Kiên quyết, đấu tranh xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực khai thác cát, sỏi

• Nhức nhối tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép trên sông Hương
• Khai thác cát, sỏi, gây sạt lở nghiêm trọng bờ sông Thạch Hãn

Theo báo cáo sơ kết 2 tháng thực hiện cao điểm xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực khai thác cát, sỏi, Công an các đơn vị, địa phương đã phát hiện, đấu tranh, kiểm tra, bắt giữ, xử lý: 1.495 vụ, trong đó 844 vụ việc khai thác cát trái phép, 651 vụ vi phạm kinh doanh, bến bãi, giao thông. Làm rõ và xử lý 490 đối tượng vi phạm. Xử phạt vi phạm hành chính tổng số tiền trên 10,7 tỷ đồng; tịch thu 26 tàu, thuyền hút cát và 6989m3 cát.

Quang cảnh Hội nghị

Tuy nhiên, kết quả đấu tranh còn hạn chế chưa tương xứng với tính chất mức độ của tình hình vi phạm. Tại một số địa phương vẫn còn xảy ra tình trạng khai thác, kinh doanh cát, sỏi trái phép, gây sạt lở nghiêm trọng, gây búc xúc trong nhân dân, đây là một trong những vấn đề được Quốc hội, cử tri và nhân dân cả nước quan tâm.

Tại Hội nghị, nhiều ý kiến tham luận của đại diện lãnh đạo Công an các tỉnh, thành đều cho rằng, hoạt động khai thác cát trái phép, sai phép luôn diễn ra với nhiều thủ đoạn và phương thức tinh vi. Đặc biệt là sau khi các đơn vị được Cục đường thủy nội địa (Bộ GTVT) cấp phép bị yêu cầu dừng hoạt động đã đẩy giá cát lên cao, việc này cũng khiến cho hoạt động “cát tặc” nóng bỏng. Bên cạnh đó, công tác phối hợp giữa các lực lượng chức năng, các địa bàn tỉnh, thành phố giáp ranh vẫn chưa thực sự nhịp nhàng nên hiệu quả chưa cao; một số quy định của pháp luật còn có bất cập. Đáng chú ý, khi  xử lý vi phạm hành chính gây khó khăn trong việc tịch thu phương tiện. Do các đối tượng dùng hình thức lách luận với bản hợp đồng, thuê, mượn phương tiện tàu, thuyển để khai thác cát, sỏi trái phép… vì không phải chính chủ nên không thể tịch thu phương tiện.

Tàu hút trộm cát bị PC49 Công an TP Hà Nội bắt giữ

 Hiện nay, hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến công tác kiểm tra, xử lý vi phạm trong lĩnh vực khoáng sản còn thiếu, chưa đồng bộ, chưa được bổ sung sửa đổi kịp thời  Hành vi khai thác khoảng sản (cát) trái phép nếu không được thu sổ sách hóa đơn chứng từ chứng minh hành vi mua bán cát thì không thể xử lý hình sự được do chưa có quy định cụ thể về định lượng, định tính hậu quả của hành vi vi phạm “gây hậu quả nghiêm trọng” tại Điều 172 BLHS. Theo Luật doanh nghiệp, đối với việc xử lý hành chính các doanh nghiệp có hành vi vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh, vận chuyển cát, dù có tái phạm vẫn không thuộc đối tượng bị rút giấy phép hoạt động. Đối với Luật xử lý vi phạm hành chính, đối tượng khai thác cát trái phép tái phạm không thuộc đối tượng áp dụng biện pháp hành chính đặc biệt (quản chế tại địa phương, đưa vào trường giáo dưỡng…) Do đó các đối tượng vẫn có thể bị lôi kéo tiếp tục tham gia hoạt động bơm hút cát.

  Việc triển khai kiểm tra bắt giữ tàu hút cát ở sông nước tiềm ẩn nhiều phức tạp, các đối tượng vi phạm manh độngcó thể hành động chống đối bằng cách cho đắm tàu hoặc bỏ tàu nhảy xuống sông bỏ chạy hoặc không chấp hành quyết định kiểm tra, lái tàu bỏ chạy về bờ sông thuộc tỉnh khác, không làm việc với lực lượng kiểm tra. Đơn cử, ngày 21-4, PC49 Công an tỉnh Đồng Nai kiểm tra phát hiện 3 ghe đang hoạt động bơm hút, vận chuyển cát trái phép trên sông Đồng Nai và bơm cát từ ghe lên bến thủy nội địa của Công ty TNHH Chí Dũng tại ấp Thới Sơn, xã Bình Hòa, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. Khi phát hiện lực lượng chức năng kiểm tra, các đối tượng trên ghe đã rút lù nhấn chìm ghe và nhảy sông bỏ trốn; tại khu vực kiểm tra có 1 xà lan vận chuyển khoảng 1000m3 cát đang neo đậu, qua kiểm tra chủ xà lan không xuất trình được giấy tờ hồ sơ chứng minh nguồn gốc cát trên xà lan.

Lực lượng chức năng kiểm tra tàu hút cát trái phép

Về vấn đề vi phạm trong hoạt động khai thác có giấy phép, trong hoạt động nạo vét đường thủy, duy tu bến cảng, tận thu khai thác cát, tính đến đầu năm 2016 đã có 707 giấy phép thăm dò, 755 giấy phép khai thác cát, sỏi lòng sông được 61 tỉnh, thành phố cấp phép. Ngoài ra, từ cuối năm 2013 đến hết năm 2016 đã có trên 90 dự án nạo vét, khơi thông luồng hàng hải, luồng đường thủy nội địa trên địa bàn 30 tỉnh.

Mặc dù có giấy phép khai thác, nhưng các tổ chức, cá nhân vẫn vi phạm chủ yếu như: không thực hiện đầy đủ thủ tục về đánh giá tác động môi trường, không ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường, không thực hiện việc giám sát môi trường xung quanh; hoạt động khai thác lấn chiếm luồng, hành lang bảo vệ luồng gây cản trở giao thông; không có hoặc không thực hiện đầy đủ phương án đảm bảo an toàn giao thông; khai thác vượt quá khối lượng và số lượng phương tiện cho phép; không xuất hóa đơn, chứng từ theo đúng quy định… Đặc biệt, tại các khu vực giáp ranh chưa xác định địa giới hành chính trên sông hoặc xác định chưa rõ ràng, các công ty được cấp phép khai thác cát thuộc địa bàn tỉnh này đã tổ chức cho phương tiện khai thác cát trái phép trên sông thuộc địa phận tỉnh khác. Các đơn vị có giấy phép khơi thông nạo vét luồng lạch thì có dấu hiệu lợi dụng giấy phép để khai thác cát ngoài khu vực, vi phạm về độ sâu, thực hiện không đúng đề án nạo vét đã được cơ quan Nhà nước phê duyệt, chuyển giao cho các đơn vị, cá nhân vào khai thác tận thu, khai thác vượt quá số lượng phương tiện cho phép, dựa vào giấý phép để trốn tránh nghĩa vụ nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, phí tài nguyên và kê khai khối lượng khai thác

 Phát biểu tại Hội nghị, Trung tướng Đỗ Kim Tuyến, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát nhấn mạnh, sẽ tiếp tục thực hiện có hiệu quả ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Bộ Công an về tăng cường công tác kiểm tra, phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác, kinh doanh cát, sỏi trên sông và cửa biển. 

Để tạo sự chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới, nhất là trong tháng cuối thực hiện đợt cao điểm, Tổng cục Cảnh sát đề nghị Công an các đơn vị, địa phương cần tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao, đẩy mạnh các mặt công tác nghiệp vụ, công tác phòng ngừa, đấu tranh, xử lý, tập trung vào các đối tượng lợi dụng giấy phép khai thác khoáng sản để vi phạm pháp luật. 

Trung tướng Đỗ Kim Tuyến đề nghị, Công an các tỉnh, thành phố tiếp tục chủ động tham mưu với UBND địa phương chỉ đạo các lực lượng chức năng, đặc biệt là chính quyền cơ sở tăng cường công tác kiểm tra, đấu tranh xử lý kiên quyết đối với các hành vi khai thác, kinh doanh cát vi phạm pháp luật. Tổ chức tuần tra, phát hiện, bắt giữ và xử lý chủ phương tiện sử dụng tàu thuyền hút cát trên sông ở những vị trí giáp ranh đảm bảo kịp thời và hiệu quả để khắc phục tình trạng các tổ chức, cá nhân điều khiển phương tiện ra khỏi phạm vi địa giới của địa phương đang có lực lượng chức năng xử lý, trốn tránh trách nhiệm trước pháp luật; rà soát, lập danh sách các đối tượng khai thác trái phép cát,sỏi, các bến bãi tập kết, kinh doanh cát, sỏi để quản lý chặt chẽ, nhất là các băng, ổ, nhóm, đối tượng chủ mưu, cầm đầu tại địa phương. Nắm tình hình các dự án xây dựng trọng điểm trên địa bàn để có biện pháp truy nguyên nguồn gốc vật liệu cát, sỏi.