Công khai minh bạch để ngăn nạn “thổi giá” trong đấu thầu trang thiết bị y tế

Thứ Hai, 14/09/2020, 08:03

Sau vụ việc khởi tố điều tra cán bộ của CDC Hà Nội câu kết nâng khống giá máy xét nghiệm COVID-19, rồi đến vụ việc nâng khống giá thiết bị ở Bệnh viện Bạch Mai để lừa đảo người bệnh, nhiều y tế địa phương đã gần như “ngần ngại” và dè chừng trong việc mua sắm trang thiết bị y tế...

Trong những ngày vừa qua, việc “thổi” giá trang thiết bị y tế ở Bệnh viện Bạch Mai đã gây bức xúc trong dư luận.

Từ vụ việc ở Bệnh viện Bạch Mai, người dân không khỏi nghi ngại về giá trang thiết bị ảnh hưởng tới giá dịch vụ khám chữa bệnh ở nhiều cơ sở y tế khác. Việc đấu thầu, mua sắm trang thiết bị y tế nếu không công khai, minh bạch, sẽ dẫn đến việc nâng khống, thổi giá để trục lợi. Chủ trương xã hội hóa y tế công đã triển khai được nhiều năm nay, nhưng mặt trái của nó đã gây ra nhiều biến tướng để trục lợi.

Công khai giá chậm trễ

Ngày 9/9, Bộ Y tế khai trương Cổng thông tin công khai giá trang thiết bị y tế, song trên cổng này mới có rất ít dữ liệu về giá thiết bị, chưa biết bao giờ có đầy đủ. Một số lãnh đạo bệnh viện mong muốn sớm có đầy đủ thông tin giá, modem, cấu hình… của các hãng sản xuất để họ đối chiếu, triển khai đấu thầu, mua sắm, phục vụ công tác khám chữa bệnh.

Theo một chuyên gia y tế, việc công khai giá trang thiết bị y tế lẽ ra phải tiến hành từ lâu, nhưng không hiểu sao lại chậm trễ cho đến nay, khi đã xảy các vụ việc thổi giá, trục lợi mới thực hiện.

Robot Rosa phẫu thuật thần kinh ở Bệnh viện Bạch Mai sử dụng năm 2017 (Ảnh: Bệnh viện Bạch Mai)

Bộ Y tế cho biết, hiện nay, các quy định về đấu thầu mua sắm trang thiết bị y tế được thực hiện theo các quy định của Luật đấu thầu, Nghị định số 63/2014/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn liên quan về đấu thầu và các hướng dẫn của Bộ Tài chính tại Thông tư số 58/2016/TT-BTC về mua sắm nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của cơ quan Nhà nước. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai công tác đấu thầu trang thiết bị y tế tại các cơ sở y tế còn một số khó khăn, bất cập vì mặt hàng trang thiết bị y tế là mặt hàng đặc thù nhưng đang quy định đấu thầu như hàng hóa thông thường, nên các nội dung này đã được bổ sung quy định và điều chỉnh tại Thông tư 14/2020/TT-BYT của Bộ Y tế.

Cụ thể, đã thực hiện việc phân nhóm đối với trang thiết bị y tế và việc dự thầu vào các nhóm của gói thầu để các cơ sở y tế có thể thêm cơ sở lựa chọn trang thiết bị y tế phù hợp với yêu cầu chuyên môn, nhu cầu sử dụng và khả năng tài chính của đơn vị, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, việc phân cấp được triển khai triệt để, nâng cao trách nhiệm và tự chủ về tài chính, cũng như các quy định liên quan đến thanh toán bảo hiểm đối với các gói dịch vụ y tế.

Điều kiện của trang thiết bị y tế tham dự thầu, đặc biệt là trách nhiệm của các nhà cung cấp liên quan đến công tác bảo hành, bảo trì và cung cấp phụ kiện, vật tư thay thế đã được quy định để đảm bảo hiệu quả sử dụng, hiệu quả đầu tư các trang thiết bị y tế, tránh tình trạng mua bán lòng vòng, đẩy giá như một số trường hợp đã xảy ra thời gian qua.

Đồng thời, thực hiện việc công khai, minh bạch kết quả lựa chọn nhà thầu và trên cơ sở đó các đơn vị có thể tham khảo về giá trúng thầu được công bố để lập dự toán giá gói thầu và đồng bộ với việc tham khảo giá trên Cổng thông tin công khai giá trang thiết bị y tế được Bộ Y tế công khai ngày 9-9 để các đơn vị có thêm kênh tra cứu, tham khảo khi lập kế hoạch mua sắm, lựa chọn được trang thiết bị y tế có chất lượng, đáp ứng yêu cầu chuyên môn và có giá thành phù hợp.

Có ngăn được việc nâng giá khống?

Một chuyên gia y tế cho rằng, việc triển khai xã hội hóa được thực hiện ở nhiều bệnh viện công, nếu vụ việc ở Bệnh viện Bạch Mai không được xử lý nghiêm, thì lại tiếp tục có những trục lợi xảy ra ở bệnh viện khác. Thông tư 15 của Bộ Y tế chỉ hướng dẫn thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về việc sử dụng tài sản để liên doanh, liên kết hoặc góp vốn liên doanh để mua sắm trang thiết bị phục vụ hoạt động dịch vụ của các cơ sở y tế công lập. Do đó, với hình thức máy cho, máy đặt mượn, hiện chưa có công cụ điều chỉnh và căn cứ để xử lý khi phát hiện sai phạm.

Một chuyên gia nguyên là lãnh đạo một bệnh viện tuyến Trung ương chia sẻ, muốn xã hội hóa y tế không bị biến tướng, thực hiện đúng như mục tiêu tốt đẹp mà chính sách này đem lại, thì chỉ có công khai và minh bạch. Nhưng, đây là việc làm không hề đơn giản. Chuyên gia này cho biết, tại 1 bệnh viện lớn tuyến Trung ương, có 1 robot phẫu thuật, nhưng không có chuyện ăn chia tỷ lệ giữa bệnh viện và doanh nghiệp đặt máy, chủ yếu robot này dùng để nghiên cứu khoa học, khi có phẫu thuật thì thu giá như bình thường.

Nhưng theo một nhân viên chuyên về cung cấp vật tư y tế thì có một số doanh nghiệp cố gắng móc nối chỉ để xin tặng hoặc biếu không bệnh viện máy xét nghiệm. Bởi chỉ cần bệnh viện cam kết sử dụng hóa chất, test, kit… là nhà đầu tư đã thu lãi đủ. Nhiều doanh nghiệp cho mượn máy móc, thiết bị sử dụng theo hình thức xã hội hóa, nhưng bệnh viện phải cam kết sử dụng hóa chất, sinh phẩm… của chính nhà đầu tư. Vì thế, người bệnh vẫn có quyền nghi ngờ, bệnh viện sử dụng robot phẫu thuật dù không có sự ăn chia tỷ lệ với đơn vị đặt máy, nhưng lại đẩy giá vào hóa chất, sinh phẩm khác thì sao?

Theo ông Nguyễn Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế (Bộ Y tế), Bộ Y tế đã phân cấp mua sắm trang thiết bị y tế rất rõ ràng. Bộ Y tế phân cấp từ khâu lên kế hoạch, đến phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu, kể cả định mức và tiêu chuẩn sử dụng cho các đơn vị và Bộ chỉ quản lý những gì thật cần thiết, liên quan đến chức năng và nhiệm vụ của Bộ. Đơn vị sử dụng phải là người nằm bắt rất rõ nhu cầu, khả năng khai thác sử dụng và điều kiện khai thác sử dụng của mình. Chính vì thế nên hơn ai hết họ là người đề xuất ra nhu cầu mua, mua cái gì, mua ra sao.

“Vừa qua có xảy ra hiện tượng lòng vòng thổi giá, nên việc thực hiện công khai giá niêm yết là cần thiết. Từ năm 2019, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã chỉ đạo, Bộ Y tế ra Thông tư 14 và sẽ tiếp tục chấn chỉnh nhiều lần nữa để đáp ứng được nhu cầu. Ít nhất đã chấn chỉnh không cho các đơn vị ủy quyền lòng vòng như thời gian vừa rồi, vì mỗi nấc ủy quyền lòng vòng như vừa qua là thêm một giá và buông lỏng trách nhiệm bảo trì, bảo hành sản phẩm với đơn vị sử dụng”, ông Tuấn nói.

Theo ông Phạm Văn Học, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Bệnh viện Đa khoa Hùng Vương, Phú Thọ, dù đã có quy định về việc liên doanh, liên kết đầu tư mua sắm thiết bị tại bệnh viện công nhưng quy trình thẩm định giá đầu vào, tiêu chí xây dựng giá dịch vụ ra sao thì tới nay vẫn rất lỏng lẻo. Chẳng hạn, tại Thông tư 15 quy định giá thẩm định có thể dựa vào giá máy móc có sẵn đã tồn tại trên thị trường, nhưng giá trên thị trường có đúng không thì không ai trả lời được. Hoặc với thiết bị chưa có trên thị trường thì buộc phải thuê cơ quan thẩm định độc lập nhưng chính khâu thẩm định lại đẩy giá lên, thành ra một hệ thống gian dối trục lợi. Theo ông Học, kẽ hở lớn nhất chính là đầu tư trang thiết bị với tư cách tư nhân, nhưng lại đưa vào sử dụng trong môi trường công.

Vậy làm thế nào để chấn chỉnh việc đẩy giá thiết bị xã hội hóa, kéo theo nâng giá dịch vụ khám chữa bệnh vô lý? Theo Quyền Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long, tới đây, Bộ Y tế tiếp tục chấn chỉnh công tác đấu thầu và mua sắm trang thiết bị trong vấn đề liên danh, liên kết. Còn ông Nguyễn Minh Tuấn thì cho rằng, trước hiện tượng lòng vòng thổi giá trang thiết bị y tế xảy ra trong thời gian qua, Bộ Y tế đã có lộ trình từng bước để tiến tới minh bạch, công khai. Trước mắt sẽ khai trương công khai cổng thông tin niêm yết giá trang thiết bị, để các doanh nghiệp, công ty, các hãng có mặt tại Việt Nam công khai giá.

Hằng Trần