Minh bạch việc lựa chọn doanh nghiệp bưu chính trên sàn thương mại điện tử

Theo Báo cáo Chỉ số Thương mại điện tử Việt Nam 2024 của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), năm 2023, thương mại điện tử tiếp tục phát triển mạnh mẽ. VECOM ước tính, doanh thu thương mại điện tử Việt Nam năm 2023 đạt 25 tỷ USD, tăng hơn 25% so với năm 2022, tương đương với tốc độ tăng trưởng sản lượng bưu gửi thương mại điện tử. Trong đó, chuyển phát các bưu gửi thương mại điện tử là một hoạt động quan trọng góp phần quyết định chất lượng dịch vụ của các sàn thương mại điện tử.

Từ ngày 1/7/2024, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 bắt đầu có hiệu lực. Theo Điều 4 của Luật này, người tiêu dùng có quyền lựa chọn sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, tổ chức, cá nhân kinh doanh theo nhu cầu, điều kiện thực tế của mình. Đồng thời, Điều 10 của Luật này cũng nghiêm cấm các tổ chức, cá nhân kinh doanh thiết lập, vận hành, cung cấp dịch vụ nền tảng số (như các sàn thương mại điện tử) thực hiện các hành vi hạn chế quyền lựa chọn của người tiêu dùng thông qua việc sắp xếp ưu tiên lựa chọn sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ giữa các tổ chức, cá nhân kinh doanh cung cấp trên nền tảng số mà không công khai tiêu chí lựa chọn. Tuy vậy, có một thực tế là trong thời gian qua, các sàn thương mại điện tử phần lớn đều tự động chỉ định doanh nghiệp bưu chính thực hiện chuyển phát hàng hóa giao dịch trên sàn dựa trên việc lựa chọn phương thức vận chuyển của các nhà bán hàng (các shop) và người mua hàng. Sau khi người mua hàng lựa chọn phương thức vận chuyển, các sàn thương mại điện tử sẽ tự động chỉ định 1 doanh nghiệp bưu chính trong số các doanh nghiệp bưu chính tham gia chuyển phát cho sàn để thực hiện chuyển phát đơn hàng của người mua mà chưa có sự công khai, minh bạch về tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp.

Đây cũng là lý do khiến một số người mua hàng trên các sàn thương mại điện tử cảm thấy băn khoăn, bất cập khi chính họ là người trả tiền cho dịch vụ chuyển phát hàng hóa mà mình mua nhưng lại không được lựa chọn doanh nghiệp chuyển phát hàng hóa cho sản phẩm của mình. Điều này là không phù hợp các quy định về đảm bảo quyền lợi của người mua hàng tại Điều 4 và Điều 10 của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Trước thực tế trên, các đơn vị chức năng của Bộ TT&TT và Bộ Công Thương đã trao đổi, làm việc với các sàn thương mại điện tử về việc lựa chọn doanh nghiệp bưu chính thực hiện chuyển phát bưu gửi thương mại điện tử để đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng, đồng thời đảm bảo cạnh tranh lành mạnh trong lĩnh vực bưu chính. Hiện nay, một số sàn thương mại điện tử đã công khai các tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp chuyển phát, như sàn thương mại điện tử Shopee đưa ra các tiêu chí bao gồm: Tỷ lệ lấy hàng đúng hạn, tỷ lệ giao hàng đúng hạn, tỷ lệ giao hàng không thành công và tỷ lệ hàng hóa bị thất lạc hoặc hư hại.

Đại diện Vụ Bưu chính, Bộ TT&TT cho biết, thời gian tới, Bộ TT&TT sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Công Thương trao đổi, làm việc với các sàn thương mại điện tử về việc công khai, minh bạch hóa việc lựa chọn doanh nghiệp bưu chính, sử dụng dịch vụ bưu chính chuyển phát của các sàn thương mại điện tử, đồng thời hiển thị đầy đủ, chính xác kết quả phản hồi, đánh giá của người tiêu dùng về tổ chức, cá nhân kinh doanh, sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ do tổ chức, cá nhân kinh doanh bán, cung cấp trên các sàn thương mại điện tử theo quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.