Lằn ranh đỏ trong quan hệ Nga – Thổ Nhĩ Kỳ

Có thể nói rằng, vụ máy bay Su-24 của Nga bị Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ đã làm thay đổi bàn cờ chính trị ở Trung Đông và châu Âu. Mối quan hệ ngoại giao giữa một số quốc gia trong 2 khu vực này mà cụ thể là Moskva và Ankara vốn đã “lỏng lẻo” nay càng trở nên lạnh lùng, xa cách, thậm chí là có nguy cơ đối đầu nhau. Và dù cộng đồng quốc tế đã cùng lên tiếng kêu gọi hai bên giảm căng thẳng, đối thoại nhưng xem ra cả hai vẫn chưa thực sự sẵn sàng cho một bước tiến để xích lại gần nhau.

Kết quả là, lời đề nghị gặp gỡ trực tiếp tại thủ đô Paris của Pháp khi tới tham dự Hội nghị của Liên Hợp Quốc về chống biến đổi khí hậu mà Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan gửi đến Tổng thống Nga Vladimir Putin đã bị từ chối thẳng thừng. Đáp lại, người đứng đầu chính quyền Ankara cũng tỏ thái độ cứng rắn hơn khi cảnh báo “Nga đừng đùa với lửa” và đừng gia tăng sức ép với Thổ Nhĩ Kỳ.

Chưa hết, ông Tayyip Erdogan còn bày tỏ sự tức giận với Nga vì đã tạm giữ 39 doanh nhân người Thổ Nhĩ Kỳ với lý do không có visa nhập cảnh. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ nói: “Nga đang đùa với lửa khi sử dụng sự cố này như một cái cớ để thực hiện những cáo buộc không thể chấp nhận được đối với chúng tôi và đi xa hơn nữa là ngược đãi công dân của chúng tôi, những người đã đến Nga làm ăn buôn bán”.

Với Nga, thái độ của Thổ Nhĩ Kỳ càng khiến nước này đẩy nhanh kế hoạch tiến hành những lệnh trừng phạt kinh tế mới. Theo các nhà phân tích, Nga đang thực hiện từng bước của một kế hoạch khá bài bản. Đầu tiên là nước này khuyến cáo công dân không nên đi du lịch tới Thổ Nhĩ Kỳ. Tiếp đó, Bộ Ngoại giao tiếp tục ra thông cáo kêu gọi công dân Nga ở Thổ Nhĩ Kỳ về nước.

Đồng thời, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov còn đưa ra những thông tin mới về các quy định đối với công dân Thổ Nhĩ Kỳ như việc đình chỉ chế độ miễn thị thực với công dân Thổ Nhĩ Kỳ từ ngày 1-1-2016. Song song với đó, Nga đã tạo nhiều áp lực vào Thổ Nhĩ Kỳ khi gia tăng hoạt động không kích ở Syria. Ngày 28-11 là ngày thứ 4 liên tiếp Nga tiến hành không kích vào vùng biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Syria, gần khu vực chiếc Su-24 bị bắn hạ.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan vẫn chưa nói chuyện trực tiếp với nhau kể từ sau vụ máy bay Su-24 bị bắn hạ.   Ảnh: AP

Tổng cộng, gần 20 mục tiêu đã bị không kích và theo phân tích dữ liệu của hãng Reuters, có cả các địa điểm nơi đông dân người sắc tộc Thổ sinh sống ở Tây Bắc Syria. Khu vực phía Bắc tỉnh Latakia, miền Tây Syria cũng chịu nhiều đợt bom dội. Một số hãng truyền thông của Đức thì đưa tin rằng, rất có thể, trong thời gian tới Nga sẽ hỗ trợ Tổng thống Syria Bashar al-Assad cả bằng bộ binh và pháo binh. Tờ báo Bild còn nhận định, cùng với sự xuất hiện của các tàu chiến, hệ thống phòng không S-400 của Nga được triển khai ở Latakia đang tạo thế “gọng kìm” nhằm vào Thổ Nhĩ Kỳ.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã quyết định triển khai hệ thống này với mục đích bắn hạ bất cứ mục tiêu nào nguy hiểm đối với máy bay Nga. Theo Zvezda TV, hệ thống phòng không S-400 được triển khai chỉ cách khu vực biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ có 50km và có khả năng bắn hạ tất cả các loại mục tiêu đường không, bao gồm cả tên lửa đạn đạo, với tốc độ phóng gấp 6 lần tốc độ âm thanh.

Một trong những con bài chủ chốt mà Nga đang dùng để đối phó với Thổ Nhĩ Kỳ chính là chiến dịch triệt đường buôn lậu dầu mỏ của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). Giới quan sát nhận định, không phải ngẫu nhiên mà Nga lại tung ra những bằng chứng cho thấy có sự liên quan giữa Bilal Erdogan, con trai Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan với một thủ lĩnh cấp cao của IS và cáo buộc anh này cùng buôn lậu dầu với IS. Bởi lẽ, nguồn cung tài chính cho IS đang là vấn đề nhức nhối nhất của liên minh quốc tế chống khủng bố. Vì vậy, khi Nga nêu vấn đề buôn lậu dầu mỏ và tuyên bố ưu tiên cho chiến dịch chặn đứng tuyến đường vận chuyển dầu lậu qua vùng biên giới Syria - Thổ Nhĩ Kỳ, khó có quốc gia nào lại lên tiếng phản đối…

Rõ ràng, dù chưa có những cuộc đấu khẩu mạnh mẽ hay những đòn trừng  phạt trả đũa, song vụ việc Nga - Thổ Nhĩ Kỳ vẫn đang thực sự chiếm lĩnh mối quan tâm của cả cộng đồng quốc tế và hai bên đang ngày càng tiến sát đến lằn ranh đỏ của sự phá hủy một mối giao bang.