3 kịch bản thống nhất bán đảo Triều Tiên

Thứ Sáu, 25/05/2018, 10:49

Trong bối cảnh 2 bên sắp sửa chấm dứt cuộc chiến kéo dài hơn nửa thế kỷ, người dân thế giới kỳ vọng một điều lớn lao hơn: Thống nhất 2 miền Triều Tiên. Sau đây là 3 kịch bản được nhiều người nhắc đến:

Trong tháng 4, lãnh đạo 2 miền bán đảo Triều Tiên đã có cuộc họp thượng đỉnh lịch sử với những cái bắt tay nồng nhiệt và những cái ôm thắm thiết. Đầu tháng tới, rất có thể lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un lại có cuộc họp thượng đỉnh với Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Tuy còn quá sớm và không ít chông gai trên con đường đi đến thống nhất trên bán đảo Triều Tiên, nhưng các nhà nghiên cứu vẫn dự cảm các kịch bản tại bán đảo nơi báo giới tốn không ít giấy mực trong nhiều thập kỷ qua.

Tất cả làm thắp lên một kỳ vọng mạnh mẽ về tương lai hòa bình trên bán đảo Triều Tiên, nơi về mặt kỹ thuật vẫn đang ở trong tình trạng chiến tranh suốt 65 năm qua.

Ánh Dương soi đường

Trong số các kịch bản, Chính sách Ánh Dương của cố Tổng thống Hàn Quốc Kim Dae-jung được nói đến nhiều nhất. Đây là chính sách đã góp phần thay đổi đáng kể sự căng thẳng giữa 2 miền trên bán đảo Triều Tiên.

Sau khi lên nhậm chức vào năm 1998, ông Kim Dae-jung đánh giá Triều Tiên không có khả năng sẽ sụp đổ trong nay mai. Ông cũng tin Triều Tiên sẽ không bao giờ từ bỏ chiến lược quân sự thù địch đối với miền Nam chừng nào chính quyền Bình Nhưỡng chưa được ổn định.

Vì vậy, ông Kim Dae-jung đề ra Chính sách Ánh Dương, nhằm mở ra một hướng đi mới cởi mở hơn, mềm mỏng hơn, song hứa hẹn một thành tựu chính trị lớn lao hơn.

Chính sách này có 3 nguyên tắc chính: không khiêu khích quân sự; miền Nam sẽ không cố gắng thu hút sự chú ý của miền Bắc theo bất cứ cách nào; miền Nam chủ động tìm kiếm sự hợp tác.

Những nguyên tắc này có ý nghĩa truyền đi thông điệp rằng miền Nam không mong muốn thôn tính hoặc ngầm phá hoại chính quyền miền Bắc; mục tiêu của Seoul là cùng chung sống hòa bình chứ không phải thay đổi chế độ.

Mục tiêu cao nhất của Chính sách Ánh Dương cũng là để thống nhất 2 miền, nhưng sẽ tiến hành một cách chậm rãi, hợp lý theo thời gian, bắt đầu bằng hợp tác kinh tế - xã hội, tiến tới hình thành một bang liên (confederation) hay một khối thịnh vượng chung (commonwealth) với 2 chính phủ khu vực tự trị (autonomous regional government), một ở Triều Tiên và một ở Hàn Quốc, sau cùng mới hình thành một chính phủ quốc gia thống nhất.

Chính sách này lúc đầu đã mang lại những thành tựu lớn, như cuộc họp thượng đỉnh đầu tiên giữa Tổng thống Hàn Quốc Kim Dae-jung và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-il được tổ chức tại Bình Nhưỡng vào tháng 6-2000.

Ngoài ra, 2 bên cho phép nhiều gia đình được hội ngộ kể từ thời bị chia rẽ do chiến tranh giai đoạn 1950-1953. Khu vực Keumkang đã được chọn làm nơi họp mặt thường xuyên của những gia đình ly tán.

Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un và Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đã có một cuộc gặp lịch sử hôm 27-4.

Hai bên cũng đồng thuận giải quyết càng sớm càng tốt các vấn đề nhân đạo, bao gồm cả việc ân xá các tù nhân và cho họ hồi hương. Họ đồng ý nối lại các tuyến đường sắt và đường bộ Kyunguison, nối Seoul với Shinuiju.

Hàn Quốc còn phát triển khu công nghiệp Kaesong bên ranh giới Triều Tiên, mở ra dự án du lịch núi Kumkang, xem xét cùng phòng chống lũ trên sông Imjin và đạt được 4 thỏa thuận về hợp tác kinh tế.

Tuy nhiên, về sau Chính sách Ánh Dương đã bị “nhật thực”, do các cuộc đối đầu quân sự giữa 2 bên, chẳng hạn vào tháng 6-1999, các tàu Triều Tiên đã vượt qua ranh giới phương Bắc biển Hoàng Hải (NLL), một ranh giới hàng hải được chỉ định bởi Liên Hiệp Quốc sau chiến tranh Triều Tiên. Cuộc đọ súng kéo dài 10 phút, khi đó các tàu chiến Hàn Quốc đã đánh chìm một chiếc tàu Triều Tiên và giết chết 40 thủy thủ.

Cộng đồng kinh tế liên Triều

Một phương án thống nhất 2 miền Triều Tiên khác được Tổng thống Lee Myung-bak đưa ra vào năm 2007. Theo phương án này, Triều Tiên và Hàn Quốc sẽ thống nhất từ từ thông qua hợp tác kinh tế sâu rộng trước. Phương án này được soạn thảo khi Hàn - Triều chuẩn bị cho cuộc họp thượng đỉnh lần thứ 2.

Theo đó, 2 bên sẽ thảo luận các cách để cùng phát triển thông qua việc thiết lập một cộng đồng kinh tế. Trong khi đó, miền Nam cần tập trung xây dựng cơ sở hạ tầng và hệ thống có thể góp phần thống nhất bán đảo. Và thông qua hợp tác được cải thiện, 2 miền Triều Tiên nên thiết lập nền tảng để tạo bước nhảy vọt để trở thành trung tâm của Đông Bắc Á.

Phương án bị một số người chỉ trích giống như ngoại giao một chiều, trong đó Hàn Quốc chỉ cho và cho mà không nhận được gì. Tuy nhiên, những người ủng hộ cho rằng khi hợp tác liên triều được cải thiện, các công ty vừa và nhỏ của Hàn Quốc sẽ được hưởng lợi từ lao động rẻ và chi phí đất đai của miền Bắc, và miền Bắc sẽ học hỏi từ miền Nam về hệ thống thị trường tư nhân. Điều này sẽ giúp giảm bớt những khó khăn về kinh tế ở miền Bắc và giảm bớt gánh nặng kinh tế của Hàn Quốc khi 2 nước cuối cùng thống nhất.

Báo cáo đề xuất cho rằng hợp tác kinh tế liên Triều có thể đóng vai trò như một chất xúc tác cho Hàn Quốc đạt được mục tiêu trở thành trung tâm của Đông Bắc Á. Theo đó, Seoul có thể xây dựng đường sắt xuyên qua Triều Tiên để liên kết với các tuyến xuyên Siberi đến châu Âu. Điều này sẽ giúp Hàn Quốc trở thành trung tâm sản xuất và phân phối ở Đông Bắc Á.

Ngoài ra, hợp tác kinh tế xung quanh dự án du lịch núi Geumgang và Khu công nghiệp Gaeseong có thể được xem là một bước đệm tốt cho miền Nam để trở thành một trung tâm Đông Bắc Á. Hợp tác kinh tế liên Triều đóng vai trò là đầu máy xây dựng lòng tin, góp phần làm dịu căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên trong các lĩnh vực chính trị, xã hội và văn hóa. Khi sự căng thẳng giảm bớt, “sự thống nhất hòa bình thực tế” có thể sẽ gần hơn.

Cộng hòa Liên bang Cao Ly

Kịch bản Cộng hòa Liên bang Cao Ly (Confederal Republic of Koryo) được đề xướng bởi cựu Chủ tịch Triều Tiên Kim Il-sung (Kim Nhật Thành - ông nội của lãnh đạo Triều Tiên hiện nay) vào thập niên 70 và 80 thế kỷ trước. Theo đó, Chính phủ Hàn Quốc và Triều Tiên tồn tại riêng biệt trong một hệ thống liên bang bao gồm bang Hàn Quốc và bang Triều Tiên.

Ý tưởng này được nhà lãnh đạo Triều Tiên hiện nay, Kim Jong-un, tiếp tục phát triển. Ngày 7-7-2014, Hãng thông tấn trung ương Triều Tiên (KCNA) dẫn tuyên bố của chính quyền Bình Nhưỡng cho biết nước này đã đưa ra đề xuất gồm 4 điểm, theo đó làm rõ các nguyên tắc và quan điểm của Bình Nhưỡng nhằm làm giảm căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên và "tái thống nhất độc lập" dân tộc.

Cụ thể, đề xuất kêu gọi cả 2 bên cùng hướng tới tuyên bố chung ngày 15-6-2000, văn bản đã được ký kết tại Bình Nhưỡng giữa Hàn Quốc và Triều Tiên.

“Trong tuyên bố chung ngày 15-6, cả Triều Tiên và Hàn Quốc cùng nhận ra rằng có những điểm chung về nhà nước liên bang do miền Bắc và miền Nam đề xuất và đồng ý thống nhất theo hướng này trong tương lai”, KCNA nói.

Theo đó, cả 2 miền Nam - Bắc nên tránh phụ thuộc vào "các thế lực bên ngoài", tự giải quyết mọi vấn đề giữa 2 bên và tìm kiếm "các đề xuất tái thống nhất dân tộc hợp lý".

Trước đó, ngày 30-6-2014, chính quyền ông Kim cũng bất ngờ đưa ra một đề xuất tương tự nhưng bị từ chối. Bởi lẽ đề xuất được đưa ra chỉ vài giờ sau khi Triều Tiên xác nhận vụ bắn tên lửa thứ hai chỉ vỏn vẹn trong vòng một tuần.

Tuyên bố chung ngày 15-6-2000 được KCNA đề cập đến mang những nội dung gì? Tuyên bố này gồm 5 điều mà lãnh đạo 2 bên đồng ý với nhau. Trong đó ngay tại điều 2 ghi:

“Để đạt được việc tái thống nhất, chúng tôi đồng ý rằng có một yếu tố chung giữa khái niệm bang liên (confederation) của Hàn Quốc và công thức dành cho một dạng liên bang (a loose form of federation) của Triều Tiên. Cả Hàn Quốc và Triều Tiên đồng ý thúc đẩy việc thống nhất theo hướng đó”.

Cần nói rõ “bang liên” (confederation) và “liên bang” (federation) là hai khái niệm rất hay bị nhầm lẫn.

Bang liên là một khối liên minh nhiều quốc gia, thường được hình thành và gắn kết bằng hiệp ước (có thể có cả một hiến pháp chung). Mỗi quốc gia thành viên bang liên vẫn có chủ quyền độc lập. Có một chính quyền bang liên bao gồm các đại diện của mỗi quốc gia thành viên, nhưng chính quyền bang liên này không có quyền lực mạnh mẽ.

Trong khi đó, liên bang lại là một quốc gia thống nhất, hình thành và gắn kết bằng hiến pháp. Trong quốc gia này có nhiều bang riêng biệt. Chủ quyền quốc gia thuộc về chính quyền liên bang - có thể hiểu là chính quyền trung ương. Chính quyền liên bang nắm quyền lực cao hơn các chính quyền tiểu bang.

Vĩnh Trang