Tại sao dân khổ vì vaccine

• Tỉ lệ phản ứng của vaccine Quinvaxem và “5 trong 1” là như nhau
• Vaccine Quinvaxem an toàn và hiệu quả
• Chưa thể thay thế vaccine Quinvaxem
• Các cơ sở y tế tổ chức tiêm chủng dịch vụ đảm bảo đúng qui định và an toàn
• Hà Nội: Chen nhau bẹp ruột để được tiêm chủng

1. Sự thật Vaccine có tuyệt đối an toàn không?

Xưa nay, người ta vẫn gán cho vaccine một câu thần chú là hiệu quả phòng bệnh và tuyệt đối an toàn. Những báo cáo thống kê ở các nước phát triển cho thấy vaccine cũng giống các loại thuốc khác, khi tiêm vào cơ thể sẽ có những phản ứng phụ, một số ít trẻ xuất hiện tai biến nặng, thậm chí là tử vong.

Thời gian qua, một số người mang con sang Singapore để được tiêm vaccine 6 trong 1 có tên là Infanrix Hexa. Đây là loại vaccine tiêm phòng phổ biến ở Ý, nhưng vừa bị tòa án Ý yêu cầu nhà sản xuất công bố độ an toàn. Theo kết quả công bố, trong 12 năm nước Ý thực hiện 15 triệu mũi tiêm, đã có 63 trẻ tử vong đột ngột trong vòng 20 ngày (trung bình 4,2 trẻ tử vong/1 triệu mũi tiêm). Bạn đọc có thể kiểm chứng thông tin từ đường link: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24004825.

Một nghiên cứu khác cũng ở Ý, thống kê số trẻ chết đột ngột chưa rõ nguyên nhân sau khi tiêm vaccine (gồm hai loại vaccine 6 trong 1 có tên Infanrix Hexa và Hexavac, cùng các mũi rời khác). Kết quả có 52 trẻ tử vong trong 14 ngày sau tiêm (trung bình 14 trẻ tử vong/1 triệu trẻ tiêm). Bạn đọc có thể kiểm chứng thông tin từ đường link: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3027668/.

Việt Nam thực thiện tiêm chủng vaccine Quinvaxem bắt đầu từ tháng 10/2010. Theo ước tính tạm thời, đến nay có khoảng 24 triệu mũi tiêm, số trẻ tử vong là 63 (tạm tính trung bình 2,6 trẻ tử vong/1 triệu mũi tiêm).

Không khó để tìm kiếm những con số thống kê như vậy, nhưng tất cả chưa thể phản ánh được tính an toàn của Quinvaxem vượt trội hay kém hơn Infanrix Hexa mà Singapore, Ý và Đức đang tiêm phổ biến. Quinvaxem cũng chưa thể so sánh được với Pentaxim dịch vụ mới nhập về Việt Nam. Bởi vì trong nghiên cứu vaccine, phương pháp luận khoa học dù có công phu đến mấy vẫn cứ luôn nghèo nàn, do quy mô nghiên cứu quá nhỏ, thời gian nghiên cứu quá ngắn, phạm vi nghiên cứu quá hạn chế trong các quần thể đại diện.

Một loại vaccine chỉ thực sự an toàn khi chính vaccine đó không bao giờ sử dụng!

2. Chúng ta đã thành công trong tiêm chủng mở rộng (TCMR)

Trong gần ba thập kỉ, kể từ năm 1985, chương trình TCMR đã phủ kín 100% xã, phường trong cả nước. Thành công làm cho cả thế giới phải nể phục ấy, hoàn toàn không phải do những biện pháp áp đặt hà khắc trái với ý chícủa người dân. Mà đó là chiến công của những cán bộ y tế dự phòng, của những chi hội phụ nữ, của những tình nguyện viên đã kiên trì vận động, mang những hiểu biết cần thiết nhất đến với từng ông bố bà mẹ.

Nhưng có điều quan trọng hơn cả, đó chính là nỗi sợ bệnh tật. Thế hệ tôi trở lại trước đã chứng kiến không biết bao nhiêu bệnh nhân bị bại liệt, còn thế hệ sau tôi thì chứng kiến không ít những em bé bị biến dạng do mẹ bị nhiễm Rubella trong thời kì mang thai. Làm sao có thể không sợ, khi nói đến bại liệt người ta sẽ thấy ngay hình ảnh chiếc xe lăn, đôi nạng gỗ và những đứa trẻ con tập tễnh bám xung quanh! Có không ít thời điểm, loài người đã rơi vào cơn tuyệt vọng, nhưng khi vaccine ra đời đã cứu sống những bệnh nhân có nguy cơ bị dịch bệnh giết chết. Bởi thế mà chương trình TCMR khi phát động ở nước ta đã thật sự trở thành một cuộc thập tự chinh mà tất cả người dân say mê đi tiêm phòng phổ quát.

Không quá khi nói rằng, cuộc sống trong thế kỉ 21 này chúng ta phải biết cám ơn chương trình TCMR. Nhờ có tiêm chủng, một số dịch bệnh đã bị tiêu diệt, trẻ em được khỏe mạnh do tăng sức đề kháng, nhiều căn bệnh nghiêm trọng cũng trở nên nhẹ đi.

3. Vậy tại sao hôm nay dân ta lại khổ về vaccine như vậy?

Y học cũng như cuộc sống, luôn có sự biến đổi và phát triển, trong đó có một số đột phá làm thay đổi hẳn tư duy nhận thức của con người. Một trong những đột phá ấy chính là việc năm 1971, nhà vi sinh học người Mỹ Maurice Ralph Hilleman đã nghĩ ra cách kết hợp 3 thành phần vaccine là sởi, quai bị và Rubella gộp thành 1 loại gọitắt là MMR. Đây được coi là phát kiến vĩ đại trong lĩnh vực y tế của thế kỉ XX, bởi nó đã cứu sống hàng ngàn trẻ em ở mỗi quốc gia trên thế giới trong mỗi năm.

Với nỗ lực phòng và ngăn chặn bệnh tật sao cho hiệu quả, bắt đầu từ năm 2006, Tổ chức Y tế Thế giới WHO đã cố gắng triển khai tiêm vaccine 5 trong 1 có tên Quinvaxem ở những quốc gia châu Á và quốc gia nghèo.Năm 2010, chúng ta đã triển khai tiêm miễn phí Quinvaxem, phải khẳng định đây là nỗ lực xứng đáng được ghi nhận của ngành y tế.

Khi sự việc 3 cháu bé ở Quảng Trị bị tử vong sau tiêm vaccine viêm gan B, xã hội đã sốc, người ta bắt đầu tẩy chay tiêm chủng. Hệ quả là dịch sởi năm 2014 đã giết chết hàng trăm trẻ, sởi chỉ thực sự dập tắt khi các bà mẹ đồng loạt đưa con đi tiêm phòng, đó chính là tiếng chuông đánh thức thảm họa dịch bệnh.

Sau bài học sởi, là đến bài học Quinvaxem bị mất uy tín bởi những ca tai biến. Sau cái chết của 43 trẻ liên quan đến tiêm Quivaxem, những thông tin không đầy đủ đã gây nhiễu, bất chấp cảnh báo của WHO trong tháng 6/2013, người ta đã tẩy chay tiêm loại vaccine này. Rõ ràng thành tích đưa Quinvaxem vào chương trình TCMR chưa đủ để nâng cao hiệu quả miễn dịch cho cộng đồng, nhưng việc làm suy yếu nhận thức của những ông bố bà mẹ có mặt trong buổi xô đẩy nhau giành suất tiêm hôm vừa rồi thì đang là sự thật hiện hữu.

Người ta đổ lỗi cho các ông bố bà mẹ ấy vô ý thức, theo tôi là không đúng. Ai cũng biết vaccine có tác dụng với sức khỏe cộng đồng, ngăn chặn bệnh truyền nhiễm; nhưng khi con cái chúng ta phải đối mặt với nguy cơ tử vong, với tác dụng phụ nghiêm trọng, hay những biến chứng lâu dài do tiêm vaccine, thì không ai có thể tránh khỏi sợ hãi. Bại liệt, bạch hầu, ho gà, uốn ván, sởi, quai bị, Rubella, viêm gan B hay bất kì bệnh nguy hiểm nào khác ở thời kì ấu thơ không đủ làm át đi nỗi sợ nhìn đứa con của mình bị tai biến. 

Hình ảnh xấu về Quinvaxem làm cho các ông bố bà mẹ không chỉ chống lại vaccine này, mà họ còn tẩy chay luôn cả những loại vaccine riêng lẻ có khả năng thay thế đang có trong chương trình TCMR.

Trong bối cảnh sợ hãi bởi tin đồn xấu về vaccine lấn át những thông tin minh bạch, thì việc xuất hiện ở Việt Nam số lượng có giới hạn Pentaxim đang được các nước giàu tiêm không chỉ khiến người dân đổ xô đi tranh cướp, mà còn đẩy phong trào TCMR rơi vào cảnh hỗn loạn.

4. Liệu có vấn đề gì bất cập từ chính sách và quản lí vaccine?

Nhìn lại thời kì xã hội đói kém cả về vật chất lẫn thông tin, thì chương trình TCMR miễn phí đứng hẳn về phía người nghèo là hoàn toàn đúng đắn. Nhưng ở thời điểm hiện tại, nếu chỉ sử dụng Quinvaxem để tiêm chủng miễn phí, mà không tạo được môi trườngđa dạng hóa nhiều loại vaccine dịch vụ để người dân có quyền lựa chọn như ở các nước phát triển đang làm, thì đó có phải là thiếu sót căn bản của chính sách công cộng liên quan đến vaccine?

Để xây dựng chính sách vaccine có thể được chấp nhận cả về đạo đức cũng như pháp lí, thì chính sách ấy phải dựa trên hiệu quả về sức khỏe cộng đồng với những căn cứ khoa học xác đáng, chứ không phải vì lợi ích kinh tế. Vaccine cực kì nhạy cảm, nó dễ bị chi phối bởi những xung đột kinh tế, nguy cơ hàng tỉ USD doanh thu chảy từ túi người nghèo sang thế giới người giàu.Để cộng đồng không phải trả giá đắt trong tương lai, rất cần những người hoạch định chính sách vaccine có trái tim thật nóng nhưng cái đầu phải thật lạnh.

Khắc phục cuộc khủng hoảng vaccine mang tên Quinvaxem, ngoài việc ngành y tế cố gắng đàm phán với đối tác để sớm cung cấp nguồn vaccine dịch vụ đa dạng, thì cần thiết phải công khai minh bạch về vaccine và cung cấp đầy đủ thông tin thiết yếu để người dân hiểu biết về tiêm chủng.