Brexit "cứng" có thể gia tăng tội phạm xuyên biên giới

• Đàm phán Brexit: Gần như trở lại vạch xuất phát
• Tương lai mịt mù của tiến trình đàm phán Brexit
• Brexit: “Chớ để lâu ngày lắm kẻ gièm pha”

Điều này làm gia tăng nguy cơ về một Brexit “cứng”, và nếu điều đó xảy ra, nguy cơ tội phạm xuyên biên giới ở châu Âu và Anh sẽ gia tăng.

3 kịch bản Brexit

Theo giới chuyên gia, Brexit sẽ có 3 kịch bản chính: (1) Một thỏa thuận tốt đẹp giữa các nhà lãnh đạo hai bên (Brexit mềm); (2) một thỏa thuận với ít sự hợp tác (Brexit cứng); (3) và cuối cùng là tình trạng không có thỏa thuận hay thiếu thỏa thuận - đồng nghĩa với việc Anh sẽ “ly hôn” một cách thô bạo với 27 nước EU còn lại.

Trong trường hợp kịch bản 2 hoặc 3 diễn ra, sự hợp tác an ninh giữa EU và Anh sẽ rất khó khăn. Trong cuộc chiến chống tội phạm và khủng bố, các thông tin và tài liệu luôn được cập nhật và được đánh giá "quý như vàng". Hiện nay Anh có quyền tự do truy cập vào hệ thống thông tin của Cơ quan Cảnh sát châu Âu (Europol). Tuy nhiên, một khi Brexit cứng, hoặc “ly hôn”, Anh sẽ không còn quyền này. 

Khi không còn là thành viên Hiệp ước Schengen - hiệp ước về đi lại tự do mà một số nước châu Âu ký kết, sắp tới cũng không còn là thành viên của Tòa công lý châu Âu, Anh sẽ không thể có quyền hợp pháp vào đọc các dữ liệu của cảnh sát và các cơ quan công tố châu Âu một cách dễ dàng nữa.

May mắn cho 2 bên là vẫn còn các thông tin của Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol), bao gồm 17 cơ sở dữ liệu được thành lập bởi 192 nước thành viên, trong đó bao gồm phần lớn các nước EU. Những dữ liệu này liên quan đến các hồ sơ cá nhân bị truy tìm trên quy mô quốc tế, hồ sơ về ADN, các hồ sơ lưu trữ dấu vân tay điện tử, danh sách những xe hơi bị đánh cắp hay tội phạm khiêu dâm trẻ em.

Cần cơ chế riêng

Tuy nhiên, việc Anh không được tiếp cận cơ sở dữ liệu của Europol sẽ mang lại những hạn chế cho hợp tác an ninh giữa 2 bên. Sự biến mất của cơ chế lệnh bắt giữ châu Âu sẽ gây ra mối lo ngại đặc biệt: liệu các vụ dẫn độ nghi phạm giữa Anh và các nước EU còn có thể diễn ra từ ngày 30-3-2019? (Ví dụ lệnh bắt giữ thường xuyên được sử dụng trong các vụ điều tra về các mạng lưới buôn người).

Theo ông Michel Barnier, Trưởng đoàn đàm phán Brexit của EU, việc hợp tác của EU và Anh sẽ cần "một cơ chế khác". Cơ chế mới này có thể dựa trên những trao đổi hữu hiệu và tương quan, nhưng không cho quyền tự do tiếp cận vào các cơ sở dữ liệu của riêng EU hoặc của riêng Schengen. Trước tiên, để có thể hiểu được tầm vóc của cơ chế này, cần phải sắp xếp các cơ chế đang tồn tại vốn hoạt động rất hiệu quả trong cuộc chiến chống tội phạm xuyên biên giới suốt những thập niên qua: đặt hàng châu Âu điều tra, hình thức ủy thác châu Âu xét xử, dẫn độ tù nhân, nhóm điều tra chung châu Âu, khả năng đóng băng tài sản, thành lập nhiều cơ sở dữ liệu hoặc các lệnh bắt giữ châu Âu.

Tuy nhiên, ngay cả khi giữa Anh và EU có thỏa thuận, điều này cũng không thể tiếp tục diễn ra. Phát ngôn viên EC Daniel Ferrie giải thích cơ chế này tồn tại trong một khuôn khổ chung tại Tòa công lý châu Âu. Từ ngày 30-3-2019, nước Anh không còn là một phần trong khuôn khổ này nữa. Do đó, cần phải tìm ra một phương thức hợp pháp cho các vụ dẫn độ.

Những thỏa thuận song phương đã tồn tại từ lâu giữa các nước châu Âu, và những người chịu trách nhiệm đàm phán sẽ có 6 tháng để điều chỉnh lại một cách thức dẫn độ ngoài khuôn khổ châu Âu. Làm thế nào để Anh rời EU mà không phí hoài những tiến bộ trong cuộc chiến chung chống khủng bố, rửa tiền và tài trợ các tổ chức tội phạm? Đây là một bài toán rất hóc búa.