300 nghìn người Việt Nam mong được chuyển giới

• Quy định về quyền xác định lại giới tính và chuyển đổi giới tính
• Quốc hội thừa nhận quyền chuyển đổi giới tính
• Phẫu thuật chuyển đổi giới tính và cái giá phải trả1
• Đăng ký lại hộ tịch cho người chuyển đổi giới tính
• Người chuyển đổi giới tính được đăng ký hộ tịch mới

Trước thực trạng này, ngày 12-5, Bộ Y tế đã phối hợp với Viện nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE) tổ chức hội thảo lấy ý kiến đánh giá tác động chính sách để chuẩn bị cho lộ trình xây dựng Dự Luật về chuyển đổi giới tính.

Theo TS. Nguyễn Huy Quang - Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), việc xây dựng Dự Luật chuyển đổi giới tính nhằm bảo đảm quyền được sống đúng với giới tính cho nhiều người, đồng thời, tạo khuôn khổ pháp lý minh bạch để hỗ trợ người chuyển giới chăm sóc y tế, phẫu thuật chuyển giới, thay đổi hộ tịch; giảm kỳ thị, phân biệt đối xử…

Hươg Giang Idol -mỹ nhân chuyển giới

Tuy nhiên, nếu chỉ quy định điều kiện, kỹ thuật chuyển giới thì người chuyển giới tại Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn: Sau khi chuyển giới và được thay đổi hộ tịch thì có thể tiếp tục chung sống với vợ hoặc chồng đã kết hôn trước đó hay không? Nếu tiếp tục thì có coi là không được thừa nhận “hôn nhân đồng giới”? Việc thi hành án phạt tù sẽ áp dụng như thế nào đối với người chuyển giới một phần hoặc chỉ sử dụng hoocmon?

Những điều kiện để được công nhận chuyển giới cũng được bàn thảo kỹ càng.  TS. Nguyễn Huy Quang cho hay, hiện có 61 nước cho phép chuyển giới, trong đó 38 nước ở châu Âu và một số nước châu Á như Nhật Bản, Trung Quốc, Singapore, Phillipines yêu cầu người muốn được chuyển giới phải trải qua phẫu thuật mới được công nhận về mặt giấy tờ. 

Nhưng cũng có một số nước công nhận giới tính mới mà không phải trải qua phẫu thuật như: Hàn Quốc, Đài Loan, Nam Phi, Israel… Nhưng thực tế, không phải người nào muốn chuyển giới cũng đủ tiền để phẫu thuật vì chi phí từ 4.000 -5.000 USD, thậm chí 30.000 - 35.000 USD, hoặc đủ sức khỏe để phẫu thuật.

Đại diện những người chuyển giới trao đổi ý kiến đánh giá tác động chính sách.

Quy định về tình trạng hôn nhân trước khi can thiệp y học là người độc thân, chưa từng kết hôn hoặc đã ly hôn sẽ không làm phát sinh các quan hệ phức tạp sau khi được công nhận là người chuyển giới, nhưng lại hạn chế quyền của người chuyển giới nếu họ vẫn muốn duy trì quan hệ hôn nhân gia đình.

Hay người muốn chuyển giới đã có con trước khi ly hôn thì việc xưng hô của đứa trẻ với người chuyển giới sẽ thế nào, như trước đây là mẹ, giờ chuyển đổi từ nữ sang nam thì có gọi là mẹ hay là cha?

Còn nếu chấp nhận cả người đang trong quan hệ hôn nhân được chuyển giới, thì dễ phát sinh các quan hệ xã hội phức tạp như quan hệ vợ chồng, quan hệ cha mẹ con; gây tổn thương với người bạn đời đang trong quan hệ hôn nhân hợp pháp và không phù hợp với Luật hôn nhân và gia đình, khi lại là thừa nhận hôn nhân đồng giới.

Với yêu cầu phải kiểm tra đời sống thật hoặc yêu cầu sống thử mới cho chuyển giới thì ai sẽ kiểm tra, việc kiểm tra tiến hành thế nào khi việc sống thử là đời sống rất riêng tư của mỗi người. Ngoài ra còn mất thời gian cho người chuyển giới vì để được phẫu thuật chuyển giới, phải mất 1-2 năm sử dụng hoocmon.

Hơn nữa, yêu cầu này sẽ làm phát sinh thêm thủ tục hành chính, tăng nhân lực hoặc việc làm cho cơ quan quản lý nhà nước, phát sinh phí kiểm tra cho cơ quan quản lý.

Người chuyển giới đóng góp ý kiến

Tại hội thảo, các ý kiến còn đặt ra các điều kiện nào đối với cơ sở y tế được can thiệp chuyển giới, độ tuổi được chuyển giới, chuyển giới có được bảo hiểm y tế (BHYT) chi trả hay không và những người đã chuyển giới trước khi Luật chuyển đổi giới tính có hiệu lực có được pháp luật công nhận?

Trao đổi bên lề hội thảo, TS. Nguyễn Huy Quang cho biết: Chúng ta sẽ hướng đến những quy định mở và nhân văn trong vấn đề chuyển giới. Theo đó, sẽ công nhận chuyển giới với những người đã sử dụng hoocmon, hoặc đã can thiệp ngoại khoa như phẫu thuật ngực hoặc cơ quan sinh dục. 

Còn lại sẽ không công nhận, để tránh trường hợp về tâm lý chưa chuẩn, hoặc trường hợp trốn tránh trách nhiệm về pháp lý, tránh a dua, đua đòi. Việc này là phù hợp như với các nước đang thực hiện.

Để được chuyển giới phải đủ 18 tuổi trở lên, đủ tuổi để chịu trách nhiệm hành vi dân sự cũng như nhận thức. Việc chuyển giới được chấp nhận với người độc thân (chưa kết hôn bao giờ, hoặc đã ly dị, hoặc góa vợ, góa chồng) để tạo điều kiện cho những người muốn được chuyển giới thực hiện ước mơ.

Các cơ sở y tế được phép phẫu thuật chuyển giới phải có giấy xác nhận đã thực hiện chuyển đổi giới tính, tức là phải thực hiện được cả nội khoa và ngoại khoa, không phân biệt công hay tư. Khi có Luật cho chuyển giới sẽ có tiêu chuẩn xác định chuyển giới, do bệnh viện quyết định. Việc sử dụng hoocmon phải trong danh mục, có bác sĩ khám, theo dõi và kê đơn. 

BHYT không chi trả cho việc chuyển giới vì người muốn chuyển giới không phải là người bệnh.

TS. Nguyễn Huy Quang cho biết, Bộ Y tế sẽ tiếp tục lắng nghe ý kiến đóng góp để hoàn chỉnh Dự Luật trình Quốc hội. Nếu sớm được đưa vào chương trình của Quốc hội, lộ trình đến năm 2019, Luật sẽ được xem xét thông qua.

Theo đại diện Vụ các vấn đề xã hội của Quốc hội, việc Dự Luật về chuyển đổi giới tính sẽ được đặt lên bàn nghị sự trong thời gian tới.