Quản lý phim trên không gian mạng: Nhà quản lý và doanh nghiệp đều chật vật

Sống chung với web lậu

Theo Thanh tra Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, hiện nay, có khoảng 28 doanh nghiệp phổ biến phim trên mạng, trong đó có 6 doanh nghiệp nước ngoài. Các hình thức phổ biến phim trên không gian mạng: App, website, mạng xã hội. Theo quy định hiện hành, các đơn vị được phép phổ biến phim trên không gian mạng phải bảo đảm điều kiện thực hiện phân loại phim; thực hiện hiển thị mức phân loại phim, cảnh báo; cung cấp đầu mối, thông tin liên hệ để tiếp nhận, xử lý yêu cầu của cơ quan quản lý nhà nước; phản ánh, khiếu nại, tố cáo của người sử dụng dịch vụ; gỡ bỏ phim vi phạm quy định; không sao chép phim khi chưa được sự đồng ý của chủ sở hữu phim…

Thời gian qua, Thanh tra Bộ đã xử phạt vi phạm hành chính đối với 3 tổ chức, 1 cá nhân, với tổng số tiền 227,5 triệu đồng; phối hợp với Cục Điện ảnh chấn chỉnh một số doanh nghiệp phổ biến phim có dấu hiệu vi phạm Luật Điện ảnh, yêu cầu nhà cung cấp dịch vụ mạng chuyên cung cấp các giải pháp kết nối mạng toàn cầu như Google, Cloudflare triển khai các biện pháp kỹ thuật nhằm ngăn chặn truy cập 2.763 website, 3.611 link có nội dung vi phạm, trong đó có website tác phẩm điện ảnh.

Tuy nhiên, thực tế, vi phạm bản quyền trên phim trên không gian mạng còn rất nhiều. Theo Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Phạm Kim Oanh, hiện vẫn có hàng trăm website khai thác, sử dụng phim tại Việt Nam, trong đó phần lớn tác phẩm được sử dụng trái phép. Điều đó cho thấy số lượng tác phẩm điện ảnh bị vi phạm quyền tác giả rất lớn và đây cũng không phải là tình trạng cá biệt ở Việt Nam mà còn là tình trạng chung tại rất nhiều quốc gia.

Thạc sĩ Đinh Tiến Dũng, Phó Cục trưởng Cục Thông tin đối ngoại, Bộ Thông tin và Truyền thông cũng cho rằng, hiện tượng xem phim "chùa" trên mạng diễn ra khá phổ biến. Nhiều trang phim lậu cập nhật đầy đủ những bản phim chiếu rạp (bao gồm phim Việt Nam và bom tấn nước ngoài) với độ phân giải cao, trong đó có không ít bộ phim trước khi phát hành đã được kiểm duyệt chặt chẽ, có phim bị cấm chiếu, hoãn chiếu nhưng trên trang phim lậu lại được phát tán công khai.

Thủ đoạn của các trang web lậu là đi sao chép phim từ các website của nước ngoài hoặc của chính các website Việt Nam đã mua bản quyền chiếu phim theo đúng quy định và chiếu miễn phí trên website đó. Đồng thời, người xem được xem miễn phí nhưng có thể sẽ phải xem quảng cáo, và các website chiếu phim lậu sẽ chạy quảng cáo, yêu cầu người xem bấm vào link pop-up (một hộp thoại nhỏ tự động bật lên khi người dùng mở trình duyệt hoặc truy cập vào một website) để kiếm doanh thu, với lượt xem, lượt click càng cao thì doanh thu càng lớn trong khi các đối tượng quản trị lại trốn tránh nghĩa vụ đóng thuế với Nhà nước.

Doanh nghiệp phổ biến phim gặp nhiều khó khăn

Cũng theo ông Dũng, có đến trên 80% phim Việt từng chiếu rạp, sau đó phát hành trên các ứng dụng cung cấp nội dung trực tuyến OTT bị phát tán trái phép trên mạng. Đây là nỗi ám ảnh đối với nhiều nhà sản xuất phim tại Việt Nam. Ngoài ra, phim Việt còn bị sao chép, cắt xén, review, livestream... trên mạng, trên các nền tảng mạng xã hội, gây ảnh hưởng xấu đến nền ngành điện ảnh Việt Nam nói chung, cũng như cá nhân, tổ chức sở hữu bản quyền phim nói riêng.

Các cơ quan chức năng thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công an đã triển khai chặn kỹ thuật hàng trăm website phim “lậu” nhưng mới chỉ là giải pháp giải quyết được được phần ngọn. Muốn giải quyết được vấn nạn phim “lậu” tràn lan, trước hết phải giải quyết được phần gốc, đó là ý thức của người dùng Internet Việt Nam; một khi vẫn còn nhiều người muốn xem phim lậu thì các website phim lậu vẫn còn tồn tại.

Không chỉ có cơ quan quản lý, doanh nghiệp cũng than khó trong việc thực hiện quản lý phim trên không gian mạng. Bà Hoàng Thị Bích Hà, Phó Giám đốc Công ty Phát triển Dịch vụ Truyền hình MyTV cho biết, doanh nghiệp phổ biến phim trên không gian mạng trong nước vừa phải đối phó với ứng dụng, website chiếu “phim lậu”, vừa phải cạnh tranh gay gắt với các nền tảng xuyên biên giới. Các website phim lậu thường cập nhật sớm nhất các bộ phim vừa công chiếu, thậm chí có những bộ phim bị cấm chiếu cũng được công chiếu trên các trang này. Nguồn nuôi sống các trang web lậu là quảng cáo, trong đó có rất nhiều quảng cáo cho các dịch vụ bị cấm kinh doanh tại Việt Nam như quảng cáo cờ bạc, cá độ bóng đá, quảng cáo liên quan đến sex, game không phép, game lậu…

Một lượng người dùng khá lớn thường xuyên truy cập các trang phim lậu, dẫn đến hạn chế nhu cầu xem đối với các nhà cung cấp phim trên không gian mạng đang hoạt động hợp pháp. Mặc dù có chế tài xử phạt hành chính theo quy định của luật pháp, tuy nhiên việc xử lý các trang website chiếu phim lậu còn gặp nhiều khó khăn vì các trang phim lậu có hoạt động phức tạp, ẩn giấu thông tin, thay đổi tên miền khi bị chặn hoặc gắn link dẫn sang trang web khác giả mạo, đe dọa bảo mật… Việc chặn truy cập vẫn tồn tại một số bất cập về biện pháp và thời gian chặn của các nhà cung cấp dịch vụ Internet cũng như chưa có giải pháp linh hoạt xử lý khi các trang phim lậu liên tục đổi tên miền mới.

Bà Hà còn cho rằng, ngoài vấn nạn web lậu, các doanh nghiệp còn gặp khó khăn khi triển khai kiểm duyệt, phân loại, cảnh báo phim để phổ biến trên không gian mạng do nguồn lực bị hạn chế. Các phần mềm kỹ thuật, công nghệ hỗ trợ việc phân loại phim còn rất hạn chế chưa đáp ứng được yêu cầu. “Hiện nay khâu kiểm duyệt, phân loại, cảnh báo phim đã dần thay đổi, có phần thông thoáng hơn. Song, không ít doanh nghiệp lo ngại về tình trạng chưa có công cụ thông minh hỗ trợ để phát hiện các cảnh vi phạm tiêu biểu như đường lưỡi bò, hình ảnh cờ ba sọc…

Một số bộ phim nước ngoài đang lồng ghép rất tinh vi các hình ảnh vi phạm trong các cảnh phim, có cảnh bản đồ không rõ ràng, khi soi ra dễ gây suy diễn như trong phim Barbie. Trong phim Flight to you (Hướng gió mà đi) có hình ảnh đường lưỡi bò và kèm theo lời thoại và phụ đề “Rồi sẽ có ngày tấm bản đồ này đi đến rất nhiều nơi trên thế giới” từ 41 phút 18 giây đến 41 phút 55 giây tại tập 18. Đây là những tình huống đòi hỏi nhân sự kiểm duyệt phân loại phim phải có đủ năng lực, kinh nghiệm mới có thể phát hiện ra”, bà Hà chia sẻ.