Cạm bẫy lan kim tuyến: Chiêu trò của đầu nậu dược liệu Trung Quốc

Giá 1 kg lan kim tuyến lúc cao điểm lên đến 100 triệu đồng, vậy mà có không ít đại gia mua một lúc dăm bảy ký để dành tẩm bổ, chữa bệnh hay biếu tặng.

Lan kim tuyến là thứ lan gì, nó có phải là thảo dược quý, có phải là “đại thượng dược” như lời rao của các con buôn hay không thì còn phải xét lại. Tuy nhiên, những gì mà chúng tôi thu thập được quanh loài lan này là nó rất được cánh đầu nậu trong nước và cả Trung Quốc “chiếu cố”.

1. Nếu bình tâm nhìn nhận, người ta sẽ thấy rằng người bệnh ngày nay đang rất được những người hoạt động trong ngành y, đặc biệt là dân buôn dược liệu hết mực "chăm sóc". Điều đó được thể hiện qua vô số lời rao bán về đủ loại biệt dược được đồn thổi có những tính năng đặc biệt. Cây thuốc nào khi được giới con buôn “đầu tư” vào đều không quên nhắc đến các tính năng chữa trị ung thư siêu hạng.

Kỳ thực tác dụng  của các loại cây thuốc kia đến đâu thì có trời mới biết. Bởi những người mà hết được bệnh chỉ đếm trên đầu ngón tay. Nhưng qua miệng lưỡi của các đầu nậu thì các cây thuốc đó đều trở thành biệt dược, tất cả chỉ nhằm mục đích cuối cùng là bán được sản phẩm.

Như đã nói ở trên, trong hằng hà sa số các loại thảo dược đang được rao bán  trên các trang mạng và giữa đời thực, lan kim tuyến có tác dụng chữa trị đặc hiệu. Cần nói rõ chúng tôi biết được thông tin về loại "cỏ trăm triệu" (1 ký giá 100 triệu đồng - PV) này từ một số bệnh nhân ung thư đã và đang được điều trị tại Bệnh viện Ung Bướu TP HCM. Trong cơn hoảng loạn, tuyệt vọng hay tràn đầy hy vọng, những bệnh nhân này đã không tiếc tiền mua loại biệt dược mà họ tin sẽ giúp mình tiêu diệt được mầm bệnh quái ác trong người như ung thư vú, ung thư cổ tử cung, ung thư tuyến giáp, ung thư vòm họng…

Trong danh sách các món biệt dược mà các bệnh nhân hạng sang này cùng người thân của họ nuôi hy vọng, thấy có sừng tê giác (dù rằng loài này đã tuyệt chủng tại Việt Nam  - PV), mật bò tót, tổ yến huyết, pín cọp, vi-vây cá mập, sâm Ngọc Linh, cây xáo tam phân… và "nổi" nhất là loài lan kim tuyến!

Vừa mua được gần nửa ký lan kim tuyến với giá hơn 30 triệu đồng, bà Loan, 54 tuổi, ngụ phường Đa Kao, quận 1, có chồng là ông Mã Thanh Vân (người Việt gốc Hoa), 61 tuổi, bị ung thư phổi, tỏ ra rất tin tưởng về tác dụng của loại thảo dược mà bà tin là “biệt dược” này: Ông nhà tôi mắc bệnh cách đây 2 năm, nói thiệt là cả nhà tôi tham khảo, tìm kiếm đủ đường những mong tìm được thuốc hay thầy giỏi để chữa cho ổng. Một lần nọ trong lúc lang thang trên mạng, thằng con đầu của tôi thấy người ta nói nhiều về lan kim tuyến nên nó quyết định mua cho cha nó dùng. Qua nhiều lần liên lạc, may sao nó được một người nói là từng có vợ bị ung thư vú di căn nhờ uống trà hãm lan kim tuyến mà lướt bệnh và chỉ cho nó điểm mua ở Ninh Thuận". 

Cận cảnh “cỏ trăm triệu” được rao bán.

Cùng với những chiếc lá khô đã nhăn nhúm lại, bà Loan lên sân thượng lấy cho tôi xem mẫu cây lan kim tuyến mà người đàn ông bán lan ở Ninh Thuận tặng cho con trai bà. Cây lan kim tuyến có lá rất đẹp, lá dày mượt như nhung, ở các gân lá ánh sắc trắng sáng như kim tuyến, có lẽ nhờ hình dáng ấy mà nó được gọi là lan kim tuyến chăng: "Người ta mua dữ lắm chú ơi" - bà Loan nói - "Tính ra nó có đắt nhưng cũng không đắt bằng sừng tê giác, hay sừng con dinh. Nghe con tôi kể để thu hái được nó, dân sơn tràng phải vào tận rừng sâu, rồi đu bám mình trên cây đại thụ hoặc vách đá cheo leo, cả chục người đi xuyên rừng ròng rã hàng tháng trời mới hái được hơn chục ký lan tươi, rồi phơi khô mới được một ký khô, do đó giá nó mới đắt đến như vậy".

2. Vì giá trị lan kim tuyến cao, nên trước khi quyết định mua nó để biếu hay chữa trị ung thư cho chính mình hoặc người thân, khách hàng thường tìm hiểu thông tin về tính năng, tác dụng chữa trị của loài "biệt dược" này. Và thường thì họ tìm hiểu những thông tin ấy qua các trang mạng. Trên đây là những gì mà chúng tôi ghi nhận được sau khi dạo một vòng qua thế giới ảo với vô số thông tin ảo về lan kim tuyến, nhưng cạm bẫy và những nguy cơ mà nó để lại cho người bệnh hoặc thân nhân của nó là có thật.

Chịu khó lướt qua những trang mạng rao tin bán dược liệu được vô số con buôn, đầu nậu lập nên để mời chào người có nhu cầu không khó để bắt gặp những thông tin tán dương lan kim tuyến đến tận mây xanh: lan kim tuyến còn có tác dụng giải độc, thanh lọc cơ thể siêu hạng: "Như nấm lim, chỉ sau 2 tháng sử dụng bạn sẽ thấy các chỉ số huyết áp, mỡ máu, đường huyết…. giảm rõ rệt. Bạn cũng thấy những biểu hiện của các chứng ung thư như dạ dày, cổ tử cung, tuyến vú, gan, đại tràng… sẽ suy giảm, giúp người bệnh nâng cao thể trạng, kéo dài sự sống. Điều ấn tượng và đáng tin cậy ở chỗ đến nay chưa có công trình khoa học nào chứng minh hay khẳng định rằng dùng lan kim tuyến kết hợp với điều trị tây y gây phản ứng xấu, nên người bệnh không phải quan ngại…".

3. Về chuyện uống trà lan kim tuyến chữa ung thư hay nâng cao thể trạng cho người bị ung thư sau các giai đoạn hóa trị, xạ trị cho biết: "Tôi đã từng cảnh báo nhiều người về sự nguy hại chết người khi ồ ạt sử dụng các loại thảo dược được dân buôn rao bán dưới dạng trà hay sản phẩm thô gắn với những tác dụng chữa bệnh  vô căn cứ nhưng nhiều người vẫn lao vào. Tôi nói rằng để lòe mị người bệnh, để dễ bề tiêu thụ sản phẩm với giá trên trời, đầu nậu, con buôn tung đủ chiêu trò tung hô sản phẩm này nọ đến tận mây xanh. Vậy nhưng có người cãi, bảo rằng phải có cơ sở người ta mới quảng cáo như vậy. Chỉ đến khi vừa rồi có thông tin nguyên liệu trà thảo dược chứa hóa chất chủ yếu nhập từ Trung Quốc, nhiều người mới tá hỏa".

Theo ghi nhận của chúng tôi, thông tin nguyên liệu trà thảo dược chứa hóa chất chủ yếu nhập từ Trung Quốc được công bố từ báo cáo của Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm phối hợp với Đại học Dược Hà Nội. Theo đó, qua khảo sát cho thấy có đến 40% trà thảo dược thuộc các nhóm thực phẩm chức năng có chứa hóa chất bảo vệ thực vật. Có đến 80% mẫu trà được chọn cho mục đích nghiên cứu có nguồn gốc trong nước, 20% còn lại là trà nhập khẩu. Điều đáng lo ngại là tỷ lệ mẫu trà thảo dược nội địa bị phát hiện chứa nhiều hóa chất hơn các mẫu trà thảo dược nhập khẩu.

Dù rằng nhóm nghiên cứu cảnh báo chưa khẳng định được đâu là nguyên nhân dẫn đến tình trạng nguồn thảo dược trong nước được chế biến làm trà có chứa hóa chất (vì đa phần thực phẩm chức năng các loại trong nước được chế biến từ nguồn dược liệu nhập khẩu chính từ Trung Quốc) nhưng điều đó cũng đủ để gióng lên hồi chuông cảnh báo cho cái gọi là hiện tượng trà thảo dược chữa bách bệnh, và hẳn nhiên, không thể loại trừ…. lan kim tuyến!

Ngành y học cổ truyền Việt Nam không nhắc gì đến các tác dụng chữa bệnh từ lan kim tuyến. Loài cây này thực chất là loài lan quý, không phải là thảo dược chữa bệnh. Nhưng trước thông tin từ Đài Loan và từ truyền miệng từ các đầu nậu Trung Quốc, lan kim tuyến được thổi phồng thành “siêu dược chữa ung thư”, từ đó nảy sinh nạn săn lùng lan kim tuyến ồ ạt để cung ứng cho các con buôn, đầu nậu đặng xuất bán cho Trung Quốc. Thấy tiềm năng màu mỡ của lan kim tuyến, phường con buôn trong nước cũng té nước theo mưa.

"Sau khi thu mua với giá rẻ, qua kỹ nghệ đơm tin tạo nên cơn sốt, lan kim tuyến sẽ được đầu nậu mặc sức làm giá. Tình trạng này mở ra nhiều mối hại như người bệnh vừa tiền mất tật mang, lại khiến nguồn gen quý của nước nhà dần cạn kiệt" - ông Bùi Văn Cứ (Hội Hóa học TPHCM) quan ngại.

Theo phân tích của ông Cứ, rất dễ để nhận biết "tiểu xảo" thổi phồng chức năng của cây lan kim tuyến và các loài thảo dược khác: "Để lòe người bệnh, dân buôn phao tin lan kim tuyến được các chuyên gia nghiên cứu và phát hiện hàng trăm loại dược chất chữa bệnh. Vấn đề ở chỗ các chuyên gia kia là ai, ở đâu, thuộc viện nào và các loại dược chất được tìm thấy là những chất gì thì người ta không nói rõ. Rồi những thông tin lan kim tuyến chữa bệnh này bệnh kia cũng chẳng có gì để chứng minh, chỉ toàn là nói chung chung và phiếm chỉ, vậy nhưng nhiều người vẫn cứ tin và lao vào".

Khi các cơ quan chuyên trách còn đứng ngoài cuộc thì người bệnh hãy tự cứu lấy mình bằng việc nói không với nạn quảng cáo thổi phồng về các loại thảo dược, đặc biệt là lan kim tuyến. Thực tế cho thấy một số trang mạng xã hội có nội dung quảng cáo theo kiểu “dội bom” lan kim tuyến khi được chúng tôi truy tới nơi, biết bất ổn đã rút thông tin và chèn những tin đơm đặt lấy từ các trang mạng xã hội khác để khi đụng chuyện thì dễ bề đổ lỗi cho những trang mạng kia. Tình hình có thể nói là… loạn!