Cựu lãnh đạo Khmer Đỏ hầu tòa

Nhóm này bị cáo buộc phạm tội dưới thời chế độ Khmer Đỏ cầm quyền ở Campuchia từ năm 1975 đến năm 1979. Hàng nghìn người dân Campuchia đã đổ về nơi xét xử 4 lãnh đạo cấp cao một thời của Khmer Đỏ, để chứng kiến những kẻ đầu sỏ này được xét xử trong một phiên tòa được đánh giá là phức tạp nhất trong nhiều thập kỷ qua.

Nhóm bộ tứ thời Khmer Đỏ

Trong số 4 bị cáo, Nuon Chea nguyên Phó chủ tịch đảng Campuchia Dân chủ do Pol Pot cầm đầu và là kẻ chỉ huy nhà tù khét tiếng Tuol Sleng (còn được gọi là S-21), nơi giam giữ khoảng 16.000 tù nhân. Hầu hết số tù nhân này đã bị hành quyết tại "cánh đồng chết" Chong Ek trong giai đoạn 1975-1979.

Nếu Pol Pot có biệt danh "Anh cả" thì Nuon Chea được gọi là "Anh hai". Người đàn ông nay 84 tuổi này được coi là kiến trúc sư chính trong bộ máy giết người của chế độ Pol Pot, và được cho là kẻ đóng vai trò chính trong việc tạo lập và thi hành các chính sách hành quyết. Hơn 19 năm sau khi chế độ Khmer Đỏ sụp đổ, ngày 29/12/1998, Nuon Chea đã đầu thú Chính phủ Campuchia và sống khá tự do nhiều năm tại tư dinh ở thị trấn Pailin gần biên giới Thái Lan.

Ngày 19/9/2007, Nuon Chea bị bắt với cáo buộc phạm tội ác chiến tranh, diệt chủng và chống lại loài người. Bản cáo trạng khẳng định Nuon Chea là kẻ trực tiếp "lên kế hoạch, xúi giục, chỉ huy thực hiện các tội ác như phạt tù, bức hại, hủy diệt, trục xuất, nô dịch và các hành động bất nhân khác". Nuon Chea còn bị cáo buộc góp phần vào cái chết của 1,7 triệu thường dân Campuchia trong giai đoạn Khmer Đỏ cầm quyền.

Khi bị bắt, Nuon Chea đã tuyên bố mình vô tội vì không nằm trong Ủy ban quân sự của Khmer Đỏ do Pol Pot cầm đầu. Tuy nhiên, tội ác của y đã hiện rõ khi tòa án đưa ra nhiều bằng chứng xác thực cho thấy Nuon Chea đã ra lệnh thảm sát hàng nghìn tù nhân ở nhà tù S-21, trong đó có nhiều trẻ em.

Ieng Sary là "Anh ba" trong chế độ Pol Pot. Người đàn ông 85 tuổi này từng là Bộ trưởng Ngoại giao dưới thời Pol Pot, đồng thời là em rể của trùm diệt chủng đã qua đời năm 1998. Từng có thời gian theo học tại Pháp, Ieng Sary được hoàng gia Campuchia ân xá vào năm 1996 sau khi ra đầu thú. Tuy nhiên, ông bị bắt giam trở lại vào ngày 12/11/2007 bất chấp sự phản đối của luật sư riêng. Là người nhiều tuổi nhất trong nhóm bộ tứ đang bị xét xử, Ieng Sary phải chịu nhiều vấn đề về sức khỏe kể từ khi bị bắt.

Giống như Ieng Sary, Khieu Samphan cũng từng có thời gian du học tại Pháp. Dưới chế độ Pol Pot, Khieu Samphan từng giữ chức vụ Chủ tịch nước và là một trong những nhà ngoại giao hiếm hoi của chế độ này có liên lạc với thế giới bên ngoài.

Người đàn ông 79 tuổi chưa bao giờ phủ nhận những tội ác đẫm máu của Khmer Đỏ, nhưng bác bỏ vai trò của mình trong guồng máy chết chóc này.

Khieu Samphan tuyên bố không biết gì nhiều cho đến mãi tận sau này, trong khi gần 2 triệu người Campuchia đã chết trong suốt thời gian ông ta làm việc trong chính quyền. Khieu Samphan cùng ra đầu thú với Nuon Chea vào năm 1998.

Người cuối cùng trong nhóm bộ tứ là Ieng Thirith, vợ của Ieng Sary, từng một thời được coi là "Đệ nhất phu nhân" của Campuchia. Bà này từng giữ chức vụ Bộ trưởng Các vấn đề xã hội dưới thời Pol Pot.

Giống như Ieng Sary và Khieu Samphan, Ieng Thirith từng học tại Pháp, với chuyên khoa cụ thể là văn học Anh. Trong một cơn giận dữ tại một phiên tòa năm 2009, Ieng Thirith đã nói rằng, chính Nuon Chea đã gây nên mọi chuyện và đe dọa những người buộc tội mình sẽ phải nhận lời nguyền xuống bảy tầng địa ngục.

Có thể chết trước khi tuyên án

Phiên xét xử kéo dài đến ngày 30/6. Trong đó, tòa án sẽ nghe phần buộc tội của các nhân chứng, chuyên gia và các tổ chức dân sự, cũng như đại diện của các nạn nhân đối với các bị cáo, và chưa ra phán quyết về các bị cáo nói trên. Dự kiến, phiên xét xử tiếp theo sẽ được tiến hành vào tháng 9 tới.

Đến nay, cả 4 bị cáo đều phủ nhận trách nhiệm của mình và dư luận cho rằng phiên tòa có thể sẽ phải kéo dài trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm. Có nhiều ý kiến lo ngại rằng, do tuổi đã quá cao (đều từ 79 - 86 tuổi), có thể các bị cáo sẽ qua đời trước khi bị tuyên án.

ECCC thành lập năm 2006 do Liên Hợp Quốc bảo trợ. Đây là phiên tòa đầu tiên xét xử tội ác của 4 cựu lãnh đạo Khmer Đỏ nhưng là phiên thứ hai đối với các cựu thủ lĩnh chế độ tàn ác này. Trước đó, tháng 7.2010, ECCC đã tuyên án 35 năm tù giam đối với Duch vì phạm tội ác chiến tranh và các tội ác chống lại loài người. Chế độ Pol Pot đã giết hại từ 1,5 tới 2,3 triệu người trong giai đoạn 1975 -1979, trong tổng dân số gần 8 triệu. Mục tiêu của chúng là các nhà sư Phật giáo, những trí thức có ảnh hưởng phương Tây, cả những người có vẻ là trí thức, những người tàn tật, các dân tộc thiểu số.

Tội ác không thể dung thứ

Ngay sau khi chiếm được Phnom Penh, Khmer Đỏ bắt đầu tiến hành những cuộc cải cách triệt để, ra lệnh sơ tán toàn bộ dân chúng khỏi Phnom Penh và tất cả các thành phố, thị xã chính của đất nước. Năm 1976, Khmer Đỏ tái xếp hạng con người thành nhiều hạng khác nhau, những người có đủ mọi quyền lợi (căn bản), ứng cử viên, và người mới đến - gọi thế vì đa số người thuộc loại này là người mới đến từ các thành phố. Những người mới đến được đánh dấu để tiêu diệt. Khẩu phần ăn của họ bị giảm xuống còn hai bát cháo một ngày.  Điều này khiến cho nạn đói xảy ra bên trong tầng lớp mới đến.

Lãnh đạo Khmer Đỏ khi đó lạnh lùng tuyên bố rằng, chỉ một hay hai triệu người trong số dân chúng toàn quốc là cần thiết để xây dựng một xã hội điền địa cộng sản không tưởng. Hàng trăm ngàn người dân đã bị xiềng xích, bị buộc phải đào mồ chôn chính mình. Sau đó các binh sĩ Khmer Đỏ đánh họ đến chết bằng những thanh sắt và những cái cuốc hay chôn sống họ. Một chỉ thị của các thủ lĩnh Khmer Đỏ về việc giết người đã ra lệnh: "Không được làm phí đạn dược."

Khmer Đỏ còn xếp hạng con người theo tôn giáo và dân tộc. Chúng bãi bỏ mọi tôn giáo và giải tán các nhóm thiểu số, cấm họ nói những ngôn ngữ của họ cũng như thực hiện các lễ nghi theo phong tục. Sở hữu trở thành công cộng, và giáo dục chỉ được tiến hành ở các trường làng. Chế độ Pol Pot đặc biệt tàn bạo đối với những người bất đồng chính trị và đối lập. Tra tấn diễn ra khắp mọi nơi, tù nhân bị trói vào khung sắt của giường nằm và bị cắt cổ. Hàng nghìn chính trị gia và quan chức bị buộc tội hợp tác với chính phủ cũ bị giết hại trong khi Phnom Penh biến thành một thành phố ma với rất nhiều người chết đói, bệnh tật hay bị hành quyết. Mìn là thứ Pol Pot coi là "người lính tuyệt vời" và được rải khắp mọi vùng nông thôn.

Năm 1976, Sihanouk bị quản thúc tại gia, Pol Pot lên làm Thủ tướng và người cầm đầu nhà nước chính thức là Khieu Samphan bạn học của Pol Pot. Tới năm 1978, thảm hoạ nhân đạo ở Campuchia dưới chế độ Pol Pot đã hiển hiện. Những cố gắng của chế độ Khmer Đỏ nhằm thanh trừng những yếu tố Việt Nam ra khỏi Campuchia ngày càng tăng dẫn tới các cuộc tấn công vào lãnh thổ Việt Nam. Cuối năm 1978, để giải phóng nhân dân Campuchia khỏi hiểm họa diệt chủng, bộ đội tình nguyện Việt Nam đã giúp nhân dân Campuchia lật đổ chế độ Khmer Đỏ.

Quân đội Khmer Đỏ dễ dàng bị đánh bại, Pol Pot chạy tới vùng biên giới Thái Lan lẩn trốn. Tháng 1 năm 1979, bộ đội tình nguyện Việt Nam hỗ trợ nhân dân Campuchia lập ra một chính phủ mới với người đứng đầu là Heng Samrin, gồm những người Khmer Đỏ đã chạy sang Việt Nam để tránh các cuộc thanh trừng.

Pol Pot tán thành một thứ tập hợp các triết lý cấp tiến, được gọi là Học thuyết "Anka", được sửa đổi theo chủ nghĩa quốc gia Khmer. Muốn xây dựng một chủ nghĩa ruộng đất nguyên thuỷ, Khmer Đỏ tán thành một xã hội ruộng đất hoàn toàn theo đó tất cả các phát minh kỹ thuật hiện đại đều bị cấm.

Pol Pot và các đồng sự được xem là đối tượng của Tòa án quốc tế về tội ác diệt chủng. Việc lập tòa án xét xử gặp nhiều khó khăn khách quan và chủ quan, một số thế lực từng ủng hộ Khmer Đỏ tỏ vẻ lấy làm tiếc về việc làm quá đáng của Pol Pot với nhân dân Campuchia nhưng lại cho rằng, họ đều đã lớn tuổi và cái chết già sẽ là một sự dễ chịu cho các bên cũng như lịch sử