Chuyện về người con gái còn sót lại của Nguyễn Trãi

Nghi vấn thân phận?!

Gia phả họ Nguyễn Nhị Khê cho biết, sau vụ án Lệ Chi Viên, gia quyến Nguyễn Trãi có một số người chạy thoát nạn “tru di tam tộc”. Đó là một người con của ông cùng hai bà vợ thứ tư và thứ năm, đang mang thai… Phải chăng đây chính là cơ sở để người ta cho rằng, chuyện bà hoàng Trường Lạc (huý là Hằng) là con gái của Nguyễn Trãi?

Nói về việc này, người xưa có những ghi chép không giống nhau, trong đó có tài liệu chỉ nhắc đến con trai Anh Vũ may mắn sống sót mà không cho biết Nguyễn Trãi có con gái còn sót lại. Tuy nhiên, sử gia Trần Huy Liệu (Nguyễn Trãi, Khoa Học, 1966) lại viết rằng: Thế rồi cả gia quyến Nguyễn Trãi bị bắt giam: con gái bị sung làm nô tỳ ở cung vua hay ở các nhà quan, con trai thì chờ ngày ra pháp trường chịu tội tử hình. Như vậy, giả thuyết con gái Nguyễn Trãi sống sót là có.

Mặt khác, chính sử chép rằng Thái hoàng thái hậu Trường Lạc mất năm 1505, thọ 65 tuổi. Theo cách tính tuổi thông thường, cô Hằng sinh năm 1441. Được hai tuổi (1442) thì mồ côi cha. Năm 1460 cô được tuyển vào cung, tuổi vừa tròn 20. Chi tiết này có vẻ khá trùng hợp với các tài liệu nói về Nguyễn Trãi. Tính từ năm ông bị giết (1442) đến năm cô Hằng được tuyển vào cung (1460) được 18 năm. Cô Hằng vào hầu vua Thánh Tông năm cô ít nhất cũng đã được 19 tuổi ta. Và năm Nguyễn Trãi bị giết, cô Hằng được 2 tuổi, Anh Vũ còn nằm trong bụng mẹ. Rất có thể bà Trường Lạc là chị ruột hay ít ra cũng là chị cùng cha khác mẹ của Anh Vũ.

Tiếp đó, tại sao chính sử nói bà Trường Lạc quê ở Gia Miêu (Thanh Hóa), song lại được vua Uy Mục cho làm điện Quang Mỹ ở phường Lệ Viên huyện Quảng Đức (Thăng Long, Hà Nội ngày nay) để thờ tiên tổ của bà. Phải chăng quê quán thực của bà là vùng Quảng Đức, chứ không phải Gia Miêu? Chúng ta cũng được biết rằng Nguyễn Trãi sinh ra tại gia đình nhà mẹ là dinh quan Tư đồ Trần Nguyên Đán ở Thăng Long. Đây là một điều trùng hợp ngẫu nhiên hay cố ý ? Hay là cha đẻ của bà không phải là Nguyễn Đức Trung mà chính là Nguyễn Trãi?

Một số sử gia đương đại cho rằng, việc Nguyễn Trãi có một người con gái sống sót nhưng chính sử lại chép Hoàng thái hậu Trường Lạc (hay Hoàng thái hậu họ Nguyễn) là con gái thứ hai của ông Nguyễn Đức Trung có thể lý giải do Thái úy là người tốt, ông nuôi cô nô tì từ nhỏ và nhận là con. Thêm vào đó là dù triều đình Thánh Tông có biết rõ gốc gác của bà quý phi hay bà hoàng hậu Trường Lạc, thì sử thần đương thời cũng khó mà có thể chép rằng chính triều đình của bố Thánh Tông đã giết oan ba họ nhà bố vợ của vua.

Số phận bà có thể xem là bi thảm nhất trong lịch sử Việt Nam

Sách Tang thương ngẫu lục của Phạm Đình Hổ và Nguyễn Án có đoạn: Khoảng đầu niên hiệu Thái Hòa (1443-1453), Tế văn hầu Nguyễn Trãi phải tội, có người con gái bị bắt vào quan, sung vào hàng nữ nhạc.

Danh nhân văn hóa Nguyễn Trãi.

Người con gái ấy tư sắc tuyệt đẹp, tuổi đã 17, 18 mà không biết nói. Đến nay theo bạn vào cung hầu yến, vì câm nên chỉ ngồi gõ phách. Khi vua bước lên ngự tọa, người con gái bỗng cầm phách hát. Tiếng hát du dương, dư âm dường như quấn quanh trên rường, như khúc hát Quân thiên (điệu hát trên đế đình): "Hẹn nhau từ thuở Thiên Đình - Lòng nào nỡ phụ tâm tình thế rủ...", khiến mọi người sửng sốt. Vua thấy vậy, gọi đến gần, trông dung nhan như nàng Ngọc Nữ mà Thái hậu mộng. Vua hỏi quê quán, cha mẹ, người con gái ứa nước mắt kể: "Nàng là con gái Tế Văn hầu Nguyễn Trãi. Vì nỗi nhà oan ức, luôn kìm giữ trong lòng, nói ra không được, đành phải làm câm cho khỏi chịu thêm oan khổ...". Lê Thánh Tông nghe, cảm thương và cho dẫn cô gái đến chào Thái hậu, rồi kén vào cung, phong làm Trường Lạc Hoàng hậu.

Người con gái ấy được sử chép tên Hằng hoặc Huyên, được ông Nguyễn Đức Trung nuôi từ nhỏ và coi như con đẻ. Gia đình ông Nguyễn Đức Trung là một dòng họ có thế mạnh trong cung cấm. Năm Quang Thuận thứ nhất (1406), bà cùng cha nuôi là ông Đức Trung đi cầu đảo ở am Từ Công, núi Phật Tích, tối về mơ thấy thượng đế bế một đứa trẻ đem cho. Sang năm sau, bà sinh được một hoàng tử, sau này là vua Lê Hiến Tông. Tuy nhiên, mối tình vương giả của bà với vua Thánh Tông không được bao lâu. Chỉ biết rằng, về sau bà bị vua ruồng bỏ, bạc đãi đến nỗi đem lòng thù ghét nhà vua.

Vua Thánh Tông mắc bệnh phù thũng, Trường Lạc hoàng hậu thì bị giam lâu ở cung khác, đến khi vua ốm nặng mới được đến hầu bệnh, bèn ngầm đem thuốc độc trong tay sờ vào chỗ lở, bệnh vua lại nặng thêm. Một thời gian sau thì Thánh Tông mất, vua Hiến Tông lên ngôi, tôn bà làm Thái hậu, cho bà ở điện Trường Lạc và phụng dưỡng rất chu đáo. Năm thứ bảy (1504), vua Hiến Tông mất, vua Túc Tông lên ngôi, tôn Thái hậu lên làm Thái hoàng Thái hậu. Vua Túc Tông mất, không có con nối ngôi, nội thần là Nguyễn Nhữ Vi và Kính phi họ Nguyễn muốn lập vua Uy Mục. Thái hậu cho rằng đó là con của người tì thiếp, không thể nối ngôi đại thống được, nhân đó đòi lập Lã Côi Vương. Tuy nhiên, Nhữ Vi vờ theo lệnh, lừa Thái hậu đi đón Lã Côi Vương rồi lập Uy Mục ra làm vua khiến Thái hậu rất phiền lòng.

Ngày 22 tháng 3 năm Đoan Khánh thứ nhất (1505) vua Uy Mục sai người hầu ngầm giết hại Thái hậu, tại chính tẩm của bà, thọ độ 65 tuổi. Có thể nói, cuộc đời và số phận của bà hoàng Trường Lạc trong sự lưu truyền của dân gian hết sức bi thảm. Cha bà cùng với 3 họ bị giết oan, bà bị bắt làm nô tì từ năm 2 tuổi. Lớn lên bà được tuyển vào cung vua, được phong quý phi, rồi lại bị vua hắt hủi, giam nơi cung cấm. Bà được tấn phong Hoàng thái hậu (mẹ vua), Thái hoàng thái hậu (bà vua) và cuối cùng, lại bị chính cháu nội sai người giết chết. Nhìn chung, cuộc đời bà trải qua nhiều vinh hoa phú quý mà cũng thăng trầm, từ vị trí Sung nghi, rồi Quý phi, Hoàng thái hậu, Thái hoàng thái hậu và đột ngột kết thúc một cách đầy bi kịch vào cuối đời. Bà hoàng có số phận nhiều thăng trầm, bi thảm.

Luật nay: Hoàng thân quốc thích phạm luật cũng phải chịu tội như dân

Nếu đúng Trường Lạc hoàng hậu là con gái của Nguyễn Trãi thì bà quả là người phụ nữ có số phận bi thảm nhất trong suốt mấy ngàn năm triều đại phong kiến Việt Nam. Trải qua bao truân chuyên, dòng họ bị tru di, bản thân trở thành kiếp nô tì từ khi còn quá nhỏ. Lớn lên được vua yêu thương rồi lại bị hắt hủi tới mức oán hận tìm cách giết chồng. Trở thành mẹ vua rồi sau này lại bị chính cháu nội sai người giết. Tuy cảm thương cho số phận của bà nhưng chiếu theo quy định của pháp luật ngày nay, bà vẫn phải bị xử lý trách nhiệm hình sự về hành vi giết người.

Theo đó, dù biết rõ chồng đang bị lở loét nhưng bà vẫn cố tình bỏ thuốc độc vào tay rồi sờ lên chỗ lở loét của chồng, khiến bệnh tình của ông càng thêm nặng, sau đó thì mất. Về nhận thức, bà này biết rõ hành vi của mình có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của chồng nhưng vẫn cố ý thực hiện. Nếu chứng minh được vua Thánh Tông chết vì bị ngấm thuốc độc (không phải vì bệnh), thì Trường Lạc hoàng hậu sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khoản 1 Điều 93 Bộ luật Hình sự. Mức hình phạt cao nhất theo khoản này là tử hình.

Việc sai người ngầm giết chết Trường Lạc Thái hoàng Thái hậu của vua Lê Uy Mục cũng cần bị xử lý. Ở đây, chỉ vì tức giận Trường Lạc Thái hoàng Thái hậu không muốn lập mình làm vua mà Uy Mục đã sai người giết bà để trả thù. Hành vi này có đầy đủ dấu hiệu của tội giết người theo quy định tại Điều 93 với tình tiết tăng nặng định khung là giết người vì động cơ đê hèn (điểm Q).

Hình phạt đối với tội danh này là từ mười hai năm đến hai mươi năm, tù chung thân hoặc tử hình.