Đánh sập lò, tăng cường bắt than trái phép
Có mặt trên con đường dẫn vào phường Cao Xanh và Hà Khánh, TP Hạ Long, cảm nhận đầu tiên của chúng tôi là yên bình với việc không có xe tải chở than qua lại, môi trường, không khí trong lành và sạch sẽ hơn. Trước đây, hai địa phương này là đỉnh điểm của sự nhức nhối và mất ANTT bởi nạn khai thác than trái phép.
Và gần đây nhất, một lò than trái phép vẫn lén lút hoạt động tại tổ 27, khu 5 phường Hà Khánh và hậu quả của nó là ngày 15/4, 6 cửu vạn bị bỏng cháy xém 50% diện tích cơ thể trong lúc đang đào than. Và chỉ khi đám cửu vạn này bị tai nạn, cơ quan điều tra vào cuộc thì mới tòi ra việc khai thác than trái phép vẫn âm thầm diễn ra mà chính quyền địa phương không hay. Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Quảng Ninh đã khởi tố vụ án “vi phạm các quy định về khai thác tài nguyên” và bắt tạm giam 3 đối tượng để điều tra.
Trước nguy cơ tái trở lại khai thác các điểm lò cũ, nhất là trong mùa mưa bão gây nguy hiểm đến tính mạng con người, ngày 10/6, UBND TP Hạ Long có kế hoạch 106 về việc kiểm tra, xử lý các điểm lò khai thác than trái phép cũ đã bỏ, nước ngập như giếng và yêu cầu san lấp. Lực lượng liên ngành gồm Phòng Tài nguyên môi trường, UBND và Công an phường Hà Khánh, Công ty Than Hòn Gai đưa ôtô, máy xúc vào san lấp.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, Hà Khánh có tới hàng trăm lò khai thác than trái phép từ xưa cũ còn sót lại. Trên các quả đồi, nhất là đất của dân thuê để trồng rừng, các cửa lò nham nhở như hàm ếch chỉ chực nuốt gọn người chui vào. Đây là hiểm họa chết người nếu như các đối tượng lại đào bới, khai thác trái phép để lấy than.
Theo Trung tá Cao Xuân Cường, Phó Đội trưởng Đội CSĐT tội phạm về TTQLKT và CV, Công an TP Hạ Long thì vụ 6 cửu vạn bị cháy là do chủ lò thuê đào lại ở một điểm lò cũ. Lò cũ lâu ngày không hoạt động, tạo khí và khi khai thác trái phép trở lại, chủ lò cho máy xúc bới lên, người chui vào đào bới dẫn đến cháy. Được biết, điểm lò này đã nhiều lần bị san lấp, đánh sập và lần gần nhất là vào tháng 1/2015.
Ngay sau khi tai nạn xảy ra, phường Hà Khánh đã tiến hành san lấp và tại kế hoạch lần này, nó lại được san lấp tiếp. Trung tá Cao Xuân Cường cho biết, có điểm lò cũ để lâu, người chui vào lấy gỗ đã chết ngạt. Hầu hết các lò bới lại là lò nông, ngắn, vị trí đất cứng và khí ra bất ngờ dẫn tới tai nạn. Nguy cơ tái khai thác các điểm lò cũ là rất lớn, do vậy, Hà Khánh là địa bàn được thí điểm san lấp đầu tiên.
 |
| San lấp một điểm lò than trái phép ở phường Việt Hưng, TP Hạ Long. |
Trung tá Cao Xuân Cường cho biết thêm, 6 tháng đầu năm 2015, Công an TP Hạ Long phối hợp với UBND các phường tổ chức đánh sập 32 lượt điểm cửa lò than moi móc cũ còn có điều kiện khôi phục. Qua 11 lượt thông tin đường dây nóng đã xác minh, kiểm tra và xử lý nhiều điểm lò có dấu hiệu khai thác, tập kết than trái phép.
Trung tá Cao Xuân Cường khẳng định, hiện nay trên địa bàn TP Hạ Long, tình trạng khai thác than trái phép đã được kiểm soát, không có lò nào hoạt động. Gần một thập kỷ huy động cả hệ thống chính trị và toàn dân vào cuộc đấu tranh, ngăn chặn, triệt phá, đến thời điểm này TP Hạ Long mới có thể coi như “sạch” than trái phép.
Điển hình là phường Cao Xanh – một điểm nóng nhức nhối trước kia thì 2 năm nay không một lò nào hoạt động. Tuy nhiên, than là mặt hàng chiến lược, đầu tư rẻ, thu lợi cao, dễ thực hiện nên vẫn không ngoại trừ một số đối tượng lén lút hoạt động trở lại. Đặc biệt, một số điểm lò khai thác trái phép nằm sâu trong rừng, đan xen trong nhà, đất vườn các khu dân cư nên khó khăn cho công tác quản lý, kiểm tra, giám sát, triệt phá.
Một trong những khó khăn nữa mà theo Trung tá Cao Xuân Cường thì số người không có việc làm là người của địa bàn chiếm tỷ lệ cao, đời sống kinh tế còn gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt, số đối tượng hình sự, tù đặc xá tha về, số người sau cai nghiện ma túy về địa phương hiện có trên 2.000 người cộng với số lao động của các tỉnh ngoài do thu nhập từ nông nghiệp thấp, theo thời vụ như Thái Bình, Hải Dương, Bắc Giang, Thanh Hóa… đến tham gia khai thác.
Một bộ phận nhỏ trong nhân dân được hưởng lợi từ việc khai thác than trái phép đã dung túng, bao che, lén lút khai thác. Đây là những nguyên nhân khách quan dẫn tới việc khai thác than trái phép lén lút trong thời gian qua và gây khó khăn trong công tác phát hiện, điều tra.
Quảng Ninh đã từng xử án điểm về việc khai thác tài nguyên trái phép với hàng chục đối tượng thuê đất rừng của Nhà nước, sau đó thuê thợ, đưa phương tiện vào đào lò lấy than bán kiếm lời, nhưng miếng mồi béo bở từ than trái phép đã khiến nhiều đối tượng không sợ mà tiếp tục đánh cắp tài nguyên. Vụ nổ khí khiến 6 cửu vạn bị bỏng là một ví dụ điển hình khi chủ lò thuê lại đất rừng của một người ở phường Trần Hưng Đạo, TP Hạ Long để đào than.
Nếu chính quyền không quản lý đất dự án, chủ đất, chủ rừng, khách hàng hợp đồng điện sử dụng vào việc khai thác than trái phép thì khó lòng mà phát hiện xử lý được. Cách làm của Công an TP Hạ Long là phát động phong trào quần chúng tự quản, cộng quản, tham gia phòng ngừa, đấu tranh, tố giác tội phạm. Đã tiến hành gọi hỏi, răn đe, ký cam kết, thông báo công khai các đối tượng chủ lò và buộc về nơi cư trú số đối tượng tỉnh ngoài, địa phương khác trong tỉnh tham gia khai thác, đối tượng tiêu thụ than trái phép để nhân dân nắm được, tố giác và tham gia đấu tranh.
6 tháng đầu năm 2015, Công an TP Hạ Long đã phát hiện, kiểm tra và xử lý 11 vụ với 22 đối tượng, trong đó có 1 điểm tập kết than tại bãi đất khu 5 phường Hà Khánh, 2 vụ khai thác tài nguyên trái phép ở khai trường 977 Công ty Than Hòn Gai và tổ 27 khu 5 phường Hà Khánh. Tổng lượng than thu giữ các loại là 288,12 tấn, xử phạt hành chính 8 vụ 9 đối tượng, chuyển Cơ quan điều tra tỉnh thụ lý 1 vụ 13 đối tượng khai thác tài nguyên trái phép.
Thiết nghĩ, để đảm bảo không tái hoạt động trở lại, các cơ quan chức năng cần tăng cường giám sát việc sắp xếp cảng, bến thủy nội địa tiêu thụ than và tuyến vận chuyển than ở khu vực Cảng Hà Ráng, Cảng Làng Khánh 1-2, Cụm cảng Nam Cầu Trắng.
