Thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông làm gia tăng nghèo đói

• Thách thức an ninh nguồn nước sông Mekong và câu chuyện ở ĐBSCL – Việt Nam
• Tìm giải pháp bảo vệ bãi biển Hội An và vùng ven biển hạ lưu sông Mê Kông
• Nâng cao vị thế của phụ nữ khu vực hạ nguồn sông Mekong

Theo Liên minh Cứu sông Mê Kông, hơn 60 triệu người hiện đang sống phụ thuộc vào sự trù phú của dòng sông Mê Kông với nhu cầu về lương thực, nước, giao thông và các nhu cầu khác. Hàng loạt dự án đập thủy điện quy mô lớn được đề xuất và hiện đang xây dựng trên dòng chính sông Mê Kông đã đe doạ nghề cá của khu vực, tác động đến nguồn cung thực phẩm của hàng triệu người. 

Nếu được xây dựng, những con đập này sẽ ngăn chặn luồng di cư chính của khoảng 70% lượng cá đánh bắt thương mại trên sông Mê Kông. Điều này có thể dẫn đến tổng thiệt hại thủy sản ước tính từ 26 đến 42%, khiến hàng triệu người dân hạ lưu rơi vào nguy cơ mất sinh kế và an ninh lương thực. 

Nghề nuôi cá trên sông Mê Kông sẽ bị ảnh hưởng nặng do các đập thủy điện.

Nông dân và ngư dân hạ nguồn ở Việt Nam cũng bị giảm năng suất nông nghiệp do tác động của các con đập làm thay đổi dòng chảy và suy giảm phù sa. Nền xuất khẩu lương thực 10 tỷ USD hằng năm ở đồng bằng sông Cửu Long có nguy cơ bị tổn thất nặng nề.

Nhiều quốc gia vùng hạ lưu cho rằng các đập Mê Kông là cần thiết để đáp ứng nhu cầu năng lượng gia tăng trong khu vực. Tuy nhiên, trên thực tế, 11 dự án dòng chính chỉ cung cấp khoảng 8% nhu cầu dự báo. 

Ngoài ra, cơ hội tiếp cận với các nguồn hỗ trợ phát triển điện gió và năng lượng mặt trời thông qua quỹ hỗ trợ tài chính khí hậu cho các nước đang phát triển hiện đang rộng mở. Bởi vậy, để thúc đẩy nền kinh tế thịnh vượng, công bằng xã hội và môi trường an toàn cho lưu vực sông Mê Kông, Liên minh Cứu sông Mê Kông kêu gọi các quốc gia hạ lưu cam kết tạm ngừng xây đập.

Đánh giá về vai trò của MRC, Liên minh Cứu sông Mê Kông cho rằng, MRC đã thất bại trong sứ mệnh của mình nhằm đảm bảo sự phát triển sông Mê Kông theo hướng cùng có lợi và giảm thiểu tác động có hại đến người dân cũng như môi trường. 

Các nghiên cứu khoa học đã không được coi trọng trong cuộc đua phát triển các dự án đập thủy điện gây tác hại môi trường và tác động tiêu cực tới xã hội. Các quy trình ra quyết định của MRC hiện nay không rõ ràng và không có sự tham gia, đặc biệt là việc tham vấn với các cộng đồng bị ảnh hưởng. 

Việc lập kế hoạch và ra quyết định phát triển các dự án thủy điện trên dòng chính hạ lưu sông Mê Kông hiện đang được thực hiện trên cơ sở từng dự án, thiếu các dữ liệu nền phù hợp, thiếu các đánh giá tác động tích luỹ cũng như tác động xuyên biên giới.