Thanh tra 8 dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 1: Nhà thầu “tính sai” gần 1.900 tỷ đồng

• Trạm BOT Quốc lộ 1 đoạn Phan Thiết - Đồng Nai được thu phí trở lại
• Hơn 11.000 tỷ đồng sửa chữa, mở rộng quốc lộ 1
• Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh: Triển khai đồng bộ trạm thu phí không dừng

Dự án cải tạo, nâng cấp mở rộng QL1 được tiến hành từ năm 2013 và cuối 2015 đã cơ bản hoàn thành với chiều dài 796,6km. Không thể phủ nhận những lợi ích kinh tế, xã hội mà đại dự án này mang lại cho các tỉnh, thành phố cũng như người dân cả nước. Tuy nhiên, đại dự án này cũng đã và đang để lại nhiều hệ lụy, nhiều tồn tại, vi phạm được phát hiện ở hầu hết các dự án thành phần.

Bộ Tài chính cho biết, trong năm 2015, Bộ này đã thanh tra công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng đối với 8 dự án đầu tư xây dựng công trình mở rộng QL1 sử dụng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ tại 8 tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận. 

Tổng mức đầu tư của 8 dự án này là hơn 53.000 tỷ đồng. Trong đó, phần thuộc phạm vi thanh tra có tổng chiều dài 438km (chiếm 54,9% chiều dài toàn tuyến) với mức đầu tư 27.832 tỷ đồng (chiếm 52,2% tổng mức đầu tư được phê duyệt). 

Qua thanh tra, Bộ Tài chính phát hiện công tác lập, phê duyệt tổng mức đầu tư ở 8 dự án này chưa chính xác với số tiền lên đến 1.866,93 tỷ đồng. Trong số này, khoản bổ sung một số hạng mục công trình chưa đúng với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ 192,6 tỷ đồng; việc lập, phê duyệt dự toán thiết kế bản vẽ thi công không đúng 330,16 tỷ đồng; dự toán lập có khoản phụ cấp không ổn định sản xuất 10% chưa đủ căn cứ pháp lý 122,406 tỷ đồng; nghiệm thu thanh toán tăng không đúng 274,094 tỷ đồng; sử dụng khoản kinh phí dự phòng chi hỗ trợ tái định cư chưa đủ căn cứ pháp lý 237,05 tỷ đồng… 

Trạm thu phí cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ trên quốc lộ 1. Ảnh: Thế Anh.

Bộ Tài chính phân tích, việc lập, trình, thẩm định và phê duyệt tổng mức đầu tư tại 8 địa phương tăng cao hơn so với chế độ quy định là 1.321,97 tỷ đồng. Cụ thể, lập tăng cao về số lượng và đơn giá số tiền 396,05 tỷ đồng. 

Nguyên nhân là do tính sai khối lượng một số hạng mục công việc so với thiết kế cơ sở về đơn giá ca máy, đơn giá bê tông nhựa, giá nhựa đường, dải phân cách và một số vật tư khác theo chế độ quy định; tăng sai chi phí giải phóng mặt bằng 567,697 tỷ đồng nguyên nhân do sai đơn giá đền bù đất, tính sai diện tích đất đền bù, tính trùng kinh phí thực hiện bồi thường, đền bù di dời công trình điện, thông tin liên lạc không đúng chế độ quy định… 

Thậm chí, kết quả thanh tra cũng chỉ ra rằng, các đơn vị chưa thực hiện điều chỉnh giảm tổng mức đầu tư do giảm quy mô và mục tiêu của dự án với số tiền là 544,96 tỷ đồng. 

Cụ thể, cắt chuyển 1km đường sang dự án đầu tư xây dựng theo hình thức BOT số tiền 27,41 tỷ đồng (tỉnh Phú Yên); thay đổi hướng tuyến, bổ sung tuyến tránh thị xã An Nhơn số tiền 313,207 tỷ đồng và điều chỉnh quy mô, kết cấu 24/37 cầu trên tuyến với số tiền 204,344 tỷ đồng (tỉnh Bình Định).

Hay như trong việc lập trình, thẩm định và phê duyệt bổ sung một số hạng mục ngoài danh mục theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và quy định về sử dụng vốn trái phiếu Chính phủ nhưng chưa báo cáo Thủ tướng Chính phủ với số tiền 192,6 tỷ đồng, kết luận thanh tra cũng chỉ rõ đoạn qua tỉnh Quảng Trị duyệt bổ sung một số hạng mục bao gồm đầu tư xây dựng tăng cường mặt đường; cải tạo, mở rộng nút giao; sửa chữa cầu cũ vào dự án số tiền 186,9 tỷ đồng chưa thực hiện đúng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ; đoạn qua tỉnh Quảng Ngãi phê duyệt điều chỉnh nút giao thông Đồng Vân cao hơn dự toán đã phê duyệt 5,7 tỷ đồng…

“Trách nhiệm trong việc để xảy ra các sai phạm trên thuộc về các ban quản lý dự án, đại diện chủ đầu tư quản lý và thực hiện dự án, đơn vị tư vấn thiết kế và các nhà thầu thi công”, kết quả thanh tra Bộ Tài chính gửi Bộ GTVT nêu rõ. 

Phát hiện nhiều sai phạm trong việc mở rộng quốc lộ 1.

Căn cứ kết quả thanh tra này, Bộ Tài chính đề nghị Bộ GTVT chỉ đạo các ban quản lý và các đơn vị liên quan rà soát để điều chỉnh giảm tổng mức đầu tư số tiền 1.866,93 tỷ đồng nêu trên; điều chỉnh giảm giá trị dự toán do lập tăng không đúng quy định về khối lượng, định mức và đơn giá tại 8 dự án với số tiền là 330,16 tỷ đồng; giảm trừ giá trị hợp đồng kinh tế các gói thầu xây lắp với giá trị 316.133 tỷ đồng; giảm trừ giá trị nghiệm thu, thanh toán các gói thầu xây lắp 274,094 tỷ đồng. 

Bộ Tài chính còn đề nghị Bộ GTVT làm việc với UBND tỉnh Phú Yên về việc hỗ trợ chênh lệch chi phí xây dựng khu tái định cư và thu hồi số tiền Bộ Tài chính đã tạm ứng là 237,05 tỷ đồng; phối hợp với các địa phương thực hiện quyết toán nguồn ngân sách trung ương đã hỗ trợ 110,02 tỷ đồng và thu hồi tạm ứng số tiền 451,78 tỷ đồng xây dựng các khu tái định cư. 

Báo cáo Thủ tướng Chính phủ việc phê duyệt bổ sung một số hạng mục chưa đúng quy định về sử dụng trái phiếu Chính phủ với số tiền 192,6 tỷ đồng làm căn cứ để thanh quyết toán dự án. Đặc biệt, Bộ GTVT phải kiểm điểm trách nhiệm cũng như chỉ đạo kiểm điểm trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân có liên quan đối với những sai phạm nêu trong kết luận thanh tra của Bộ Tài chính.

Theo Bộ GTVT, hiện có đến 10 bộ, ngành quản lý việc cấp phép, thực hiện và giám sát hoạt động của dự án BOT. Tuy nhiên, khi thanh tra tại bất kỳ dự án nào, cơ quan chức năng đều phát hiện sai sót, nhất là việc tính toán sai tổng mức đầu tư, vượt mức quy định. 

Dư luận không khỏi băn khoăn, vì sao có đến 10 bộ, ngành tham gia quản lý, giám sát dự án BOT mà vẫn để vi phạm xảy ra? Trong khi đó, theo quy trình, khi lập dự toán, nhà đầu tư là đơn vị đề xuất các đầu việc, xác lập các gói thầu để cơ quan Nhà nước đánh giá và phê duyệt…