Biểu tượng Nga mang tên Aleksandr Nevsky
Trong chương trình truyền hình trực tiếp "Tin tức trong tuần" (Vesti Nedeli) ngày chủ nhật 28/12/2008 đã chính thức tổng kết: Người được bình chọn là biểu tượng của nước Nga là danh tướng, công tước Aleksandr Nevsky ở thế kỷ XIII, người từng có những câu nói bất hủ "Ai mang gươm tới nước Nga thì kẻ đó sẽ chết vì thanh gươm ấy" và "Chúa không ở sức mạnh mà ở sự thật".
Trong tâm tưởng của nhiều người dân Nga, công tước Nevsky dù chỉ sống được trên cõi đời có hơn 40 năm một chút vẫn xứng đáng được tôn vinh vì ít nhất là ba lý do: Thiên tài quân sự đã đánh bật được những cuộc xâm lấn lãnh thổ Nga từ phương Tây, thiên tài ngoại giao đã tìm ra được phương thức hòa hoãn với lực lượng hùng mạnh Hán Quốc Kim Trướng và gần như luôn luôn trung thành với "tín ngưỡng của cha ông".
Công tước Aleksandr Yaroslavovich (chỉ sau khi qua đời, ông mới được truy tặng họ Nevsky để tưởng nhớ trận thắng vang dội của ông trên sông
Cha ông, Yaroslav Vcevolodovich theo tước hiệu mà các khả hãn phong cho là Đại công tước Vladimirsky trong những năm từ 1238 tới 1246. Trước khi bị cháu nội của Thành Cát Tư Hãn là Bạt Đô (Batu) tràn vào, nước Nga Kiev vốn từ lâu đã không còn là một thực thể quốc gia thống nhất, cũng đã tan rã hoàn toàn thành những công quốc có chủ quyền riêng, rất hăng hái tham gia vào các cuộc chiến nồi da xáo thịt cũng như với những đạo quân tới từ xứ lạ.
Trong những năm từ 1220 tới 1230, thân phụ của Nevsky từng giao chiến khá thành công với cả người Thụy Điển, người Litva và cả người Đức nhưng danh tiếng của cụ ít người biết tới. Đời cha không ăn mặn, đời con ít khát nước, trong thực tế thì công tước Nevsky đã lặp lại những chiến công cũng như cha mình nhưng lại được thế gian truyền tụng mãi.
Ông đã có những hành xử quyết liệt và hiệu quả trong thời điểm nước Nga phải trải qua những đột biến mang tính bước ngoặt lịch sử. Khi đủ mạnh, Nevsky đã dũng mãnh đương đầu với mọi kẻ thù.
Khi còn yếu thế, ông đã khôn khéo đưa chữ "Nhẫn" làm phương châm hành, xử, làm ra vẻ ngoan ngoãn đích thân tới cầu hòa với đối phương hùng hậu ở Hán Quốc Kim Trướng, bất chấp mọi nguy hiểm có thể tới với tính mạng của chính bản thân mình.
Năm 1236, Nevsky được đưa lên làm công tước
Theo truyền thuyết, chỉ huy đạo quân xâm lược là Birger Jarl, người sau này sẽ trở thành vua Thụy Điển, đã cưỡi tàu vào sông Neva và chuyển cho Nevsky thông điệp: "Nếu có thể thì hãy chống lại nhưng hãy nhớ rằng, ta đã ở đây và sẽ tước đoạt lãnh thổ của ngươi", Birger Jarl muốn theo dòng Neva vào sâu chiếm hồ Ladoga và từ đó theo đường Vokhov tiến về Novgorod.
Nhưng Nevsky đã chủ động đón đầu quân xâm lược Thụy Điển. Binh lính của ông đã tiến lại gần cửa sông Izhora, nơi kẻ thù dừng chân nghỉ, và bất thình lình tấn công bằng rìu và kiếm. Công tước Nga cũng đích thân xung trận và chém Birger Jarl bị thương vào mặt… Chính nhờ võ công trên sông
Trở về
Rồi thành phố Novgorod lại bị đe dọa từ phía Tây: Dòng đạo Livonia tập trung những chiến binh thập tự chinh người Đức ở vùng ven Baltik, các hiệp sĩ Đan Mạch từ Réval, được sự khích lệ của giáo hội La Mã và những kẻ thù truyền kiếp của người Novgorod là người Pskov, đã tràn vào xâm lấn.
Người Novgorod bắt buộc lại phải cậy nhờ Nevsky. Công tước tức thì tấn công kẻ thù, cướp được pháo đài của chúng và bắt sống cả đoàn quân kẻ thù: Một bộ phận của đoàn quân đó đã được ông trả lại tự do, còn những kẻ phản bội thì đều bị ông treo cổ.
Rồi ông cho quân tiến vào lãnh thổ Tchuskaya của đối phương và bị tiêu diệt một cánh quân. Hay tin, Nevsky đã rút lui vào khu vực hồ
Đội quân thiện chiến của các hiệp sĩ Đức đã bị đánh vỡ tan tành, Dòng đạo
Lúc đó, Nevsky phải tới thành phố Vladimir để từ biệt người cha đang chuẩn bị sang chầu các thủ lĩnh Hán Quốc Kim Trướng. Khi ông đi vắng, các sứ giả Đức đã tới Novgorod với lời cầu hòa: "Những vùng đất nào mà chúng tôi đã giành lấy bằng gươm, như Vod, Luga, Pskov, Letgola, thì chúng tôi sẽ trao trả lại; những tù binh nào của quý vị mà chúng tôi đã bắt được chúng tôi sẵn sàng đánh đổi để quý vị thả người của chúng tôi đã bị bắt ra". Người Novgorod đã chấp nhận lời cầu hòa này.
Tiếp theo Nevsky đã đánh bại 7 đạo quân của Litva khi họ xâm lấn vào vùng lãnh thổ Tây Bắc của người Nga. Ông cũng giành lại được Toporets từng bị Litva chiếm giữ… Củng cố xong vùng biên giới phía Tây, Nevsky lại buộc phải dồn sức vào "công việc phía Đông".
Năm 1243, khả hãn Batu, trị vì ở phần Tây của Hán Quốc Kim Trướng quyết định phong cho cha của Nevsky là Yaroslav Vcevolodovich tước hiệu Đại công tước Vladimir để cai trị những vùng Nga đã bị họ thôn tính.
Đại khả hãn Mông Cổ Guyk, cũng là cháu nội Thành Cát Tư Hãn, cho vời Đại công tước tới kinh đô
Tới năm 1274, Bạt Đô đã hạ chiếu tới Nevsky: "Rất nhiều dân tộc đã thần phục ta, chẳng lẽ chỉ có một mình người lại dám không thần phục đế chế của ta ư? Nếu muốn bảo vệ lãnh thổ của mình, hãy tới triều kiến ta và sẽ thấy uy đức vô hạn của đế chế ta".
Hiểu rõ rằng ông chưa thể chống lại được quân Mông Cổ, Nevsky đã không tạo cớ gây hấn với Bạt Đô mà đã sang triều kiến Mông Cổ. Vốn rất khắc nghiệt và kiêu căng trước những đối thủ thấp cổ bé họng hơn, Bạt Đô đã tiếp Nevsky và em trai Andrey của ông rất thân mật.
Sách cũ ghi lại, khi trông thấy Nevsky, khả hãn đã thốt lên với các trọng thần của mình: "Tất cả những gì mà thiên hạ nói với ta về người này đều là sự thật: Không có ai sánh được với công tước Nga cả".
Sau những thỏa hiệp, Nevsky đã nhận được
Năm 1252, Nevsky đã tới vùng sông Đông để yết kiến thái tử Sartak của Bạt Đô, lúc đó đã lên nắm quyền điều hành đế chế vì người cha đã quá cao tuổi. Sartak còn yêu quý vị công tước Nga hơn cả cha mình và giữa hai người nảy sinh một tình bằng hữu khá keo sơn.
Trong khi đó Nevsky lại mâu thuẫn với em trai. Thái tử Sartak đã phong Nevsky là công tước
Quân Tata tràn vào Pereslavl phá tan hoang mọi thứ rồi lại quay về chốn cũ. Nevsky tới trị vì ở
Cũng từ thời điểm đó, toàn bộ chính sách đối ngoại ở phía Đông của Nevsky đều tập trung vào việc hóa giải các mối đe dọa của Hán Quốc Kim Trướng đối với nước Nga. Chấp nhận nhân nhượng và thiết kế các mối bang giao hữu hảo với Hán Quốc Kim Trướng, Nevsky đã giúp cho nước Nga đang suy yếu mọi mặt khỏi họa diệt vong.
Ông đã phải đích thân không chỉ một lần đi triều kiến ở Hán Quốc Kim Trướng. Lần cuối là vào năm 1262, sau những vụ rối loạn ở các thành phố thuộc vùng Suzdal, khi các đô hộ sứ của khả hãn bị phế bỏ và những thương gia người Tata bị xua đuổi.
Để xoa dịu khả hãn, Nevsky đã đích thân mang đồ triều cống hậu hĩnh sang Hán Quốc Kim Trướng. Khả hãn đã giữ công tước Nga ở lại suốt cả mùa đông sang tận mùa hè. Chỉ tới mùa thu Nevsky mới được quay về
Trước đó không lâu, Giáo hoàng Innocent IV ở
Công tước Nga đã thẳng thừng từ chối đề nghị này. Ông đã là nhà điều hành chính sự theo Chính giáo duy nhất không chỉ ở Nga mà ở cả châu Âu đã không chịu thỏa hiệp với
Trong thời gian lễ mai táng công tước Nevsky tại nhà thờ
Khi thi hài của ông được đặt vào linh cữu, trụ trì tu viện Sebastian và đại giáo chủ Kirill muốn gỡ bàn tay của ông ra để đặt vào bản kinh cầu nguyện, thì Thánh Nevsky đã như một người còn sống, tự mở tay ra cầm lấy bản kinh đó.
Việc tôn sùng Aleksandr Nevsky như một vị thánh đã diễn ra từ rất lâu trước khi ông chính thức được nhà thờ Chính giáo Nga sắc phong năm 1547. Ông đã tạo thêm niềm tin cho người Nga trong những cuộc đối đầu khốc liệt nhất của lịch sử để bảo vệ nền độc lập và tín ngưỡng của mình.
Để tưởng niệm ông, tại Saint Peterburg đã xây dựng một tu viện hoành tráng mà năm 1724, theo khẩu dụ của Piotr Đại đế, đã mang linh cốt của ông về mai táng. Piotr Đại đế cũng ra sắc lệnh hàng năm tưởng niệm ông vào ngày 30-8, ngày chiến thắng quân xâm lược Thụy Điển…
Trong danh sách những người nhận được nhiều phiếu bình chọn nhất, ngoài Nevsky còn có các nhà chính trị cộng sản nổi bật như Vladimir Lenin, Yosif Stalin, nhà cải cách kinh tế Piotr Stolypin, nhà thơ Aleksandr Puskin, nhà văn Fiodor Dostoyevski, Piotr Đại đế, sa hoàng Aleksandr II, danh tướng Aleksandr Suvorov, nhà khoa học vĩ đại Dmitri Mendeleyev…
