Libya - Thổ Nhĩ Kỳ và cạnh tranh quyền lực Trung Đông

• Kế hoạch hòa bình Trung Đông tiếp tục vấp phải sự phản đối
• Trung Đông vẫn náo loạn với kế hoạch hòa bình của Mỹ
• Trung Đông lại "nóng" vì kế hoạch hòa bình

Chính phủ GNA đã dần mất chỗ đứng trong cuộc nội chiến đang diễn ra và hiện bị cô lập phần lớn ở thủ đô Tripoli và một thành phố nhỏ khác. Có khả năng họ sẽ sớm bị đánh bại hoàn toàn bởi các lực lượng do Nguyên soái Khalifa Belqasim Haftar, một công dân song tịch Mỹ/Libya và được hỗ trợ bởi Ai Cập, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Nga.

Thỏa thuận này là bất thường vì một số lý do. Đầu tiên, sự hợp tác giữa GNA và Thổ Nhĩ Kỳ bao gồm hỗ trợ quân sự và hậu cần rất cần thiết để đổi lấy sự hình thành các Vùng kinh tế độc quyền (EEZ) giữa Libya và Thổ Nhĩ Kỳ ở Đông Địa Trung Hải.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan bắt tay với Fayez al Sarraj, người đứng đầu Libya, chính phủ được quốc tế công nhận.

Đây là một chiến thuật cực kỳ tích cực, không chỉ cung cấp hỗ trợ vật chất cho GNA mà còn cả các chiến binh. Những chiến binh này là lực lượng ủy quyền, phần lớn bao gồm những người Syria và cựu chi nhánh của Al-Qaeda. Điều này là rủi ro cho an ninh và ổn định của khu vực và có thể có tác động tiêu cực đối với châu Âu và thậm chí cả Mỹ.

Thậm chí khiêu khích hơn, EEZ tạo ra một vùng đặc quyền kinh tế từ Thổ Nhĩ Kỳ bờ biển phía nam Địa Trung Hải đến bờ biển phía đông Libya. Điều này về cơ bản cắt qua giữa vùng biển Cypriot của Hy Lạp và cung cấp một cái cớ mỏng manh để Thổ Nhĩ Kỳ khởi động các nỗ lực thăm dò dầu và khí tự nhiên ở vùng biển không phải là của họ. Thổ Nhĩ Kỳ đã mất hàng tỷ đô la giá trị hợp đồng xây dựng khi Mohamar Gaddhafi bị giết và Chính phủ Libya sau đó tan rã. Vì vậy, Thổ Nhĩ Kỳ đang cố gắng lấy lại số tiền mà họ đã mất ở Libya.

Hy Lạp và Síp từ lâu đã có tranh chấp về hàng hải và lãnh thổ với Thổ Nhĩ Kỳ và tuyên bố rằng thỏa thuận này vi phạm luật pháp quốc tế về biển. Họ coi đó là một sự chiếm đoạt tài nguyên tiềm năng và Hy Lạp đã trục xuất Đại sứ Libya Libya tại Athens và đệ đơn khiếu nại lên Liên Hiệp Quốc. Síp cũng đưa ra phản đối của riêng mình.

Có lẽ quan trọng hơn, hoạt động của Thổ Nhĩ Kỳ tại Libya đang được điều hành bởi Hakan Fidan, người đứng đầu Tổ chức Tình báo Quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ (MIT). Ngoài ra, còn có một lượng lớn thông tin cho thấy mối quan hệ rộng lớn tồn tại giữa Fidan và chỉ huy bị giết gần đây của Lực lượng Quds, Qassem Soleimani và các cơ quan tình báo tương ứng của họ.

Tổng thống Erdogan coi Libya là một chiến trường chiến lược khác để đẩy lùi chống lại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ai Cập và Ả Rập Xê Út để giành quyền tối cao trong khu vực. Các quan chức cấp cao của Thổ Nhĩ Kỳ và những người ủng hộ Erdogan đã công khai thừa nhận mong muốn của ông về việc thành lập một đế chế Ottoman mới.

Có bằng chứng thuyết phục rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã thiết lập mối quan hệ hợp tác với Iran chống lại lợi ích của Mỹ và NATO. Ví dụ, có bằng chứng kết luận Thổ Nhĩ Kỳ đã giúp Iran tránh các lệnh trừng phạt. Bằng chứng nổi lên vào cuối năm 2018 khi Bộ Tư pháp Mỹ kết án một chủ ngân hàng Thổ Nhĩ Kỳ liên quan đến việc trốn tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran. 

Phiên tòa cho thấy các doanh nhân Thổ Nhĩ Kỳ có liên quan đến việc rửa hàng tỷ đô la để chế độ Iran có thể tránh các lệnh trừng phạt và hỗ trợ các ủy ban của họ ở Trung Đông nhắm vào quân nhân Mỹ ở Iraq, Syria, Yemen và các nơi khác.

Theo Bộ Tư pháp, nhân viên ngân hàng Mehmet Hakan Atilla, đã sử dụng thứ hạng cao của mình tại một ngân hàng Thổ Nhĩ Kỳ để ngụy trang các giao dịch là thanh toán lương thực nhân đạo và lừa dối các quan chức Mỹ. Doanh nhân Iran-Thổ Nhĩ Kỳ Reza Zarrab đã nhận tội với 7 cáo buộc liên quan đến kế hoạch trốn tránh xử phạt và trở thành nhân chứng chính trong vụ kiện chống lại Atilla. 

Theo lời khai của chính ông, hàng triệu đô la được cho là đã hối lộ cho các quan chức và bộ trưởng Thổ Nhĩ Kỳ để tạo điều kiện cho việc rửa hàng tỷ đô la để trốn tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran.