Cần “may áo giáp” cho nông dân

Tại buổi tọa đàm này, ông Nguyễn Văn Thục, Trưởng ban Nghiên cứu xã hội của Viện Nghiên cứu và Tư vấn phát triển (RCD) cho biết, theo đánh giá của người dân qua khảo sát, có rất nhiều những thay đổi tích cực về kinh tế của hộ gia đình khi tham gia các mô hình liên kết, cụ thể là hợp tác xã (HTX).

Ở khía cạnh kinh tế, 80,9% cho biết liên kết làm tăng doanh thu cho hộ, 77,8% khẳng định tăng lợi nhuận. Về hiệu quả xã hội: 85,6% người dân được hỏi khẳng định các mô hình hợp tác liên kết giúp nâng cao tính tương trợ, gắn kết trong cộng đồng, giảm bớt những nguy cơ cạnh tranh không lành mạnh như tự hạ giá, phá giá lẫn nhau, giúp tăng năng lực đàm phán. Các thay đổi tích cực còn được thể hiện ở tỷ lệ cao theo đánh giá về mức độ áp dụng khoa học kỹ thuật, tiếp cận thông tin về sản xuất, giảm ô nhiễm môi trường trong sản xuất nông nghiệp và cải thiện sức khỏe cho nông dân.

Tuy nhiên, HTX của chúng ta đang bị “lai” giữa tổ chức chính trị với tổ chức nghề nghiệp. Vì vậy, phải chuyển sang HTX kiểu mới, là đơn vị cung cấp dịch vụ điều phối hoạt động, kiểm soát hoạt động sản xuất của nông dân. Với khoảng 143 văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến kinh tế hợp tác và liên doanh liên kết, có thể dễ dàng nhận thấy sự chồng chéo, sự xa rời trong các chính sách có liên quan. Theo ông Thục, ví dụ điển hình là liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa theo mô hình “Cánh đồng lớn” chưa gắn với Nghị định 109/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo, Quyết định 80/2002/QĐ-TTg về khuyến khích tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng, Quyết định 63/2010/QĐ-TTg và 65/2011/QĐ-TTg về cơ chế, chính sách hỗ trợ nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch. Tình trạng nhiều văn bản cùng quy định về một chính sách khiến việc thực thi khó khăn đối với tất cả các bên liên quan.

Người nông dân cần được trợ giúp để tăng năng suất lao động và ổn định đầu ra cho sản phẩm. Ảnh: CTV.

Ông Lê Đức Thịnh, Phó cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác (Bộ NN&PTNT) nhận định, cần phải “may” cho nông dân 3 tấm “áo giáp” để bảo vệ họ trước những “bão tố” của thị trường. “Áo giáp” thứ nhất là nhóm các liên minh, liên đoàn, nghiệp đoàn, hiệp hội ngành hàng nông nghiệp.

“Áo giáp” thứ hai là nhóm các cơ quan tư vấn, thực thi chính sách phát triển trong sản xuất thương mại nông sản. Hai tấm áo trên có vai trò tác động vào việc soạn thảo và thực thi các chính sách của Nhà nước, đồng thời bảo vệ nông dân trước sự chèn ép của các đối tác, đối thủ trên thị trường. “Chẳng hạn vừa rồi, giá sữa nguyên liệu trên thế giới giảm, các doanh nghiệp chế biến sữa bỏ mua sữa của nông dân thì cần có tổ chức đứng ra can thiệp”, ông Thịnh nêu phương án.

“Áo giáp” thứ ba là các tổ chức nghề nghiệp mang tính dẫn dắt và định hướng hộ nông dân, ở đây chính là các mô hình HTX. Trong HTX là một thị trường kép, xã viên vừa là người góp vốn vừa là người sử dụng dịch vụ của HTX, vì vậy phải cân bằng giữa lợi nhuận của xã viên và HTX. Theo ông Thịnh, hỗ trợ từ phía Nhà nước cần xem là chất xúc tác, chính quyền không nên can thiệp quá sâu vào hoạt động của từng HTX.