Silicon: Đích ngắm gián điệp kinh tế

• Thung lũng Silicon - tâm điểm mới của tình báo nước ngoài tại Mỹ
• Cuộc chiến mã hóa email giữa chính phủ Mỹ và thung lũng Silicon
• Góc tối ở thung lũng Silicon

Dựa trên các cuộc nói chuyện chuyên sâu với gần 10 cựu quan chức thuộc cộng đồng tình báo Mỹ, ông Zach Dorfman, thành viên cao cấp của Hội đồng Đạo đức Carnegie, cho biết gián điệp nước ngoài đã hoạt động trong một thời gian rất dài tại Bờ Tây, tập trung chủ yếu ở khu vực vịnh San Fransisco (Bay Area) và Thung lũng Silicon.

Có từ thời Chiến tranh lạnh

Trên thực tế, do sự tập trung của các công ty công nghệ và khoa học hàng đầu thế giới tại khu vực, “nạn dịch” gián điệp đang rất trầm trọng, tràn lan tại Bờ Tây nước Mỹ. Không giống như Bờ Đông, hoạt động gián điệp nước ngoài ở Bờ Tây không tập trung vào việc săn lùng các bí mật ngoại giao, tình báo chính trị hay kế hoạch chiến tranh. 

Thay vào đó, công nghệ phức tạp và văn hóa kinh doanh của các doanh nghiệp tại Thung lũng Silicon nói riêng đã khuyến khích một loại gián điệp mới hơn, ôn hòa hơn và “phi truyền thống”, trong đó phần lớn nhắm vào việc đánh cắp công nghệ và bí mật thương mại.

“Đó là một hình thức rất tinh tế của thu thập tình báo, có định hướng và liên quan đến kinh doanh hơn. Nhưng, kiểu gián điệp kinh tế này cũng tồn tại ở khắp nơi, và “là một phần của cuộc sống hàng ngày” ở khu vực này, một cựu quan chức tình báo Mỹ nói với ông Doftman. Một cựu quan chức tình báo khác cho rằng, tại một thời điểm gần đây 20% các vụ án của FBI liên quan đến sở hữu trí tuệ là bắt nguồn từ khu vực Bay Area.

Tình báo Nga có mối quan tâm rất lớn về San Francisco, bắt đầu kể từ thời kỳ Chiến tranh lạnh. Trong thời kỳ đó, Liên Xô chủ yếu thu thập thông tin về các cơ sở quân sự địa phương, bao gồm Presidio, một căn cứ quân sự chiến lược cũ, nằm ở mũi phía bắc của bán đảo San Francisco, nhìn ra ‘Cầu cổng vàng’ (Golden Gate Bridge). Sau đó, các hoạt động của Nga đã trở nên liều lĩnh hơn, với một ngoại lệ đáng chú ý vào thời kỳ hậu Chiến tranh lạnh.

“Thời gian duy nhất có sự ‘nhẹ nhõm’ liên quan đến Nga, có lẽ mọi thứ đã thay đổi, là dưới thời Gorbachev”, đặc vụ LaRae Quy, người đã làm việc chống lại gián điệp Nga và Trung Quốc tại Bay Area từ năm 1985 đến 2002, cho biết. “Chúng tôi thậm chí đã đặt tấm biển lớn ‘Không làm việc’ tại văn phòng Nhóm Palo Alto của chúng tôi”, đặc vụ LaRae nói thêm. Nhưng sự lạc quan này nhanh chóng mất dần kể từ năm 2000. “Nga đã liên tục leo thang kể từ đó”, đặc vụ LaRae, người đã về hưu năm 2006, nhớ lại.

Khi khu vực Bay Area biến đổi thành một trung tâm công nghệ, Nga đã điều chỉnh lại những nỗ lực thích hợp, trong đó các điệp viên Nga ngày càng tập trung vào việc thu thập thông tin về các công nghệ có giá trị, nhạy cảm hoặc có khả năng sử dụng kép cho cả ứng dụng quân sự và dân sự, đang được phát triển hay tài trợ bởi các công ty hoặc công ty đầu tư mạo hiểm, có trụ sở chính tại khu vực này.

Công ty bình phong

Các hoạt động gián điệp của Nga thường tập trung tại Lãnh sự quán Nga ở San Francisco, nơi đã bị chính quyền của ông Trump đóng cửa vào đầu tháng 9-2017. Nhưng ngay cả khi lãnh sự quán này đã đóng cửa, tình báo Nga vẫn có những phương án thay thế để thu thập thông tin tình báo tại Thung lũng Silicon. 

Theo các cựu quan chức tình báo Mỹ, một công cụ tiềm năng là Công ty Rusnano USA, công ty con của Rusnano thành lập năm 2011, do Chính phủ Nga sở hữu, tập trung chủ yếu vào công nghệ nano.

Một cựu quan chức tình báo Mỹ cho biết: “Hoạt động thu thập thông tin tình báo tiềm năng mà Rusnano USA thực hiện không chỉ liên quan đến việc mua lại công nghệ, mà còn ‘cài người’ vào những tập đoàn đầu tư mạo hiểm để phát triển những mối quan hệ tại Thung lũng Silicon, do đó họ có ‘chân rết’ ở khắp mọi nơi”.

Cũng theo cựu quan chức này, mối quan tâm của Rusnano đã mở rộng sang lĩnh vực công nghệ, với cả ứng dụng dân sự và quân sự tiềm năng. Các quan chức tình báo Mỹ rất quan ngại về mối liên hệ giữa nhân viên của Công ty Rusnano USA và nhân viên tình báo Nga, làm việc tại Lãnh sự quán San Francisco của Nga và các nơi khác. 

“Người Nga đã sử dụng Rusnano USA như một cơ sở tình báo, từ đó tiến hành các hoạt động gián điệp”, một cựu quan chức tình báo Mỹ khác cho biết.

Rusnano USA được sử dụng như một cơ quan gián điệp của Nga tại Mỹ.

Nga cũng sử dụng các phương pháp cũ, đã được chứng minh tính hiệu quả, tại Thung lũng Silicon. Các quan chức tình báo Mỹ nghi ngờ rằng các điệp viên Nga đã dùng “mỹ nhân kế” bằng cách sử dụng những gái mại dâm cao cấp gốc Nga và Đông Âu, để thu thập thông tin từ các giám đốc điều hành của các công ty công nghệ và đầu tư mạo hiểm tại khu vực Bay Area như: khách sạn cao cấp Redwood Sand Hill, nằm gần các công ty tài chính hàng đầu của Thung lũng Silicon; Redwood Room, một quán bar sang trọng ở trung tâm thành phố San Francisco…

Những gián điệp “phi truyền thống”

Ngoài thu hút các gián điệp Nga, Thung lũng Silicon còn là nơi tập trung đông đảo các gián điệp Trung Quốc. Tại Diễn đàn An ninh Aspen gần đây, Giám đốc FBI Chris Wray nhận định: “Từ góc độ phản gián, Trung Quốc đại diện cho thách thức có tính đe dọa nhất, rộng lớn nhất, lan tràn nhất mà chúng ta phải đối mặt với tư cách là một quốc gia”.

Theo nhiều cựu quan chức tình báo Mỹ, rất nhiều “những kẻ thu thập” tình báo nước ngoài ở vùng Bay Area không phải là gián điệp theo nghĩa truyền thống của thuật ngữ này. Họ không làm việc tại các sứ quán hay lãnh sự quán, và có thể có mối liên hệ với doanh nghiệp nhà nước hoặc viện nghiên cứu của Trung Quốc, thay vì với một cơ quan tình báo của Bắc Kinh.

Các công ty công nghệ, đặc biệt là các công ty khởi nghiệp, thiếu động cơ để tố cáo các hoạt động gián điệp tiềm tàng cho các quan chức Mỹ. Các doanh nghiệp và trường đại học thường không biết gì về mối đe doạ gián điệp, hoặc bị ảnh hưởng bởi sự nhạy cảm về chính trị của địa phương. Họ có thể sợ bị cho là phân biệt đối xử nếu sử dụng các biện pháp sàng lọc và bảo vệ an ninh nghiêm ngặt hơn.

Theo nhiều cựu quan chức tình báo Mỹ, do California có tầm quan trọng về kinh tế và chính trị, cũng như cộng đồng người Mỹ gốc Hoa có ảnh hưởng đã được thiết lập, vì thế Trung Quốc chú trọng vào các hoạt động tình báo của họ ở San Fransisco. Được biết, California là tiểu bang duy nhất của Mỹ mà Bộ An ninh Quốc gia của Trung Quốc đã thành lập một đơn vị riêng, tập trung vào các hoạt động tình báo và gây ảnh hưởng chính trị.

(Còn tiếp)