Còn nhiều bất cập trong đào tạo, sát hạch, cấp, đổi giấy phép lái xe

• Tổng cục Đường bộ: Mất giấy phép lái xe sẽ được cấp lại
• Phạt tiền, tước giấy phép lái xe dừng trên cao tốc để ăn uống
• Kiểm tra xe chạy quá tốc độ, phát hiện tài xế dùng giấy phép lái xe giả
• Tháng 11 có 788 tài xế bị tước giấy phép lái xe vì chở quá tải
• Tài xế xe khách sử dụng giấy phép lái xe giả giá 5 triệu đồng

Chỉ trong 20 ngày thực hiện tổng kiểm soát đối với xe tải, xe khách trên 8 chỗ ngồi kinh doanh vận tải, lực lượng Cảnh sát giao thông (CSGT) cả nước phát hiện 182 lái xe dương tính với ma túy.

Cá biệt, còn có những trường hợp người điều khiển phương tiện vi phạm nhưng không chấp hành hiệu lệnh dừng xe của CSGT, cố tình lái xe bỏ chạy. Có người tìm cách gây sức ép, không hợp tác, không ký biên bản, lăng mạ, đe dọa hoặc tấn công lực lượng CSGT đang thực thi nhiệm vụ.

Trung bình mỗi ngày có 22 người  chết vì TNGT. Trong năm 2018 và những tháng đầu năm 2019, tình hình TNGT tuy đã được kiềm chế, nhưng thiệt hại do TNGT gây ra vẫn còn lớn và nghiêm trọng, toàn quốc xảy ra 22.673 vụ TNGT, làm 10.004 người chết, 17.980 người bị thương. Đáng chú ý, trong thời gian đầu năm 2019 có nhiều vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng làm chết nhiều người có nguyên nhân từ việc người lái xe sử dụng cồn, ma túy.

Phân tích của Cục CSGT cho thấy những hành vi người tham gia giao thông thường mắc là không đội mũ bảo hiểm (chiếm 24%), chạy quá tốc độ quy định (10,5%), vi phạm về nồng độ cồn (6,4%), đi không đúng phần đường, làn đường (4,11%), dừng đỗ không đúng quy định (6,5%), không có giấy phép lái xe (7,5%)…

Trong các vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng do nguyên nhân lái xe thiếu hiểu biết về Luật Giao thông đường bộ, kỹ năng xử lý tình huống kém chiếm phần lớn đã phản ánh chất lượng đào tạo, sát hạch GPLX của ngành GTVT còn hạn chế, thậm chí tiêu cực.

Bên cạnh đó, phương tiện dùng cho đào tạo, sát hạch GPLX còn cũ nát, lạc hậu, không cập nhật kịp thời công nghệ mới khiến lái xe khi ra thực tế gặp nhiều bỡ ngỡ, tiềm ẩn nguy cơ TNGT.

CSGT kiểm tra, lập biên bản lái xe vi phạm.

Qua thực tế công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, lực lượng CSGT chỉ được tạm giữ 1 trong các loại giấy tờ để đảm bảo việc xử phạt (theo thứ tự: GPLX, đăng ký xe, kiểm định an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường), nhưng mức tiền xử phạt cao, trong khi thủ tục cấp lại GPLX tại các sở GTVT đơn giản, lệ phí thấp nên người vi phạm không đến xử phạt, báo mất để xin cấp lại.

Chính vì vậy, hiện nay, tại các Phòng CSGT của tất cả các địa phương trong cả nước đều đang lưu giữ hàng trăm nghìn GPLX nhưng không có người đến nhận. Thống kê trong 2 năm gần đây cho thấy, có tổng số 159.515 hồ sơ liên quan đến tạm giữ, tước GPLX bị tồn đọng mà người vi phạm không đến xử lý, không đến nhận.

Trong đó, có 122.137 trường hợp (585 GPLX ôtô) bị tạm giữ để đảm bảo việc xử phạt vi phạm hành chính nhưng quá thời gian hẹn mà người vi phạm không đến nhận, xử lý; 37.378 trường hợp đã hết thời hạn tước quyền sử dụng GPLX nhưng người vi phạm không đến nhận lại.

Nhiều địa phương tồn tại hàng nghìn, thậm chí hàng chục nghìn GPLX như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Nghệ An... khiến các tủ hồ sơ của phòng CSGT bị quá tải, ảnh hưởng đến nơi làm việc của cán bộ, chiến sĩ (CBCS).

Với hàng trăm nghìn GPLX tồn đọng trên, chắc chắn hơn 100 nghìn người vi phạm không phải ai cũng bỏ luôn việc lái xe, thậm chí, có thể tất cả trong số họ vẫn tiếp tục lái xe. Nhưng, lý do họ không đến nhận vì việc làm lại, thi lại GPLX quá dễ dãi, số tiền bỏ ra để xin cấp lại, thi lại ít hơn số tiền họ bị nộp phạt nên họ sẵn sàng “lách luật”.

Bên cạnh đó, lực lượng CSGT đã phát hiện không ít trường hợp có đến 2-3 GPLX cùng tồn tại song song. Điển hình như trường hợp ông Đặng Hữu Bình ở Điện Ngọc, Điện Bàn, Quảng Nam sử dụng cùng lúc 2 GPLX do sở Giao thông vận tải (GTVT) Đà Nẵng cấp. Trong thời gian ông Bình đang bị Công an Thừa Thiên - Huế tạm giữ GPLX hạng B2 do bị vi phạm thì ông lại được Sở GTVT Đà Nẵng cấp GPLX hạng C.

Sau đó, ông Bình lại bị CSGT Thừa Thiên - Huế phát hiện vi phạm nên đã lập biên bản thu hồi 1 GPLX. Qua xác minh, lực lượng chức năng xác định sau khi bị tạm giữ GPLX hạng B2, ông Bình đã đến cơ sở đào tạo khác cũng tại TP Đà Nẵng học GPLX hạng C và vẫn được Sở GTVT cấp GPLX sau khi sát hạch mà không hề trao đổi với lực lượng CSGT.

Trường hợp ông Đặng Ngọc Doanh ở TP Hồ Chí Minh sử dụng GPLX số 790039247520 hạng C do Sở GTVT TP Hồ Chí Minh cấp ngày 16-7-2015, đến ngày 29-7-2016 ông Doanh điều khiển phương tiện vi phạm chạy quá tốc độ bị CSGT lập biên bản nhưng không đến xử phạt. Sau đó, lực lượng chức năng phát hiện ông Doanh đã được Sở GTVT TP Hồ Chí Minh cấp lại GPLX. Lý do ông Doanh không đến nộp phạt vì lỗi của ông bị xử phạt nhiều tiền hơn nhiều so với tiền làm thủ tục xin cấp lại GPLX nên ông xin cấp lại “cho tiện”.

Theo thống kê của cục CSGT, trong 2 năm 2015-2016, CSGT Công an các địa phương đã gửi thông báo 211.149 trường hợp bị tước quyền sử dụng GPLX đến cơ quan đã cấp theo quy định của pháp luật nhưng chỉ nhận được 2.722 trường hợp phản hồi (chiếm 1,3%) còn 208.427 trường hợp (chiếm 98,7%) chưa nhận được các thông tin phản hồi của các cơ quan cấp giấy phép.

Sai phạm trong đào tạo, sát hạch GPLX phải nói là khá phổ biến, lực lượng Công an cũng đã điều tra, xử lý một số vụ nghiêm trọng. Điển hình Công an Sơn La bắt giữ 7 đối tượng thuộc Trung tâm Sát hạch và Công ty cổ phần xây dựng công trình giao thông 1, thuộc Sở GTVT Sơn La đã câu kết với 2 đối tượng bên ngoài lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong tổ chức sát hạch GPLX. Công an Đắk Lắk đã phát hiện 50 giáo viên ở 5 trường, cơ sở đào tạo lái xe trên địa bàn sử dụng bằng tốt nghiệp THPT và bổ túc THPT giả để làm hồ sơ làm giáo viên dạy lái xe ô tô.

Rõ ràng, công tác đào tạo, sát hạch GPLX đang “có vấn đề”, nhiều vi phạm, không đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Từ năm 1995 trở về trước, ngành Công an được giao tổ chức sát hạch, cấp, quản lý GPLX. Theo đó, bằng nhiều biện pháp quản lý chặt chẽ người lái xe nên ý thức chấp hành pháp luật, đạo đức người lái xe được nâng cao, trình độ hiểu biết pháp luật, kỹ năng xử lý tình huống cơ bản tốt, am hiểu về kỹ thuật phương tiện nên tình trạng vi phạm và số vụ TNGT nghiêm trọng do ý thức, trình độ lái xe không lớn, đồng thời đảm bảo đồng bộ trong công tác quản lý nhà nước, bởi vì khi xử phạt vi phạm cũng đồng thời theo dõi quản lý được lịch sử lái xe vi phạm, chấm điểm được quá trình lái xe để có các biện pháp giám sát chặt chẽ lái xe.

Đại tá Đỗ Thanh Bình, Phó Cục trưởng Cục CSGT cho rằng, công tác quản lý đào tại lái xe không đáp ứng được yêu cầu, chạy theo giá trị thiếu chuẩn mực (cạnh tranh giá học phí, theo dõi thời gian học lỏng lẻo, nhiều người không muốn học nhưng lại muốn có giấy phép...). Trong bài thi cấp GPLX thì lỗi dẫn đến không đạt nhiều nhất là lỗi trên sa hình, nhưng lỗi này không phải là lỗi chính dẫn đến TNGT. Trong khi nội dung quan trọng, tiềm ẩn nguy cơ TNGT là kỹ năng đi trên đường thì việc sát hạch đường trường lại rất ít bị trượt, rất cảm tính.

Vừa qua, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình có kết luận các giải pháp đảm bảo ATGT trong thời gian tới, trong đó yêu cầu việc cấp lại GPLX phải có ý kiến của lực lượng CSGT. Đây là chủ trương đúng đắn nhằm ngăn chặn tình trạng lái xe bị tước, tạm giữ GPLX báo mất để xin cấp lại.

Bộ trưởng Bộ Công an cũng vừa ban hành Chỉ thị về nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đảm bảo TTATGT của lực lượng Công an trong tình hình mới, trong đó đặt ra yêu cầu  xây dựng quy chế phối hợp giữa Bộ Công an và Bộ GTVT trong công tác đảm bảo ATGT, kết nối chia sẻ dữ liệu trong công tác đảm bảo TTATGT,  quản lý lái xe, lái tàu, phương  tiện, xử lý vi phạm...

Ngày 12-3, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã giao Bộ Giao thông vận tải và Văn phòng Chính phủ thực hiện cấp giấy phép lái xe trên Cổng dịch vụ công quốc gia kết nối với địa phương vào quý IV/2019.

Tuy nhiên, để thực sự khắc phục những lỗ hổng, bất cập trong đào tạo, sát hạch, cấp, đổi GPLX thì cần xây dựng quy chế phối hợp giữa Bộ Công an và Bộ GTVT trong công tác đảm bảo ATGT, kết nối chia sẻ dữ liệu trong công tác đảm bảo TTATGT, quản lý lái xe, lái tàu, phương  tiện, xử lý vi phạm...

Bên cạnh đó, cần hình thành mỗi lái xe một hồ sơ quản lý điện tử gồm các nội dung như: sức khỏe, tâm thần, theo dõi quá trình lái xe có vi phạm không, gây tai nạn không?... Và có thể đánh giá hệ số an toàn của lái xe, từ đó có sự ưu đãi về môi trường làm việc, mức phí đóng bảo hiểm (hệ số an toàn cao, thì phí bảo hiểm thấp).

Để đảm bảo việc sát hạch, cấp GPLX được đảm bảo công bằng, chính xác, đề nghị Chính phủ cần giao cho các cơ quan chức năng nghiên cứu, tách bạch giữa hai khâu này, tránh việc “vừa đá bóng, vừa thổi còi” dẫn đến nhiều vi phạm như hiện nay.