Đất mặt ruộng lên... "hương"

Cùng với quá trình đô thị hóa, thời gian gần đây, hàng trăm khu dân cư, khu công nghiệp đã mọc lên ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Theo đó, nhu cầu đất để san lấp mặt bằng ở các khu dân cư, khu công nghiệp ngày một tăng dần, nhưng cung vẫn không đủ cầu.

Chính vì vậy mà không ít người vì ham lợi nhuận trước mắt đã "rước" xe cuốc, xe ben… vào ruộng đào bới lớp đất mặt màu mỡ bán với giá từ 25 - 30 triệu đồng/ha.

Đến hẹn lại lên, đến mùa khô là tình trạng khai thác đất mặt ruộng ở các tỉnh ĐBSCL lại diễn ra công khai suốt ngày đêm. Trưa một ngày trung tuần tháng 3/2007, bám theo đoàn xe ben hàng chục chiếc chạy nối đuôi nhau trên QL1A từ ngã ba Trà Men đến gần UBND phường 10 - TP Sóc Trăng (tỉnh Sóc Trăng), cuối cùng chúng tôi cũng tìm được điểm dừng.

Khuất rau rặng tre già gần khu dân cư Trà Tiêm (phường 10) là một con lộ đất chỉ vừa đủ cho hai chiếc xe ben ngược chiều chạy lọt dẫn vào một cánh đồng rộng mênh mông. Giữa trời trưa nắng như đổ lửa, hai chiếc xe cuốc gầm rú liên hồi nhằm lấy triệt để lớp đất mặt trên cánh đồng rộng khoảng 10ha để tập đoàn xe ben của nhiều đại gia ở TP Sóc Trăng mang đi san lấp mặt bằng.

Quan sát gần một ngày chúng tôi đếm được khoảng 120 lượt xe ben ra vào lấy đất một cách vô tư. Trung bình một chiếc xe có thể chở từ 8 - 10m³ đất thì ở khu ruộng này đã mất đi từ 1.000 - 1.200m³ đất mặt ruộng/ngày.

Cảnh khai thác đất mặt ruộng diễn ra công khai ở phường 7, TP Sóc Trăng.

Thẳng hướng về xã Đại Tâm, Thạnh Phú của huyện Mỹ Xuyên (Sóc Trăng), dọc theo QL1A chúng tôi cũng ghi nhận được hình ảnh tương tự. Hàng chục chiếc xe ben chở đầy đất còn dính gốc rạ chạy liên hồi làm bụi bay mù mịt.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, toàn tỉnh Sóc Trăng có hàng trăm chiếc xe ben, xe cuốc khai thác đất mặt ruộng ở khắp các huyện.

Tuy nhiên, nhiều nhất vẫn là ở TP Sóc Trăng với nhiều công ty xây dựng thường xuyên đi... săn đất như Công ty TNHH T.N, Đ.T... nên khối lượng đất mặt ruộng ở TP Sóc Trăng "được" trở thành nền nhà, khu dân cư đã lên đến hàng chục ngàn m³/ngày.

Anh T., Giám đốc một công ty chuyên san lấp mặt bằng ở phường 7 - TP Sóc Trăng - cho biết, hiện nay nhu cầu tôn cao nền nhà, san lấp ao mương, nâng cao cốt nền ở các khu dân cư tại TP Sóc Trăng rất lớn nhưng ít ai chịu bơm cát vì giá đất rẻ hơn giá cát rất nhiều.

Còn anh Tư Hiền - một nông dân ở phường 10 - TP Sóc Trăng đang bán đất mặt ruộng cho Công ty T.N. thì giải thích: "Do ruộng quá nhiều gò trồng lúa không hiệu quả nên tôi mới kêu xe cuốc vào để... cải tạo lại đất. Làm thế này ruộng vừa hết gò, gia đình vừa có thêm thu nhập".

Ở Bạc Liêu, đất mặt ruộng được kêu bán nhiều nhất ở các phường, xã nằm dọc theo tuyến QL1A thuộc địa bàn thị xã Bạc Liêu và huyện Vĩnh Lợi, Hòa Bình với giá khoảng 2,5 triệu đồng/công (1.000m²).

Do các khu dân cư, nhà cao tầng… lần lượt được xây dựng vì hiện nay thị xã Bạc Liêu đã vươn mình thành đô thị loại ba nên một số công ty chuyên san lấp mặt bằng cũng đã cho xe ben, xe cuốc vươn vòi ra các địa phương lân cận để đưa đất mặt ruộng về thị xã.

Nạn khai thác đất mặt ruộng không chỉ có ở Sóc Trăng, Bạc Liêu mà cũng đã xuất hiện ở TP.Cần Thơ, tỉnh Cà Mau, Trà Vinh... dù ngành chức năng các tỉnh, thành này đã nhiều lần khuyến cáo, nghiêm cấm người dân không được khai thác đất mặt ruộng bởi đây là một trong những hình thức trực tiếp hủy hoại nguồn tài nguyên đất và về lâu dài năng suất lúa sẽ bị giảm đáng kể nếu được trồng trên các thửa ruộng bị khai thác đất mặt.

Một nghịch lý ở các tỉnh ĐBSCL là trong khi Phòng Tài nguyên - Môi trường một số địa phương tăng cuờng các biện pháp bảo vệ, không cho phép khai thác đất mặt ruộng thì ngược lại Phòng Kinh tế lại tham mưu với UBND huyện, thị hoặc thành phố cho phép người dân "cải tạo" đất ruộng.

Chính vì được phép cải tạo đất vô tình đã tạo điều kiện cho nhiều người vịn vào cái cớ này để bán đất mặt ruộng một cách công khai, tràn lan dẫn đến không kiểm soát được.

Một số nhà khoa học cho biết, những thửa ruộng sau khi bán đi lớp đất mặt sẽ làm cho lúa bị giảm năng suất nghiêm trọng vì đây chính là lớp đất chứa nhiều dinh dưỡng, nhiều chất màu mỡ giúp cho cây lúa phát triển tươi tốt.

Ông Phạm Văn Đang, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên - Môi trường tỉnh Sóc Trăng bức xúc nói: "Theo tôi, ngoài tuyên truyền để tạo ý thức cho người dân thì các tỉnh ở ĐBSCL cần có quy hoạch  cụ thể những khu đất được phép khai thác để cung cấp vật liệu san lấp mặt bằng cho các khu dân cư, khu công nghiệp".

Chính quyền các cấp, ngành ở các tỉnh ĐBSCL cần sớm có những biện pháp thật hữu hiệu để ngăn chặn nạn khai thác đất mặt ruộng trước khi quá muộn vì trên các cánh đồng mùa khô nguồn tài nguyên đất đang bị... chảy máu từng ngày. Và đây cũng là một trong những nguyên nhân làm cho năng suất lúa bị giảm và nhiều loại dịch bệnh tấn công