Tương lai khó đoán định của thỏa thuận hạt nhân Iran

Thứ Bảy, 07/10/2017, 08:04
Một quan chức cao cấp Chính phủ Mỹ ngày 5-10 cho biết Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ sớm tuyên bố rút khỏi thỏa thuận hạt nhân lịch sử giữa Iran và nhóm P5+1. Cùng với đó, ông cũng sẽ có quyết định mang tính bước ngoặt nhằm kiềm chế chương trình hạt nhân của Tehran.


Phát biểu trong cuộc họp với các lãnh đạo quân sự tại Nhà Trắng hôm 5-10, Tổng thống Trump nhấn mạnh: “Chúng ta không được để Iran có vũ khí hạt nhân. Chúng ta phải chấm dứt tham vọng hạt nhân của Iran. Họ đã không tuân thủ tinh thần của thỏa thuận”.

Khi được hỏi về quyết định cuối cùng liên quan đến thỏa thuận hạt nhân lịch sử với Tehran, ông chủ Nhà Trắng đã đưa ra một thông điệp đầy ẩn ý: “Các bạn sẽ sớm được nghe tôi nói về điều đó”. Tờ Washington Post dẫn lời quan chức giấu tên cho biết, Tổng thống Trump dự kiến có một bài phát biểu mạnh mẽ vào ngày 12-10 nhằm thông báo về chiến lược lớn hơn của chính quyền Mỹ nhằm đối đầu với Iran, quốc gia mà Washington chỉ trích gây ra sự mất ổn định ở Trung Đông.

Tuy nhiên, quan chức này cảnh báo kế hoạch có thể sẽ thay đổi. Nhà Trắng hiện chưa xác nhận kế hoạch và nội dung bài phát biểu. Tiếp đó, vào ngày 15-10, ông Trump sẽ phải báo cáo trước Quốc hội Mỹ về việc Iran có tuân thủ thỏa thuận hạt nhân hay không, và liệu thỏa thuận hạt nhân có đáp ứng lợi ích của nước Mỹ hay không.

Thỏa thuận hạt nhân Iran có nguy cơ bị đổ vỡ. Ảnh: Reuters

Cho tới hạn này, nếu ông Trump tiếp tục khẳng định Iran không tuân thủ thỏa thuận, Quốc hội Mỹ sẽ dành 60 ngày kế tiếp để cân nhắc áp dụng trở lại các biện pháp trừng phạt nhằm vào Tehran, vốn bị đình chỉ theo thỏa thuận này.

Thỏa thuận hạt nhân Iran là tên gọi tắt của Kế hoạch Hành động toàn diện chung (JCPOA) được ký kết giữa Iran và nhóm P5+1 gồm Mỹ, Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc và Đức hồi tháng 7-2015 và có hiệu lực từ tháng 1-2016, dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama.

Theo thỏa thuận, Tehran buộc phải hạn chế các hoạt động làm giàu Uranium để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của cộng đồng quốc tế. Ngay khi có hiệu lực, JCPOA được ca ngợi là minh chứng rõ nhất rằng các nhà lãnh đạo thế giới, mặc dù còn nhiều bất đồng, nhưng vẫn có thể cùng nhau đàm phán, giải quyết một vấn đề quốc tế nổi cộm.

Tuy nhiên, đương kim Tổng thống Mỹ lại có cái nhìn hoàn toàn khác. Từ trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã nhiều lần cho rằng thỏa thuận hạt nhân này không phục vụ tương xứng lợi ích an ninh của Mỹ. Ông cùng nhiều nghị sỹ quốc hội luôn chỉ trích thỏa thuận hạt nhân Iran cũng như cáo buộc Tehran vi phạm nhiều điều khoản.

Trong bài phát biểu tại Liên hợp quốc hôm 19-9, ông chủ Nhà Trắng thậm chí gọi JCPOA là “nỗi xấu hổ” của nước Mỹ với lập luận rằng: “Chúng ta không thể chấp nhận một thỏa thuận nếu nó bao che việc phát triển của một chương trình hạt nhân”.

Được biết, chính quyền Iran đến nay đã nhiều lần khẳng định nước này không hề vi phạm điều khoản của thỏa thuận hạt nhân, đồng thời nhấn mạnh Mỹ sẽ trả giá đắt nếu đơn phương áp dụng lại các biện pháp trừng phạt Tehran. Reuters dẫn lời một chính khách cấp cao của Iran nhận định rằng, động thái mà ông Trump dự kiến thực hiện sẽ cô lập nước Mỹ bởi châu Âu sẽ tiếp tục ủng hộ thỏa thuận: “Nhiều nhà đầu tư nước ngoài nói với chúng tôi rằng họ sẽ không bị đẩy khỏi thị trường Iran nếu ông Trump từ bỏ JCPOA”.

Viễn cảnh Washington từ bỏ thỏa thuận cũng đã khiến nhiều đồng minh của Mỹ, bao gồm các nước tham gia thỏa thuận như Anh, Pháp, Đức quan ngại. Các nước này đều đã lên tiếng kêu gọi ông Trump duy trì thỏa thuận, mặt khác vận động Quốc hội Mỹ không thông qua việc tái áp đặt lệnh trừng phạt nhằm vào Iran, vốn sẽ ảnh hưởng đến sự “sống còn” của thỏa thuận.

Trong khi đó, từ phía Nga, Ngoại trưởng Sergei Lavrov đã lên tiếng nêu rõ: “Điều hết sức quan trọng là duy trì thỏa thuận hạt nhân Iran theo thể thức hiện nay và sự tham gia của Mỹ sẽ là yếu tố vô cùng quan trọng trong vấn đề này”.

Theo các nhà quan sát, việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran và nhóm P5+1, nếu xảy ra, có thể sẽ tạo ra một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực và làm trầm trọng thêm tình hình căng thẳng ở “chảo lửa” Trung Đông. Bên cạnh đó, hành động này sẽ đánh dấu thêm một di sản của ông Obama bị Tổng thống Trump dỡ bỏ và là một ví dụ cho thấy đương kim Tổng thống Mỹ sẵn sàng rút khỏi các cam kết quốc tế để theo đuổi lập trường "Nước Mỹ trước tiên" của mình. Trước đó, ông Trump đã khiến cả thế giới bàng hoàng khi công bố kế hoạch từ bỏ thỏa thuận khí hậu Paris.

Thiện Nhân
.
.
.