Những bí ẩn trong ngôi mộ cổ hợp chất nhỏ nhất ở Việt Nam
Ngay lập tức Giám đốc Bảo tàng
Ngày 26/5, Hội Khảo cổ học Việt
Nhờ có công tác chuẩn bị rất chu đáo của Bảo tàng
 |
|
Ngôi mộ cổ nằm cách mặt ruộng khoảng 20-30cm. |
Ngôi mộ cổ nằm ngay tại cánh đồng Đầu Đín - cái tên khá lạ tai mà chúng tôi đã được ông giáo làng Bùi Văn Tam - Hội viên Hội Văn hoá dân gian Việt
Nhìn mảng hợp chất lộ ra, tôi chợt nhớ lại những mảnh hợp chất tương tự mà lần đầu tiên tôi nhìn thấy khi 2 anh em: tôi và nhà khảo cổ học Đỗ Văn Ninh cùng cả GS Thiếu tướng Đỗ Xuân Hợp khai quật ngôi mộ hợp chất của Đặng thượng phụ y phu nhân Phạm Thị Nguyên Chân ở xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, 43 năm về trước, chỉ cách nơi chúng tôi đang đứng không đầy 12km… Cho đến nay, các mộ hợp chất của Việt Nam thường chỉ nằm trong khung niên đại đầu thời Lê (thế kỷ XV) đến tận thế kỷ XIX và phát triển nhất vào các thế kỷ XVI - XVII và XVIII; ngôi mộ cổ hợp chất mới phát hiện ở Nam Định, có nhiều khả năng cũng ở vào giai đoạn này.
Sau khi tôi và Giám đốc Bảo tàng
Nhưng bất luận trong trường hợp nào thì phát hiện khảo cổ học mới này cũng rất độc đáo vì đây là lần đầu tiên ở Việt
Phó Giám đốc Bảo tàng Trần Văn Thiện với chiếc máy quay nhỏ trên tay đã kịp ghi lại giây phút hồi hộp mà cả đoàn đang chờ đợi. Tôi và Phó Giám đốc Cương phải đeo 2 chiếc mặt nạ chống độc để mở nắp quan tài, vì khi mở hơi độc thường phì ra rất mạnh ở khe hở. Quan tài được khớp với nắp quan tài nhờ 4 chốt gỗ nhỏ khớp với mộng ở phía trên. Hoàn toàn không có đinh bằng kim loại để khóa mộ như vẫn thường gặp ở các ngôi mộ hợp chất khác.
Quan tài dài: 94,5cm; rộng: 27,3cm; cao cả nắp: 33,4cm. Lòng quan tài dài: 83,4cm; rộng: 15cm; ván dày: 6cm. Tôi thở phào nhẹ nhõm khi thấy tấm vải thô màu nâu vàng hiện dần lên, sũng dầu ướp, bao bọc cả khối vật chất bên trong. Thế là giả thiết thứ ba bị loại bỏ: rõ ràng không phải mộ giả. Tấm vải thô bao bọc rất mủn, tôi phải thận trọng bóc dần từng góc. Chiếc hộp sọ lộ dần giữa mùi hăng hắc của lớp dầu còn có váng đủ màu ở phía trên… Thế là giả thiết thứ 2 của tôi chính xác: mộ cải táng.
 |
|
Tác giả bài viết đang kiểm tra bề mặt quan tài sau khi bật nắp. |
Tôi dùng kính lúp có độ phóng đại gấp 10 lần và nhận ra phủ trên mặt là một tấm giấy bản (hay giấy dó?). Bộ răng còn nguyên vẹn 32 chiếc của hàm trên và hàm dưới đều nhuộm đen. Nhìn đường khớp trên hộp sọ và độ mòn của răng thì người quá cố khoảng 40 - 45 tuổi. Dưới phần gáy có 2 miếng đất sét hình bán nguyệt - là phần gối để kê đầu. Các xương dưới sọ xếp song song và khít sát vào nhau. Xương cánh chậu nằm ở phía dưới cùng. Dựa vào khuyết ngồi lớn của xương cánh chậu, tôi khẳng định đây là di cốt của một người đàn ông.
Điều đặc biệt quan trọng là tôi phát hiện ra có 8 sợi tóc còn dính trên xương hàm dưới, và xương dưới sọ. Phải chăng, khi người đàn ông này mất, những người thân đã giữ lại một ít tóc(?) để khi cải táng mới chôn theo cùng di cốt, như tục chôn theo răng hay móng tay, móng chân của người đã khuất mà chúng tôi thường gặp ở những mộ xác ướp khác. Chúng tôi cũng đã kịp thời lấy mẫu tinh dầu để phân tích - điều cần thiết mà chưa cuộc khai quật mộ hợp chất nào làm được, vì thông thường mộ đã bị phá, thì các nhà khoa học mới được báo, lúc đó nước mưa hay nước mạch ngầm đã ngấm vào.
Chiều hôm đó tôi và nghiên cứu viên Trương Hữu Nghĩa tiến hành đo đạc bộ xương và tính được người đàn ông này cao 1m58. Các số liệu về hộp sọ đang được chúng tôi tiếp tục nghiên cứu để xác định loại hình nhân chủng.
Cũng ngay chiều 15/9, Bảo tàng Nam Định đã mua tiểu, vải đỏ để mai táng lại cụ vào khu quy tập các ngôi mộ tìm thấy trong Khu công nghiệp Bảo Minh, thôn Cao Phương. Bộ quan tài sẽ được Bảo tàng Nam Định đưa về trưng bày, vì đây là chiếc quan tài thuộc dạng "trong quan ngoài quách" nhỏ nhất của Việt Nam từ xưa tới nay
