“Cú xoay người Cruyff”, biểu tượng của sự hoàn hảo

• Johan Cruyff – vị thánh của bóng đá hiện đại
• Huyền thoại bóng đá Hà Lan Johan Cruyff qua đời1

Tạp chí danh tiếng 442 (FourFourTwo) mới đây đã công bố kết quả bầu chọn những động tác kỹ thuật vĩ đại nhất lịch sử bóng đá. Theo đó, cú xoay người kinh điển của Cruyff (nguyên tác: Cruyff Turn) đứng ở vị trí số 1, khi nó không chỉ là đỉnh cao của tính mỹ học mà đằng sau phút ngẫu hứng ấy là cả một hệ tư tưởng bóng đá lớn lao.

Với bóng đá thế giới, Johan Cruyff không chỉ là một cái tên. Ông là nguồn cảm hứng đưa Barcelona lột xác, trở thành một siêu cường trong giới túc cầu. Ông là hình mẫu mà cho tới bây giờ, nhiều HLV đại tài vẫn luôn noi vào để phát triển các bài giảng của mình. Dàn hậu duệ của Cruyff có thể kể tới Pep Guardiola hay Marcelo Bielsa.

Bảng xếp hạng của tạp chí 442 vừa công bố hôm 7/5  khái quát ít nhiều sự vĩ đại của Cruyff. Có rất nhiều động tác kỹ thuật đẹp mắt, nhưng vừa đẹp mắt, vừa hiệu quả lại cực kỳ dễ dùng và bắt chước, đấy mới là chân lý của bóng đá. Cruyff từng nói “Làm giỏi việc đơn giản là thử thách khó nhất của cầu thủ”.

Tại kỳ World Cup 1974 ở Đức, Cruyff trong phút ngẫu hứng đã nghĩ ra một động tác qua người mà sau này trở thành một biểu tượng. Hà Lan gặp Thụy Điển trong khuôn khổ vòng bảng. Cruyff nhận bóng trong tư thế quay lưng bên cánh trái, theo sát bởi Jan Olsson. Ông hướng ánh mắt vào khu vực trung tâm, ra chân như thể sắp đẩy bóng cho tiền đạo bên trong rồi bất thình lình quay ngoắt 180 độ, loại bỏ Olsson.

Động tác ấy là nền tảng kỹ thuật cho mọi bài giảng sau này. “Giả sút” trở thành ngón đòn được các cầu thủ yêu thích, vì nó dễ làm nhất, nhưng hiệu quả cũng cao nhất. Trong tất cả những tổ hợp phím kỹ thuật trên máy điện tử tay cầm, trò “lườm rau gắp thịt” được người chơi tin dùng nhiều nhất. Game thủ chỉ việc bấm cùng lúc hai nút “sút và chuyền”, đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả và dễ nắm bắt.

Kỹ thuật “Cruyff Turn” được ứng dụng phổ biến trong bóng đá hiện đại.

Olsson, chàng hậu vệ bị Cruyff mang ra làm trò đùa cách đây 3 thập kỷ, đã nói với tác giả David Winner của cuốn Màu da cam tuyệt diệu thế này: “Tôi đã chơi bóng đỉnh cao 18 năm, khoác áo ĐTQG 17 lần. Nhưng khoảnh khắc bị Cruyff vượt mặt là giờ phút làm tôi… tự hào nhất trong sự nghiệp của mình. Tôi không thấy bị sỉ nhục, vì đối đầu với thiên tài đâu có gì là buồn chứ?”.

“Cruyff Turn” không đơn thuần là chiêu trò kỹ thuật. Nó bao quát một hệ giá trị đặc trưng không thể nhầm lẫn của Cruyff. Dù chỉ là một động tác hình thể rất đơn sơ, nhưng cứ mỗi lần Cruyff “quay lưng” là một chân trời mới với biết bao điều kỳ thú được mở ra. 

Giới mộ điệu yêu mến, tôn sùng ông như thờ phụng một tín ngưỡng là vì Cruyff đi đến thành công bằng một chu trình được đơn giản hóa tới tối đa nhờ trí tưởng tượng cực đại. Đứng thẳng và quay lưng, Cruyff cứ thế lần lượt chinh phạt những cột mốc.

Sau khi cha Cruyff qua đời, mẹ ông chuyển tới làm nhân viên lao công ở Ajax. Bà Nel luôn mong mỏi con mình, với trí tuệ hơn người, tu chí học hành để cải thiện cuộc sống gia đình sau này. Tuy nhiên, môi trường học thuật không phù hợp với Cruyff. Ông bỏ học giữa chừng với một thái độ bình thản, đi làm phụ tá ở cửa hàng thể thao Perry van der Kar. Sáng đi tập ở Ajax, trưa về chỗ làm điểm danh.

Mang tiếng là học viên của lò đào tạo trứ danh song đường tới khung thành của Cruyff chẳng “bóng đá” tẹo nào. Mẹ ông đi bước nữa, tái hôn với chú Hank, người quản lý sân Ajax. Hàng ngày, thay vì đá bóng, Cruyff lẽo đẽo theo bố dượng, học dùng máy ủi cỏ, căng lưới, sơn đường kẻ biên. Ít lâu sau, Cruyff phụ trách vài việc văn phòng lặt vặt như pha trà, lau giày cho các anh lớn, dọn dẹp phòng thay đồ.

Một thời gian nữa, Cruyff gia nhập đội… “ball boy” – những đứa trẻ đi nhặt bóng. Ông chọn công việc này vì dễ quan sát, tiếp cận diễn tiến trận đấu. Chung kết Cúp C1 châu Âu 1962 (Benfica thắng Real Madrid), Cruyff lần đầu cảm nhận bầu không khí bóng đá đỉnh cao. Ký ức của cậu bé 15 tuổi là tài năng siêu việt của Di Stefano.

Cruyff nghĩ rằng, rồi ông sẽ có sân khấu của riêng mình. Hai năm sau, Cruyff trình làng khán giả thế giới, bắt đầu hành trình sân cỏ. Năm 2010, Cruyff nói với tờ De Telegraaf: “Tôi đã khởi động giấc mơ như thế đấy. Có nhiều cách để đá bóng giỏi, đâu nhất thiết phải tập hùng hục trong không gian khép kín mà chẳng biết thế giới bên ngoài vận động thế nào”.

Mùa hè 1983, Cruyff 36 tuổi, vừa giúp Ajax giành cú đúp quốc nội. Ngặt nỗi, Ajax không đề nghị gia hạn hợp đồng. Nhiều người tin rằng, đó là điểm dừng chân của Cruyff. Ông sẽ giải nghệ để khép lại sự nghiệp huy hoàng thật viên mãn.

Một lần nữa, Cruyff “quay lưng”, chuyển đến đầu quân cho Feynoord. Ông Henk nghi ngại bước đi ấy có thể hủy hoại danh tiếng Cruyff dày công gây dựng. Bởi Feynoord bấy giờ đang ngắc ngoải, vùng vẫy tìm lại ánh hào quang xưa cũ. Gần 10 năm, đội chỉ giành được một danh hiệu là chiếc cúp quốc gia KNVB. Nỗi lo ấy càng sát với thực tại, khi Feynoord thảm bại 2-8 trước Ajax ở trận lượt đi.

Cuối cùng, mùa bóng 1983/84 khép lại với chức vô địch cho Feynoord, và Cruyff nhận giải thưởng “Cầu thủ xuất sắc nhất mùa” do hiệp hội nhà báo thể thao Hà Lan bình chọn. Phải đến lúc ấy, Cruyff mới chịu giải nghệ.

Cruyff ở đâu đó giữa Turner và Picasso, giữa một nghệ nhân tinh xảo và một nhà cách mạng với những ý tưởng táo bạo. Nếu bóng đá là nghệ thuật, thì những cú “quay lưng” của Cruyff chắc chắn là hương liệu chủ đạo cho các sản phẩm mỹ học. Rất nhiều ngôi sao sân cỏ đưa kỹ thuật bóng đá lên mức hoàn thiện, nhưng chỉ duy nhất một Cruyff biến giấc mơ thành vật thể hữu hình vào cuộc sống, để những ý tưởng đó có cơ hội sinh sôi nảy nở.