Nhiều bất cập, vi phạm pháp luật trong khai thác khoáng sản

• Vẫn “nóng” tình trạng khai thác khoáng sản trái phép ở Lâm Đồng
• Giấy phép hết hạn vẫn ngang nhiên khai thác khoáng sản
• Kiên quyết xử lý nạn khai thác khoáng sản trái phép trên địa bàn huyện Phú Quốc

Đồng thời, đề xuất các nội dung cần thực hiện để chấn chỉnh tình trạng vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường đối với doanh nghiệp trong quá trình khai thác các loại khoáng sản nói trên.

Được biết, trên địa bàn tỉnh Quảng Nam hiện có 73 giấy phép khai thác vàng, đá, đất san lấp đang còn hiệu lực, trong đó có 24 giấy phép khai thác đá xây dựng, 40 mỏ đất san lấp và 9 mỏ vàng. 

Hoạt động khai thác khoáng sản góp phần đáp ứng nhu cầu vật liệu xây dựng phục vụ các công trình, dự án, đóng góp nguồn thu ngân sách nhà nước; song cũng bộc lộ nhiều thiếu sót, bất cập như thất thoát, lãng phí tài nguyên, thất thu ngân sách và tác động, ảnh hưởng nhiều mặt đến môi trường. 

Kết quả giám sát cho thấy, công tác quy hoạch, cấp phép khai thác khoáng sản chưa thật sự hợp lý. Có trường hợp cấp phép nhiều mỏ trên cùng một địa bàn làm ảnh hưởng đến cảnh quan môi trường và đời sống dân sinh, hoặc cấp phép khai thác giữa các mỏ quá gần làm ảnh hưởng đường giao thông. Có tình trạng bổ sung quy hoạch, cấp phép theo đề xuất của đơn vị khai thác chưa dự lường những vấn đề phát sinh. 

Việc cấp phép khai thác chưa đánh giá đầy đủ mối quan hệ về lợi ích kinh tế với tác động tiêu cực đến môi trường, xã hội do khai thác khoáng sản gây ra. Một số mỏ đá, đất san lấp gần các di tích lịch sử, các công trình thủy lợi, khu dân cư, quá trình khai thác nổ mìn, rung chấn đã gây ảnh hưởng đến nhà của người dân và các công trình…

Lực lượng chức năng kiểm tra tình trạng khai thác trái phép tại mỏ vàng Bồng Miêu.

Bên cạnh đó, việc thẩm định thiết kế mỏ, đánh giá tác động môi trường (ĐTM) còn hạn chế. Công tác phối hợp giám sát thực hiện cam kết về bảo vệ sau cấp phép giữa ngành chức năng với các địa phương vẫn còn bất cập; nhiều trường hợp chưa phản ánh đúng tình trạng ô nhiễm môi trường tại các khu vực khai thác khoáng sản. 

Tình trạng doanh nghiệp khai thác không thực hiện đúng các quy định theo báo cáo ĐTM, cam kết bảo vệ môi trường vẫn diễn ra nhưng các cơ quan chức năng chưa có biện pháp chấn chỉnh kịp thời. 

Công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động bảo vệ môi trường nói chung và trong hoạt động khai thác khoáng sản nói riêng chưa được tiến hành thường xuyên nên hiệu quả còn hạn chế... 

Nhiều doanh nghiệp khai thác khoáng sản chưa chú trọng đầu tư các công trình, hệ thống xử lý bảo vệ môi trường; hoặc xây dựng còn mang tính đối phó; chưa tự giác chấp hành các cam kết theo quy định. Hầu như các doanh nghiệp đều không tiến hành thu gom, phân loại, lưu giữ và xử lý các loại chất thải rắn sinh học, công nghiệp nguy hại nên nguy cơ ô nhiễm môi trường rất cao, nhất là ô nhiễm nguồn nước ngầm tại các doanh nghiệp khai thác vàng…

Ban Pháp chế HĐND tỉnh Quảng Nam cho rằng, các doanh nghiệp khai thác khoáng sản không chấp hành nghiêm túc các quy định về bảo vệ môi trường là do ý thức của doanh nghiệp. Cùng với đó, quy định pháp luật về bảo vệ môi trường còn bất cập, số tiền ký quỹ cải tạo phục hồi môi trường quá thấp, không đảm bảo để cải tạo phục hồi môi trường. 

Ở một số địa phương, chính quyền cấp huyện, xã chưa thực sự quan tâm đến công tác quản lý hiện trạng, quản lý quy hoạch nên khi các doanh nghiệp khai thác vượt quá phạm vi, giới hạn được cấp phép hoặc khai thác quá độ sâu nhưng không kịp thời phát hiện, ngăn chặn và báo cáo cấp có thẩm quyền xử lý. 

Công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành quy định pháp luật về bảo vệ môi trường chưa thực hiện thường xuyên; xử lý vi phạm còn thiếu kiên quyết, chủ yếu xử phạt vi phạm hành chính, chưa có biện pháp đủ mạnh buộc các đơn vị gây ô nhiễm môi trường thực hiện phương án khắc phục hiện trạng, khôi phục môi trường. Có đơn vị khai thác khoảng sản vi phạm bảo vệ môi trường thường xuyên, nhiều lần nhưng chưa có biện pháp xử lý kiên quyết… 

Do đó, đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường bổ sung quy định thời hạn để tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản thực hiện các nghĩa vụ có liên quan đến việc đóng cửa mỏ, cải tạo, phục hồi môi trường và đất đai. 

Bên cạnh là sửa đổi quy định số tiền ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường gồm tổng kinh phí thực hiện các hạng mục công trình cải tạo, phục hồi môi trường và kinh phí lập đề án đóng cửa mỏ khoáng sản, sửa đổi quy định xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi vi phạm. 

Đối với những đơn vị khai thác gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, vi phạm bảo vệ môi trường nhiều lần gây bức xúc trong nhân dân, phải thu hồi giấy phép, hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền thu hồi giấy phép, đề xuất xử lý hình sự...