Nhiều vướng mắc trong bảo quản lúa, gạo

Khâu BQSTH lúa, gạo của chúng ta hiện nay đang đi theo quy trình ngược. Đây là nhận định của không ít các nhà khoa học, cán bộ đầu ngành về lĩnh vực công nghệ sau thu hoạch. Do thói quen sản xuất và thiếu phương tiện, nên các công đoạn bảo quản hiện nay không được thực hiện theo đúng quy trình. Đường đi của hạt lúa, hạt gạo lòng vòng. Nó phải trải qua nhiều công đoạn trong những điều kiện môi trường và thời tiết khác nhau, làm giảm chất lượng của hạt gạo chế biến.

Theo TS Phạm Văn Tấn - Phó Giám đốc Phân viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch, nếu chúng ta xay xát rồi mà chúng ta bảo quản gạo, hạt gạo dễ hút ẩm môi trường hơn so với hạt lúa. Thứ hai, nếu bảo quản trên 3 tháng, hạt gạo dễ bị biến màu vàng. Lúa thì độ ẩm 14% bảo quản 3 tháng, thậm chí 6 tháng không bị dính màu vàng. Bảo quản gạo, sấy gạo là không phù hợp so với bảo quản lúa và sấy lúa.

Lâu nay, chúng ta vẫn đang duy trì một "quy trình ngược" bất hợp lý của các công đoạn BQSTH, đó là: thu hoạch - làm khô sơ bộ - xát nứt lúa với độ ẩm cao ở một địa điểm - vận chuyển (chứa tạm từ 1-7 ngày) - xát trắng - lau bóng ở một địa điểm khác - sấy gạo đến độ ẩm 14% - bảo quản tạm gạo trắng (dưới 3 tháng) chờ tiêu thụ.

Nếu thu hoạch và bảo quản lúa không đúng quy trình sẽ làm cho hạt lúa mất phẩm chất.

Ngoài những nhược điểm gây tổn thất sau thu hoạch lúa gạo cả về chất lẫn về lượng do làm khô sơ bộ cho lúa không đạt yêu cầu và xay xát lúa tại độ ẩm cao; do quá trình rơi vãi, do chuột và sâu bọ…

Rõ ràng thay vì sấy và bảo quản lúa bằng những công nghệ tốt thì quy trình này lại sấy và bảo quản gạo. Bảo quản gạo dù có giảm được về thể tích và khối lượng, chi phí bảo quản thấp hơn, nhưng thực tế, gạo trắng có tuổi thọ ngắn hơn lúa. Đó là chưa kể các yếu tố khác, gây ảnh hưởng đến chất lượng hạt gạo.

TS Lê Văn Bảnh - Viện trưởng Viện lúa ĐBSCL, cho biết: "Chúng ta bỏ công sức rất nhiều trước khi thu hoạch. Nghĩa là chúng ta trồng, chăm sóc, thu hoạch, chúng ta làm rất kỹ, rất tốt. Nhưng cái khâu sau thu hoạch còn nhiều vấn đề, gây thất thoát lớn. Thu hoạch không đúng thời điểm thôi, thu hoạch trễ, sớm, cũng gây rạn nứt, xay chà dễ bị hư vỡ".

Rõ ràng, công nghệ làm khô hoặc bảo quản lúa hay chế biến gạo lạc hậu sẽ làm giảm nghiêm trọng chất lượng của hạt gạo thành phẩm. Thêm vào đó, sự xáo trộn về thứ tự trong quy trình công nghệ sau thu hoạch cũng làm giảm chất lượng, giá trị, uy tín của hạt gạo trên thị trường.

Để sớm khắc phục những vướng mắc này, nhất thiết cần phải có sự hợp tác, liên kết chặt chẽ giữa các nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp và nông dân. Khi làm được điều này, chuỗi giá trị lúa gạo và đời sống nông dân trồng lúa vùng ĐBSCL nói riêng, cả nước nói chung, chắc chắn sẽ được cải thiện