất tài của chính quyền Jeanine trong việc đối mặt với những cuộc khủng hoảng hiện tại, rồi đem ra so sánh với những điều mà ông Morales đã làm được hồi khủng hoảng kinh tế thế giới 2008.

Ngược lại, những đối thủ của ông LuisArce đều gặp khó khăn của riêng mình. Đó là việc ông Carlos Mesa bị rất nhiều người dân nông thôn phản đối do khi còn tại vị, ông đã cố gắng tư hữu hoá ngành điện và xăng dầu, gây ra vô số khó khăn cho người nghèo. 

Trong khi đó, ông Chi Hyun Chung bị đặt rất nhiều nghi vấn về khả năng lãnh đạo của mình, vì ông vốn chỉ là mục sư, nhà truyền đạo, chưa hề giữ chức vụ cầm quyền nào. Riêng ông Luis Fernando Camacho, không những nhận phải sự chỉ trích vì quan điểm mang tính phân biệt chủng tộc, mà còn vì mối quan hệ gần gũi giữa ông này với các tập đoàn lớn trong và ngoài nước.

Các ứng cử viên tổng thống sẽ đẩy mạnh chiến dịch tranh cử của mình trong những tuần sắp tới. Nhưng ngay từ lúc này, những lực lượng cánh tả và cánh hữu đang đụng độ trên đường phố Bolivia. Các cuộc tuần hành ủng hộ ứng cử viên tranh cử diễn ra hằng ngày và thường xuyên xảy ra xô xát với nhau. 

Mới đây đã có một số vụ nổ xảy ra nhắm vào các khách sạn nơi giới báo chí truyền thông quốc tế “đóng quân” để chờ đợi cuộc bầu cử sắp tới. Bởi thế, bất kỳ ứng cử viên nào chiến thắng chức tổng thống tới đây tại Bolivia cũng sẽ phải nhanh chóng tìm ra cách giải quyết các vấn đề đất nước đang đối mặt để có thể “hạ nhiệt” căng thẳng, đề phòng trường hợp xấu nhất xảy ra.