Cần có biện pháp mạnh xử lý phế liệu tồn tại ở cảng biển

• Cần kiểm soát chặt phế liệu nhập khẩu
• Rác thải ùn ứ, Tân Cảng Cát Lái dừng nhận phế liệu
• Cần xử lý triệt để cơ sở tái chế phế liệu gây ô nhiễm môi trường

Rác thải đổ về Việt Nam ngày một tăng

Hiện nay, số lượng phế liệu tồn đọng tại các cảng biển, phế liệu nhập khẩu (NK) vào Việt Nam có chiều hướng tăng mạnh.

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan về phế liệu tồn đọng tại một số các cảng biển lớn của Việt Nam cho thấy, cảng Cát Lái có lượng tồn đọng lớn nhất cả nước. Cụ thể, tính đến ngày 23-6-2018, tại cảng Cát Lái tổng số container tồn trên 90 ngày kể từ ngày đến cảng là 2.068 (container); tổng số container tồn dưới 90 ngày là 1.563 (container). Tại cảng Hải Phòng, tính đến ngày 5-6, tổng số container tồn trên 90 ngày kể từ ngày đến cảng là 737 (container); tổng số container tồn dưới 90 ngày là 507 (container). Tại cảng Cái Mép (ICIT, TCCT), tính đến ngày 23-6, tổng số container tồn trên 90 ngày kể từ ngày đến cảng là 0 (container); tổng số container tồn dưới 90 ngày là 772 (container). Tại cảng Hiệp Phước, tính đến ngày 23-6, tổng số container tồn trên 90 ngày kể từ ngày đến cảng là 0 (container); tổng số container tồn dưới 90 ngày là 8 (container).

“Ngay sau khi nhận được thông tin về việc Trung Quốc cấm NK 24 loại phế liệu và thấy phế liệu NK vào Việt Nam có chiều hướng tăng mạnh, Tổng cục Hải quan đã ban hành và chỉ đạo cục hải quan các tỉnh, thành phố triển khai kế hoạch ngăn chặn phế liệu, phế thải không đáp ứng quy định về bảo vệ môi trường vào Việt Nam” - Tổng cục Hải quan cho biết.

Theo đó, Tổng cục Hải quan đã chủ động rà soát, kiểm tra, ngăn chặn phế liệu không đáp ứng quy định. Hiện nay, cơ quan hải quan thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa nói chung và phế liệu nói riêng trên cơ sở quy định chính sách quản lý của cơ quan quản lý chuyên ngành, cụ thể đối với phế liệu là Bộ Tài nguyên và Môi trường. Phế liệu NK chỉ được phép thông quan khi đáp ứng đầy đủ các quy định về pháp luật hải quan và pháp luật bảo vệ môi trường. 

Các lô hàng phế liệu phát hiện không đáp ứng các điều kiện quy định về bảo vệ môi trường thì phải tái xuất ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.  Ảnh: Thu Hoà.

Cụ thể, Tổng cục Hải quan chỉ đạo rà soát, đánh giá, phân loại các DN, lô hàng phế liệu có dấu hiệu vi phạm, dấu hiệu rủi ro trên địa bàn toàn quốc để tiến hành các biện pháp kiểm tra, điều tra, xác minh và xử lý kịp thời. Đồng thời, đối với phế liệu là hàng hóa có nguy cơ rủi ro cao gây ô nhiễm môi trường, 100% các lô hàng đều phải kiểm tra thực tế hàng hóa tại cửa khẩu, không cho phép đưa vào trong nội địa để kiểm tra. Trường hợp phát hiện không đáp ứng các điều kiện quy định về bảo vệ môi trường thì phải tái xuất ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.

Xây dựng cơ chế cung cấp, trao đổi thông tin với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường các tỉnh, thành phố để thu thập thông tin về giấy chứng nhận đủ điều kiện NK phế liệu, tình trạng hoạt động sản xuất của các DN NK phế liệu; chủ động, kịp thời đề ra các biện pháp ngăn chặn, phát hiện việc DN làm giả giấy phép, hoặc NK rác thải, phế liệu không đủ điều kiện gây ô nhiễm môi trường.

Đối với các trường hợp có dấu hiệu vi phạm, Tổng cục Hải quan đã chỉ đạo điều tra, xác minh hoạt động NK phế liệu của một số công ty và qua kết quả điều tra đã phát hiện phương thức, thủ đoạn của DN như sử dụng giấy phép, văn bản thông báo về lô hàng phế liệu NK để kiểm tra, thông quan giả và hiện cơ quan hải quan đang hoàn tất hồ sơ để khởi tố theo quy định.

Hiện, Tổng cục Hải quan đang chuẩn bị trình Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về chế tài xử phạt đối với trường hợp chủ phương tiện vận tải, người điều khiển phương tiện vận tải hoặc người được chủ phương tiện vận tải ủy quyền khi không thực hiện vận chuyển hàng hóa gây ô nhiễm môi trường ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.

Vẫn còn kẽ hở trong chính sách

Theo Tổng cục Hải quan tại điểm b khoản 6 Điều 58 Luật Hải quan quy định: “Đối với hàng hóa gây ô nhiễm môi trường, chủ phương tiện vận tải, người điều khiển phương tiện vận tải hoặc người được chủ phương tiện vận tải ủy quyền có trách nhiệm vận chuyển hàng hóa đó ra khỏi lãnh thổ Việt Nam”.

Tại điểm c khoản 2 Điều 14 của Thông tư 203/2015/TT-BTC của Bộ Tài chính quy định: “Riêng đối với hàng hóa gây ô nhiễm môi trường, chủ hàng, chủ phương tiện vận tải, người điều khiển phương tiện vận tải hoặc người được chủ phương tiện vận tải ủy quyền có trách nhiệm vận chuyển hàng hóa đó ra khỏi lãnh thổ Việt Nam”.

“Hiện nay đã có quy định trách nhiệm chủ phương tiện vận tải, người điều khiển phương tiện vận tải hoặc người được chủ phương tiện vận tải ủy quyền phải thực hiện vận chuyển hàng hóa tồn đọng gây ô nhiễm môi trường ra khỏi lãnh thổ Việt Nam nhưng chưa có quy định về chế tài xử phạt khi không thực hiện trách nhiệm nêu trên” - Tổng cục Hải quan cho biết.

Chính vì vậy, Tổng cục Hải quan đang chuẩn bị trình Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về chế tài xử phạt đối với trường hợp chủ phương tiện vận tải, người điều khiển phương tiện vận tải hoặc người được chủ phương tiện vận tải ủy quyền khi không thực hiện vận chuyển hàng hóa gây ô nhiễm môi trường ra khỏi lãnh thổ Việt Nam theo quy định tại Điều 58 Luật Hải quan năm 2014. Ngoài ra, Tổng cục Hải quan sẽ nghiên cứu, trình Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ về việc hạn chế NK mặt hàng phế liệu, tiến tới là cấm NK phế liệu.

Bên cạnh đó, Tổng cục Hải quan đã trình Bộ Tài chính Công văn số 771/BTC-TCHQ, ngày 27-6-2018, báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc xử lý hàng hóa NK là phế liệu tồn đọng tại cảng biển. Trong đó, Bộ Tài chính đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương, Bộ Giao thông vận tải có biện pháp nhằm kịp thời ngăn chặn nguy cơ ô nhiễm môi trường và tháo gỡ tình trạng ùn tắc tại cảng biển.

Để khẩn trương xử lý hàng hóa là phế liệu tồn đọng tại cảng biển, tránh nguy cơ gây ô nhiễm môi trường và ùn ứ tại cảng biển, Tổng cục Hải quan đang yêu cầu cục hải quan các tỉnh, thành phố thực hiện như sau: Đối với hàng hóa tồn từ 30-90 ngày kể từ ngày đến cửa khẩu chưa làm thủ tục hải quan, đề nghị DN kinh doanh cảng có thông báo cho DN NK đứng tên trên vận đơn sớm làm thủ tục NK hoặc tái xuất lô hàng (nếu không đủ điều kiện NK); Đối với hàng hóa NK là phế liệu tồn trên 90 ngày kể từ ngày đến cửa khẩu chưa làm thủ tục hải quan, cục hải quan các tỉnh, thành phố có văn bản thông báo và yêu cầu chủ phương tiện vận tải, người điều khiển phương tiện vận tải hoặc người được chủ phương tiện vận tải ủy quyền có trách nhiệm vận chuyển hàng hóa đó ra khỏi lãnh thổ Việt Nam theo đúng quy định của pháp luật.

Cục hải quan các tỉnh, thành phố yêu cầu DN kinh doanh cảng có trách nhiệm bố trí khu vực riêng lưu giữ hàng hóa là phế liệu tồn tại cảng, có biện pháp đảm bảo không gây ô nhiễm môi trường và DN kinh doanh cảng phối hợp với hãng tàu thực hiện vận chuyển hàng hóa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam theo đúng quy định của pháp luật.