Giám sát không nghiêm, các ngân hàng vẫn âm thầm vượt trần lãi suất
Trước tình trạng nhiều NH lách trần, đưa lãi suất thực trả lên 20%/năm, thậm chí là 21,5%/năm, Thống đốc NHNN đã có công văn gửi các tổ chức tín dụng (TCTD) và Hiệp hội Ngân hàng yêu cầu ấn định lãi suất huy động vốn bằng VND (lãi suất tiền gửi, lãi suất giấy tờ có giá) đối với các tổ chức (trừ TCTD) và cá nhân, gồm khoản chi khuyến mãi dưới mọi hình thức, không vượt quá 14%/năm. Tuy nhiên, sau gần 1 tuần công văn được ban hành, tình trạng "đi đêm" về lãi suất huy động tại các ngân hàng vẫn tiếp diễn. Đáng nói hơn, mặc dù việc "xé rào" lãi suất đã trở thành một trào lưu âm ỉ từ đầu năm đến nay song tính đến thời điểm này, Thanh tra NHNN vẫn chưa phát hiện hay xử lý bất kỳ trường hợp nào vi phạm.
Nhiều chiêu thức để "lách" trần lãi suất huy động
Ngay sau khi NHNN ban hành văn bản yêu cầu các TCTD không được vượt trần lãi suất 14%/năm thì trên bảng thông báo lãi suất huy động của hầu hết các NH trên địa bàn Hà Nội đều ghi rõ lãi suất tối đa là 14%/năm. Tuy nhiên, đó hoàn toàn chỉ là bề nổi. Thực chất cuộc đua "vượt trần" lãi suất huy động vẫn âm ỉ diễn ra từ đầu năm đến nay và chưa có dấu hiệu chấm dứt. Chỉ có điều, việc thỏa thuận lãi suất giữa NH và người gửi tiết kiệm đang được nhân viên tín dụng của các NH thực hiện kín đáo với nhiều chiêu thức "lách" tinh vi hơn.
 |
| Các khoản tiền gửi tiết kiệm từ 300 triệu đồng trở lên vẫn có thể thỏa thuận lãi suất trên 14%. |
Tại một chi nhánh của một NH lớn trên địa bàn quận Hà Đông, khi có đông khách hàng đến giao dịch, nhân viên tín dụng đã thông báo lãi suất cao nhất cho tất cả các kỳ hạn vẫn là 14%/năm. Tuy nhiên, khi cả phòng giao dịch chỉ còn vài khách hàng thì nhân viên này đã đồng ý mức lãi suất 16%/năm cho khách hàng có khoản tiền gửi tiết kiệm 500 triệu ngay sau khi vị khách hàng này đề xuất.
Tương tự, tại chi nhánh của một NH trên phố Trần Hưng Đạo (Hà Nội), khách hàng có sẵn tiền mặt cầm theo từ khoảng 300 triệu trở lên đều có thể thỏa thuận lãi suất trên 14%/năm. Còn các trường hợp gửi tiết kiệm dưới 300 triệu hoặc hỏi về lãi suất mà không mang theo tiền mặt thì đều được thông báo lãi suất cao nhất là 14%. Chị Nguyễn Mai Liên ở khu tập thể ngõ 185 giải Phóng (Hà Nội), một khách quen của NH cho biết: Do lãi suất cho vay đang có xu hướng giảm nên mức lãi suất huy động được các NH áp dụng cho số tiền trên 1 tỷ là 17-18%, 500 triệu trở lên khoảng 16% và 300 triệu trở lên khoảng 15%. Cũng theo chị Liên, để được hưởng mức lãi suất cao, một số bạn bè và người quen của chị đã góp tiền lại rồi giao cho một người chịu trách nhiệm đứng ra gửi NH.
Để hợp pháp hóa cho việc nâng mức lãi suất huy động lên trên 14%/năm, mỗi NH có cách chi trả phần lãi suất chênh lệch khác nhau.
Thậm chí, có NH còn "lách" bằng cách biến khoản tiền lãi thêm thành khoản tiền phạt mà phía NH phải chịu do vi phạm điều khoản trong hợp đồng. Trong hợp đồng tiền gửi giữa hai bên sẽ có điều khoản phạt vi phạm hợp đồng, phía NH sẽ tự nguyện đưa điều khoản thật khó vào và tự nguyện chịu phạt. Số tiền lãi thêm sẽ được tính là khoản tiền mà NH bị phạt. Theo đó với lãi suất tiền gửi 14%/năm, cộng với phạt hợp đồng 3%/năm, lãi suất thực tế của tiền gửi sẽ là 17%/năm mà NH không bị xử lý vượt trần lãi suất huy động.
Vẫn chưa có trường hợp vi phạm nào bị phát hiện và xử lý
Mặc dù việc "xé rào" trần lãi suất âm ỉ từ đầu năm đến nay và đã kéo hầu hết các NH cả lớn lẫn nhỏ vào cuộc đua. Trên các phương tiện thông tin đại chúng cũng liên tục đề cập đến vấn đề này, phía NHNN đã nhiều lần nhắc nhở, thậm chí là "cảnh cáo" các NH không được vượt trần lãi suất bằng văn bản. Tuy nhiên, có một điều lạ lùng là đến thời điểm này, Thanh tra NHNN vẫn chưa phát hiện và xử lý được bất kỳ vụ việc vi phạm nào. Điều này khiến dư luận đặt ra nhiều câu hỏi liên quan trực tiếp đến năng lực cũng như thái độ của Thanh tra NHNN.
Đề cập đến vấn đề này, một lãnh đạo của NHNN phân trần: Mặc dù trên các phương tiện thông tin đại chúng phản ánh về việc các NH "đi đêm" với khách hàng để vượt trần lãi suất. Tuy nhiên, đến thời điểm này, phía NHNN chưa nhận được bất kỳ đơn thư hoặc phản ánh trực tiếp nào từ phía người dân. Cũng theo lý giải của vị lãnh đạo này, việc NH và người dân thỏa thuận lãi suất vượt trần trên thực tế đem lại lợi ích cho người dân nên chẳng dại gì họ lại đi "tố cáo" lại NH. Trong khi đó, để "lách" cơ quan quản lý, các NH đều đưa ra các chiêu thức để "hợp lý hóa" khá trơn tru trên sổ sách.
Tuy nhiên, theo quan điểm của chúng tôi thì muốn biết NH nào vi phạm trần lãi suất không phải là điều khó khăn với NHNN. Vấn đề chỉ là ở chỗ, thực tế NHNN có thực sự muốn làm hay không hay một mặt vẫn tuyên bố "sẽ xử lý nghiêm vi phạm lãi suất" nhưng mặt khác lại làm ngơ… để các NH tự do huy động vì bản thân NHNN hiểu rất rõ khó khăn về thanh khoản đang là tình trạng phổ biến của toàn hệ thống…
Cho dù NHNN có đưa ra lý do gì đi chăng nữa thì bản thân việc ban hành chính sách trần lãi suất song không giám sát việc triển khai thực hiện đã không chỉ làm méo mó thị trường lãi suất mà còn tạo điều kiện để hình thành một thói quen xấu là "nhờn" với chính sách, thậm chí là "coi thường" chính sách.
Đúng như thừa nhận của Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Giàu trong buổi gặp mặt phóng viên báo chí nhân dịp 21-6 vừa diễn ra tại Hà Nội: Qua vụ việc các ngân hàng vượt trần lãi suất, có thể nói, nếu thanh tra không bắt được vụ việc nào thì quả thật là năng lực của thanh tra có vấn đề hoặc là cố ý không làm. Đối với một cơ quan có chức năng thanh tra, giám sát, nếu không làm nghiêm thì càng tạo điều kiện cho các tiêu cực nảy sinh, hoặc các cá nhân vi phạm
