Huawei trong "cơn bão" trừng phạt
Trong một diễn biến mới nhất, nhà sản xuất Intel đã được Bộ Thương mại Mỹ cấp giấy phép giao hàng cho Huawei đối với một số sản phẩm. Qualcomm có khả năng sẽ là đơn vị tiếp theo. "Mềm nắn, rắn buông" hay đằng sau nó là câu chuyện gì nữa?
 |
| Trụ sở Huawei ở Thâm Quyến, Trung Quốc. |
Thiệt đơn thiệt kép
Kể từ khi căng thẳng leo thang với sự việc Giám đốc tài chính Mạnh Vãn Chu, con gái nhà sáng lập Huawei Nhậm Chính Phi bị bắt ở Canada theo yêu cầu của Mỹ do bị cáo buộc vi phạm các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Iran, Mỹ đã liên tục có các động thái thắt chặt trừng phạt đối với Huawei. Tháng 5-2019, Mỹ đưa Huawei vào danh sách đen về thương mại - được gọi là Danh sách thực thể - nhằm hạn chế việc công ty này sử dụng các công nghệ Mỹ, đòi hỏi các nhà cung cấp Mỹ phải được chính phủ chấp thuận mới được giao hàng cho Huawei.
Tháng 5-2020, Washington đã thắt chặt hơn nữa các biện pháp trừng phạt. Theo đó, ngay cả các nhà sản xuất ngoài Mỹ - chẳng hạn như Công ty sản xuất chất bán dẫn Đài Loan (TSMC), nhà sản xuất chip tiếp xúc lớn nhất thế giới - cũng bị cấm sản xuất bất kỳ sản phẩm nào cho Huawei và HiSilicon, chi nhánh thiết kế chip của gã khổng lồ Trung Quốc,, nếu sử dụng trang thiết bị của Mỹ.
Gần đây, Mỹ đã phát động đợt trừng phạt thứ ba nhằm vào Huawei khi cấm tất cả các nhà cung cấp sử dụng công nghệ Mỹ bán hàng cho Huawei mà không có giấy phép. Điều này đã dẫn đến việc nhiều linh kiện trọng yếu trong hoạt động sản xuất của Huawei bị đe dọa thiếu hụt: từ các chất bán dẫn quan trọng cho tới màn hình và ống kính máy ảnh, thậm chí cả bảng mạch in. Huawei đã dự trữ đủ loại chip kể từ cuối năm 2018 nhưng không rõ liệu công ty này đã chuẩn bị nguồn dự trữ dồi dào các linh kiện điện tử khác như màn hình tiên tiến và ống kính máy ảnh hay chưa. Tất nhiên, Huawei có thể tìm được một số linh kiện thay thế rẻ tiền hơn, tuy nhiên, nó có thể khiến các sản phẩm của họ trở nên kém cạnh tranh, thậm chí đẩy lùi họ trở lại vị trí cách đây tới 10 năm!
 |
| Huawei đang có hiện tượng "chảy máu chất xám". |
Về mặt nội bộ, công ty công nghệ lớn nhất của Trung Quốc này - với hơn 190.000 nhân viên và doanh thu hơn 850 tỷ nhân dân tệ (NDT - tương đương 124 tỷ USD) - đang có nguy cơ chảy máu chất xám. Huawei hiện đã mất hàng trăm nhân viên vào tay các đối thủ. Một nhà quản lý trong ngành sản xuất chip nói: "Nhóm phát triển chip của Huawei, vốn đã quen làm việc thâu đêm suốt sáng, giờ đây đột nhiên có thể làm việc một cách từ tốn hơn. Nhiều nhân viên đang chờ đợi công ty giao cho những nhiệm vụ quan trọng tiếp theo nhưng nhận thấy trước mắt có nhiều bất ổn nên đã tạm dừng"...
Số phận của Huawei cũng sẽ là một biến số quan trọng đối với ngành này nói chung. Các nhà cung cấp phải thích ứng với việc mất đi một khách hàng lớn. Các đối thủ cạnh tranh trong ngành điện tử tiêu dùng và thiết bị viễn thông - trong đó có Apple, Samsung Electronics, Xiaomi, Oppo, Vivo, Ericsson và Nokia - đã sẵn sàng giành lấy thị phần. Trong khi đó, các công ty mua thiết bị 5G của Huawei cũng phải tìm kiếm các phương án thay thế, dẫn tới những biến động lớn trong chuỗi cung ứng công nghệ.
Một khi hàng rào được dựng lên
MediaTek, nhà phát triển chip di động của Đài Loan, lớn thứ hai thế giới sau Qualcomm, đã xác nhận với tờ Nikkei rằng họ đã nộp đơn xin phép nối lại phần nào hoạt động với Huawei. Samsung Electronics, Samsung Display và SK Hynix cũng được cho là đã nộp đơn xin cấp phép. TSMC thì chưa có lời bình luận.
Một số luật sư hoạt động tại thị trường Mỹ cho biết vì nước này tiếp tục sửa đổi quy tắc kiểm soát xuất khẩu nên các công ty có giấy phép giao hàng cho Huawei sẽ phải gia hạn giấy phép này. Harri Clark, luật sư thuộc công ty luật Orrick của Mỹ nói: "Ngay cả khi một công ty được cấp phép để tham gia các hoạt động được đề cập tới trong quy tắc tháng 5-2020 thì công ty đó cũng phải xin giấy phép khác hoặc giấy phép sửa đổi nếu đề xuất tham gia các hoạt động được đề cập tới trong một số các quy tắc mới".
 |
| Tình trạng doanh số giảm đột ngột do không thể tiếp tục giao hàng cho Huawei rõ ràng đã ảnh hưởng xấu tới thị trường cung ứng chip bán dẫn. |
Trong lĩnh vực kinh doanh điện thoại thông minh, cho tới nay, Huawei đã cho thấy sức chống đỡ trước sự kìm kẹp của Mỹ. Trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 6-2020, Huawei thậm chí đã vượt qua Samsung để trở thành nhà bán lẻ điện thoại thông minh lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, các vấn đề đang ngày một chồng chất.
Các mẫu chip Kirin, vốn được trang bị cho các dòng điện thoại thông minh cao cấp nhất của Huawei và được coi là biểu tượng cho năng lực đổi mới của hãng, có khả năng sẽ bị lệnh cấm của Mỹ xóa sổ. Gần đây, Huawei cho biết họ sẽ bắt đầu sử dụng hệ điều hành Harmony OS 2.0 của mình cho các mẫu điện thoại thông minh kể từ năm 2021, cho thấy Huawei không có kế hoạch nối lại quan hệ cộng tác với Google và thừa nhận rằng tình trạng thiếu hụt nguồn cung chip sẽ ảnh hưởng tới doanh số điện thoại thông minh của hãng này.
Huawei vốn dĩ đã gặp khó khăn ở thị trường châu Âu. Theo số liệu của công ty nghiên cứu Canalays, doanh số của hãng này tại thị trường châu Âu đã giảm 16% trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 6-2020, trong khi Samsung và Xiaomi lần lượt đạt mức tăng trưởng 20% và 48% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong ghi chép nghiên cứu của mình, một nhà phân tích của Canalays cho biết: "Samsung đã nhanh chóng tận dụng những vấn đề mà Huawei gặp phải liên quan tới Danh sách thực thể của Mỹ và nỗ lực ở hậu trường nhằm xây dựng cho mình hình ảnh một lựa chọn thay thế ổn định trong các cuộc thảo luận với các nhà bán lẻ và nhà khai thác quan trọng".
Donnie Teng, một nhà phân tích thuộc Nomura Securities cho rằng mảng kinh doanh thiết bị di động của Huawei đang phải đối mặt với những biến số lớn. Với dòng điện thoại thông minh hàng đầu sắp được Huawei ra mắt mang tên Mate 40 - mẫu điện thoại quan trọng nhất của họ, được tung ra hằng năm nhằm cạnh tranh với iPhone - họ cũng tỏ ra rất khiêm tốn khi nói về triển vọng sản phẩm. Thậm chí Teng còn đưa ra lời dự báo Huawei sẽ mất thị phần ngay tại Trung Quốc sau lệnh cấm lần này.
Còn theo Jeff Pu, một nhà phân tích thuộc Công ty GF Securities, số lượng điện thoại thông minh Huawei được bán ra thậm chí có thể giảm xuống còn 50 triệu thiết bị trong năm 2021, từ 195 thiết bị trong năm 2020 nếu Mỹ không nới lỏng hạn chế.
Cơ hội cho các đối thủ
Mảng thiết bị viễn thông của Huawei vốn là trụ cột cho các hoạt động của công ty này trong nhiều thập niên qua và đóng vai trò trọng yếu trong việc trợ giúp các nhà cung cấp mạng viễn thông lớn của Trung Quốc xây dựng cơ sở hạ tầng 5G. Huawei đã chuẩn bị trước hàng hóa dự trữ trong ít nhất là 1 năm. Tuy nhiên, tốc độ lắp đặt mạng 5G ở Trung Quốc đã chậm lại khi Huawei hối hả thiết kế lại và nỗ lực trong khả năng có thể nhằm loại bỏ các thành phần Mỹ trong sản phẩm của mình.
Bên ngoài Trung Quốc, nhiều quốc gia, như Anh, đã quyết định hạn chế việc sử dụng các thiết bị của Huawei. Stephane Teral, một nhà phân tích viễn thông kỳ cựu thuộc công ty nghiên cứu thị trường Light Counting, nói với Nikkei Asian Review rằng "Huawei là nhà cung cấp thiết bị mạng viễn thông lớn nhất thế giới và do đó là khách hàng lớn nhất của bất kỳ nhà cung cấp nào của công ty này trong hệ sinh thái... Thiệt hại gián tiếp (từ việc bị trừng phạt) gây ra sẽ rất lớn!".
 |
| Huawei đang nắm giữ khoảng 28% thị phần thiết bị viễn thông toàn cầu. |
Huawei hiện đang nắm giữ khoảng 28% thị phần thiết bị viễn thông toàn cầu. Nếu họ không thể duy trì doanh số đó thì Samsung, Ericsson và Nokia cũng như một vài nhà cung cấp Nhật Bản như NEC và Fujitsu có thể sẽ được lợi. Theo Teral, Samsung, một tân binh xông xáo trong lĩnh vực thiết bị viễn thông và thiết bị mạng, sẽ được lợi nhiều nhất vì công ty này vốn đã có được thị phần ở các thị trường then chốt như Nhật Bản và Mỹ, cũng như đang ngày càng phổ biến ở nhiều thị trường khác. Thỏa thuận 6,7 tỷ USD gần đây của Samsung với Verizon là động thái cuối cùng đưa Samsung vào nhóm các nhà cung cấp hàng đầu cùng với Ericsson, Huawei và Nokia. Điều này cũng có thể có lợi cho NEC của Nhật Bản, vốn có quan hệ đối tác với Samsung.
Samsung, vốn dĩ là đối thủ lớn nhất của Huawei trong lĩnh vực điện thoại thông minh, đã và đang tích cực đưa ra các sản phẩm mới. Trong khi đó, Xiaomi, Oppo và Realme - đều là các hãng Trung Quốc cạnh tranh với Huawei - đang gia tăng thị phần của họ ở các thị trường châu Âu. Kể cả Apple cũng đang nhận thấy cơ hội. Mặc dù việc sản xuất iPhone 5G đang bị trì hoãn nhưng công ty Mỹ này có dự định công bố loạt sản phẩm mới và đã yêu cầu các nhà cung cấp chuẩn bị linh kiện cho 80 triệu chiếc iPhone mới - một dự báo tương đối khả quan.
Ngư ông đắc lợi
Việc gấp rút giao lô hàng dự trữ cuối cùng cho Huawei kịp trước lệnh cấm đã mang lại cho nhiều nhà cung cấp công nghệ một tháng 8 bội thu. Doanh số của MediaTek trong tháng 8 đã tăng 42% so với cùng kỳ năm ngoái. Novatek, một nhà cung cấp chip điều khiển mạch tích hợp màn hình, ghi nhận sự gia tăng hơn 30% trong doanh thu tháng, còn TSMC tăng trưởng 16% so với cùng kỳ năm ngoái.
Sức nóng cũng lan sang thị trường chip DRAM, vốn là linh kiện cần thiết đối với hầu hết các loại thiết bị điện tử. Nghiên cứu của Nikkei cho thấy giá giao ngay ngày 11-9 đối với chip DDR4 8GB là khoảng 2,95 USD, cao hơn 7% so với mức giá thấp đầu tháng. Theo nguồn tin của một nhà kinh doanh chất bán dẫn Nhật Bản, lý do là vì Huawei ào ạt mua tích trữ vào phút cuối trước khi các biện pháp cấm vận của Washington đối với mặt hàng chip có hiệu lực.
Tuy nhiên, đối với một số công ty, tình trạng doanh số giảm đột ngột do không thể tiếp tục giao hàng cho Huawei rõ ràng gây ra những rủi ro. Một vài công ty sẽ phải mất thời gian cân bằng lại danh mục khách hàng. Hơn nữa, không phải nhà cung cấp nào cũng có được nền tảng khách hàng đa dạng như vậy và nền kinh tế toàn cầu đang giảm tốc càng làm trầm trọng thêm sự bấp bênh. Công ty cổ phần công nghệ ASE, chuyên đóng gói và thử nghiệm chip lớn nhất trên thế giới, đã cảnh báo rằng lệnh cấm đối với Huawei sẽ gây thiệt hại cho doanh thu năm 2020 của họ, với tỷ lệ phần trăm giảm đáng kể ở mức một con số. Tuy nhiên, một số nhà cung cấp dự đoán rằng nhu cầu đối với thiết bị 5G sẽ vẫn tăng trưởng và thị trường của họ sẽ ổn định sau một vài bất ổn.
