Cố Tổng thống Liên bang Nam Tư cũ Josip Broz Tito: Liên hoàn bí ẩn
Ông đã qua đời cách đây 30 năm và hơn 10 năm sau khi ông mất, Liên bang (LB) Nam Tư đã bị tan rã thành 6 nước cộng hòa khác nhau sau một chuỗi dài những xung đột đẫm máu nồi da nấu thịt không chỉ vì những mâu thuẫn nội tại mà cả dưới ảnh hưởng của những toan tính đục nước béo cò từ bên ngoài.
Lãnh tụ của những người cộng sản Nam Tư, một trong những sáng lập viên Phong trào Không liên kết, Nguyên soái Josip Broz Tito đã trút hơi thở cuối cùng vào lúc 15h5’ ngày 4/5/1980 tại một bệnh viện đặc biệt ở Lubiana (nay là thủ đô nước Cộng hòa
Trong suốt cả một thập niên sau ngày hôm đó, thời khắc ấy đã được kỷ niệm chính thức hàng năm bằng một phút im lặng mặc niệm trên toàn bộ lãnh thổ LB Nam Tư. Trong đám tang của Nguyên soái Tito đã có hơn 200 đoàn đại biểu quốc tế tham dự, 4 vị vua và gần 30 nguyên thủ quốc gia… Từ đó tới nay đã có vô số những bài báo và sách viết về ông nhưng vẫn đang tồn tại vô số những điều bí ẩn trong cuộc đời ông còn chưa được chiếu sáng.
Người dân ở LB Nam Tư trước đây biết rất rõ biệt danh của những con thú yêu trong trang trại của Nguyên soái Tito nhưng không bao giờ biết được ngày sinh chính xác của ông. Bởi lẽ, theo những nguồn tư liệu khác nhau thì có ít nhất tới 13 ngày được coi là sinh nhật của lãnh tụ Nam Tư này. Thí dụ, theo sổ ghi trong nhà thờ, Tito được làm lễ rửa tội trước khi sinh ra vài tuần. Rốt cuộc là chính quyền Nam Tư đã chọn ngày 25/5/1892, lần đầu tiên được nêu ra vào năm 1945, làm ngày sinh của Tito. Ngày này về sau được kỷ niệm ở LB Nam Tư như Ngày Thanh niên quốc gia…
Tito sinh ra trong một gia đình nông dân nghèo và đông con tại làng Kumrovec ở
Sau khi được trả lại tự do năm 25 tuổi, vị thủ lĩnh tương lai của LB Nam Tư đã gia nhập Hồng quân, tiến hành tuyên truyền chống lại chính phủ lâm thời tư sản. Cũng vì thế nên Josip Broz đã bị đày đi Siberi. Tại đó, ông đã lần đầu tiên lấy vợ; đó là Pelagija Belousova, một phụ nữ nông dân Nga ở gần
Tháng 3/1934, Josip Broz ra tù và lại tích cực tham gia vào hoạt động bí mật để gây dựng lại tổ chức đảng của những người cộng sản Nam Tư. Tại Hội nghị lần thứ tư của Đảng Cộng sản Nam Tư, diễn ra vào tháng 12/1934, lần đầu tiên ông được bầu vào cơ quan tối cao của Đảng. Trước đó, ngày 2/8/1934, trong báo cáo gửi BCH TW Đảng Cộng sản Nam Tư, lần đầu tiên ông dùng biệt danh Tito làm họ cho mình…
Từ năm 1935 tới năm 1937, Tito ở Moskva và làm việc trong bộ máy của Quốc tế Cộng sản với tư cách một Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Nam Tư. Năm 1936, ông đã chính thức li dị người vợ Nga và trở nên thân thiết với nữ diễn viên sân khấu và điện ảnh Liên Xô Tachiana Okunievskaya… Người vợ Nga của ông về sau đã phải trải qua không ít cay đắng, nhất là trong giai đoạn giữa Moskva và Belgrad xảy ra chuyện "cơm không lành, canh không ngọt". Bà đã phải ở trong trại giam tới gần 20 năm và qua đời vào tháng 4/1968 vì một cơn đau tim. Hay tin, Tito đã lệnh cho đại sứ
Chính trong hai năm ở Moskva, Tito đã có những bước trưởng thành vượt bậc về chính trị và năm 1939, ông trở thành người lãnh đạo cao nhất của Đảng Cộng sản Nam Tư, về sau đổi tên thành Liên đoàn Cộng sản Nam Tư. Tồn tại khá nhiều giả thuyết khác nhau về hoàn cảnh mà trong đó, Tito trở thành người lãnh đạo cao nhất của những người cộng sản Nam Tư. Nhưng muốn nói gì thì nói, mặc dầu tổ chức đảng do Tito lãnh đạo chỉ có khoảng 10-12 nghìn thành viên nhưng khi bùng nổ chiến tranh thế giới thứ hai, Tito với tài năng lãnh đạo và tổ chức của mình đã khéo léo phát động được cả một phong trào du kích hùng hậu trên vùng lãnh thổ Nam Tư bị quân đội phát xít Đức và Italia chiếm đóng.
Tới giai đoạn cuối chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào du kích Nam Tư đã được công nhận như một quân đội giải phóng chính quy theo phe đồng minh chống phát xít với gần 900 sĩ quan và chiến sĩ. Tito đã nhận được sự ủng hộ của Liên Xô, Anh và Mỹ. Chính ở thời điểm đó, Tito đã nhận được danh hiệu Nguyên soái mà ông đã tự hào mang tới cuối đời. Ngay khi đã được bầu làm Tổng thống Nam Tư từ năm 1953, Tito trong nhiều hoạt động chính thức vẫn mặc quân phục Nguyên soái…
Khi qua đời, Tito đã không để lại di chúc chính trị nên chẳng một ai có thể biết, bí quyết gì đã giúp ông duy trì được sự thống nhất của LB Nam Tư trong một tinh thần độc lập rất cao giữa một thế giới bị chia thành phe phái rõ rệt như nửa cuối của thế kỷ XX. Cũng có thể bí quyết đó khó ngăn chặn được những gì đã xảy ra vào hai thập niên cuối cùng của thế kỷ XX trên bán đảo Balkan đầy mâu thuẫn sắc tộc và tôn giáo nhưng rõ ràng là, nhờ Tito mà những chuyện như thế đã không xảy ra sớm hơn ở đây. Nguyên tắc lãnh đạo tập thể, được chính thức ghi nhận vào năm 1971 thực ra chỉ tồn tại trên giấy tờ: thực chất, những công việc trong mọi mặt đời sống ở Nam Tư khi đó đều được quyết định bởi cá nhân thủ lĩnh cao nhất, Nguyên soái Tito…
Điều bí ẩn được coi là nóng bỏng nhất trong tiểu sử của Nguyên soái Tito chính là giả thuyết mà cho tới nay vẫn đang tồn tại: có nguồn tư liệu cho rằng, trong đời thực, Tito hoàn hoàn không phải là người mà tất cả đều tưởng (?!). Nguồn tư liệu này cho rằng, trong nhiều năm, vai trò của Nguyên soái Tito đã được thực hiện bởi một điệp viên đã được đào tạo đặc biệt trong cơ quan an ninh Xôviết, một sĩ quan xuất thân từ một dòng họ quý tộc Đức đã bị phá sản.
Cũng nguồn tư liệu đó khẳng định, viên sĩ quan cựu quý tộc đó đã "vào vai" lãnh tụ Nam Tư sâu sắc tới mức trong nửa sau của thập niên thứ tư của thế kỷ XX đã công khai gây mâu thuẫn với Moskva… Trong cuốn sách "Ông là ai, đồng chí Tổng thống?" xuất bản tại Belgrad, tác giả Aleksandar Matunovich, bác sĩ riêng của Nguyên soái Tito, đã dẫn ra một số sự việc theo hướng ủng hộ cho giả thuyết rằng Tito đã bị đánh tráo bằng một sĩ quan an ninh Xôviết trong thời gian làm việc ở Moskva.
Trước hết, theo vị bác sĩ này, một người sinh ra trong một gia đình nông dân và lớn lên ở nơi hẻo lánh như Josip Broz thì khó có thể có được sự hiểu biết phong phú, sâu sắc về văn học thế giới và âm nhạc cổ điển, cũng khó có thể có một phong cách lịch thiệp, hiểu rất rõ các loại đá quý, các chủng loại rượu vang thượng hạng và xì gà La Habana như Nguyên soái Tito sau này. Người đó cũng khó có thể thông tạo cả chục ngoại ngữ trong khi lắm lúc lại nói tiếng mẹ đẻ sai cả ngữ pháp và phát âm… Một sự việc nữa là, sau chiến tranh thế giới thứ hai, khi Tito quay trở về làng cũ, những người dân sống ở đó đã không nhận ra ông. Từ đó, Nguyên soái rất tránh các cuộc gặp gỡ với những bạn bè thời niên thiếu và thời trẻ…
Cũng phải nói rằng, giả thuyết trên của bác sĩ Matunovich đã không gây nên những chấn động lớn trong dư luận Nam Tư: người dân ở đây không có thiên hướng chạy theo những tin tức giật gân như thế…
Nguyên soái Tito có khá đông kẻ thù và vì thế, đã rất nhiều lần phải đối mặt với các mưu toan ám sát. Ngay từ năm 1943, nước Đức phát xít đã nhiều lần tổ chức những chiến dịch nhằm sát hại Tito. Có lần Hitler đã tung cả một đội đặc nhiệm đông đảo đi máy bay tới vùng căn cứ của du kích Nam Tư tại Bosnia nhưng Bộ chỉ huy do Tito đứng đầu đã thoát khỏi vòng vây của kẻ thù bằng đường hầm.
Theo lời kể của Marian Cranich, cựu chỉ huy đội bảo vệ Nguyên soái Tito, sau chiến tranh đã từng có tới trên dưới ba chục lần ông bị các thế lực thù địch, đặc biệt là các phần tử dân tộc chủ nghĩa cực đoan, mưu sát, cả ở Nam Tư lẫn trong các chuyến công du ra nước ngoài. Đã có hai lần, vào năm 1948 và năm 1952, các thế lực thù địch đã định ám sát Tito bằng những cách thức rất dị thường.
Trong trường hợp đầu, theo kế hoạch, khi xe chở Tito đi trên đường phố Belgrad thì sẽ bị một toa tàu điện không có hành khách được thả từ ngọn đồi cao xuống đè nát. Đó là âm mưu của một số sĩ quan có tư tưởng thân thiết với siêu cường láng giềng của Nam Tư, khi đó đang rất bực bội vì Nguyên soái Tito không đồng tình với những kế hoạch kết thân mang tính xôvanh.
Trong trường hợp thứ hai, những phần tử dân tộc chủ nghĩa người
