Nữ Tổng thống đầu tiên của Slovakia: Bông hồng thép trong cuộc chiến chống tham nhũng

• Slovakia chào đón nữ Tổng thống đầu tiên trong lịch sử

Chiến binh vì môi trường

Bà Zuzana Caputova chào đời năm 1973 trong một gia đình thuộc tầng lớp lao động tại Brastislava. Trong một cuộc phỏng vấn, bà từng mô tả tuổi thơ của mình đã trôi qua trong một “mái nhà cởi mở”. Năm 1991, bà bắt đầu học tập tại Khoa Luật của Đại học Comenius ở Brastislava và tốt nghiệp sau đó 5 năm. 

Từng có kinh nghiệm làm việc tại chính quyền địa phương cũng như làm việc trong các tổ chức phi lợi nhuận, tổ chức dân sự, bà Caputova thấu hiểu sâu sắc những bất cập trong hệ thống công quyền và những bất công mà người dân, trong đó đặc biệt là trẻ em phải chịu đựng.

Bà Zuzana Caputova dành nhiều đam mê cho hoạt động xã hội và nhân quyền từ khi còn trẻ. Ảnh: Spectator.

Trước khi được biết đến là ngôi sao mới trên chính trường Slovakia, bà Zuzana Caputova là một luật sư tự do và là mẹ đơn thân với hai cô con gái đang trong độ tuổi thiếu niên. Bà cùng gia đình sinh sống tại Pezinok, một thị trấn nhỏ gần thủ đô Bratislava. Mảnh đất Pezinok, vốn khi ấy chỉ nổi tiếng với 2 thứ: rượu và bãi rác độc hại Pezinok, đã giúp nữ luật sư Caputova ghi dấu ấn đầu tiên trên hành trình đấu tranh công lý vì con người.

Năm 1999, bà Caputova chính thức tham gia vào “cuộc chiến pháp lý” chống lại những người chịu trách nhiệm cho việc gây ô nhiễm tại thị trấn Pezinok mà mình đang sinh sống. 14 năm đi tìm công lý, bà Caputova bền bỉ duy trì chiến dịch ngăn chặn việc chính quyền địa phương tiếp tục mở rộng bãi rác Pezinok gây ô nhiễm đất, không khí và nước cho môi trường xung quanh.

Đỉnh điểm của vụ án là vào năm 2013, khi tòa án Tối cao Slovakia tuyên bố bãi rác thải theo kế hoạch của thị trấn Pezinok là bất hợp pháp. Quyết định này có liên quan đến phán quyết của Tòa án Công lý Liên minh Châu Âu, theo đó khẳng định quyền của công chúng khi được có tiếng nói trong các quyết định tác động đến môi trường.

Giây phút bà Caputova nhận giải thưởng môi trường Goldman. Ảnh: Goldman.

Với chiến thắng vang dội, năm 2016, bà Caputova đã vinh dự nhận được giải thưởng môi trường Goldman của Mỹ vì đã đấu tranh để đóng cửa khu xử lý chất thải Pezinok. Giải thưởng Goldman đã dành nhiều lời ca ngợi tới Caputova, rằng “chiến thắng ở Pezinok đã tạo tiền lệ quan trọng cho sự tham gia của người dân, và truyền cảm hứng cho người dân Slovakia trong việc đứng lên vì quyền lợi và môi trường sống an toàn cho chính mình”.

Bà Caputova từng nói rằng, chính vụ việc kéo dài 14 năm này đã giúp bà hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động của chính quyền và những bất cập tồn tại bên trong cơ quan hành chính công, cũng trang bị cho bà “bài học về lòng dũng cảm” để bước tới một cuộc chiến mới mang tên “chính trường”.

“Cơn gió lạ” trên chính trường Slovakia

Tháng 2-2017, bà Caputova trở thành thành viên Đảng Tiến bộ Slovakia, một đảng nhỏ chưa có ghế trong Quốc hội, song lại nhận được sự ủng hộ của Tổng thống Andrej Kiska, người không ra tranh cử nhiệm kỳ hai. Một năm sau, bà trở thành Phó Chủ tich của Đảng này, chính thức bước lên vũ đài chính trị.

Cái chết của phóng viên điều tra Jan Kuciak cùng vợ sắp cưới ảnh hưởng nhiều tới quyết tâm theo đuổi chính trường của bà Caputova. Ảnh: Getty.

Theo New York Times, bà Caputova chia sẻ rằng trước đây, bà chưa từng suy nghĩ nghiêm túc về việc tranh cử. Tuy nhiên, kể từ sau vụ sát hại nhà báo trẻ người Slovakia Jan Kuciak và vợ sắp cưới của anh Martina Kusnirova hồi năm ngoái, Caputova hiểu rằng bà không thể ngồi yên. Phóng viên điều tra Jan Kuciak và vợ sắp cưới bị bắn chết tại nhà riêng ngày 25-2-2018. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử Slovakia một nhà báo bị ám sát.

Sự thật bị phanh phui khi cơ quan điều tra phát hiện đây là một vụ thủ tiêu thuê để ngăn chặn các cuộc điều tra về tham nhũng của phóng viên Kuciak ở cấp cao nhất của chính phủ. Bà Caputova cùng hàng chục nghìn người Slovakia khác đã tham gia các cuộc biểu tình trên đường phố trong nhiều tuần kể từ sau khi vụ sát hại xảy ra, trở thành một trong những người đi đầu trong phong trào chống tham nhũng tại quốc gia này.

Theo New York Times, mục tiêu chính trị của bà Caputova rất nhân văn, bà tham gia Đảng Tiến bộ Slovakia với một tôn chỉ: văn minh trong cuộc sống công và minh bạch trong chính phủ. Và đó cũng chính là thông điệp bà lan tỏa trong suốt chiến dịch tranh cử của mình.

“Hãy cùng đứng lên chống lại ác quỷ” là khẩu hiệu trong chiến dịch tranh cử của Zuzana Caputova. Trong một bài phỏng vấn, bà từng khẳng định “ác quỷ” không ám chỉ một cá nhân mà là ám chỉ những hành động. Với các hoạt động bền bỉ, thể hiện sự phẫn nộ một cách tinh tế, bà Caputova bình tĩnh kêu gọi sự minh bạch, kiên quyết và công bằng trong chính trị và đời sống Slovakia.

Bà Caputova được ví như làn gió mới trong chính trường Slovakia. Ảnh: Reuters

Tia hi vọng cho một tương lai mới

Matus Kostolny, Tổng biên tập nhật báo Slovakia Dennik từng nói rằng: “Tôi không nhớ liệu đã có tình huống nào trong lịch sử, một chính trị gia kỳ cựu phải đối mặt với một gương mặt mới đủ can đảm để nói chuyện cởi mở, trực tiếp mà vẫn đời thường như Zuzana Caputova chưa. Cô ấy có lẽ là một “lỗi” trong hệ thống, một sự thay đổi chúng ta chưa từng thấy trong 30 năm qua”.

Còn Caputova, khi tự nói về mình, khiêm tốn nhận bà là một người lạc quan, “một người tin tưởng và hi vọng rằng sự thay đổi là có thể”. Trong chiến dịch tranh cử, bà Caputova đề cao cam kết thúc đẩy các chương trình bảo vệ môi trường, chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi và công lý cho tất cả.

Ở tuổi 45, bà Zuzana Caputova không chỉ trở thành nữ Tổng thống đầu tiên, mà còn trở thành Tổng thống trẻ tuổi nhất trong lịch sử Slovakia, theo TASS. Chiến thắng ngoạn mục của bà trước một chính trị gia gạo cội và uy tín - Phó Chủ tịch Hội đồng châu Âu Maros Sefcovic được các nhà phân tích cho rằng đã thể hiện chính tư tưởng và nguyện vọng của người dân Slovakia vào một tương lai mới, nơi người dân có tiếng nói và được tham gia nhiều hơn trong tiến trình phát triển đất nước.

Thời khắc đón nhận kết quả trúng cử của bà Zuzana Caputova. Ảnh: Reuters.

Các nhà quan sát cũng đã so sánh sự thành công của bà Caputova với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người đã lên nắm quyền với những chính sách cải cách đời sống và chính trị mới. Tuy nhiên, vẫn có không ít người, trong đó có nhà phân tích Juraj Maruskal, lo sợ rằng bà Caputova cũng sẽ phải đối diện với những cam go mà ông Macron đang đối diện, khi những cải cách mới ít nhiều còn mơ hồ, dễ mang lại thất vọng trong người dân.

Dẫu sao, kết quả cuối cùng công bố ngày 30-3 cũng đã chứng minh chiến thắng thuyết phục cho một thương hiệu chính trị mới mang tên "Zuzana Caputova", chiến thắng không chỉ nhận được sự ủng hộ của đông đảo người dân Slovakia mà còn từ những chính trị gia cực đoan nhất trong chính trường nước này. 

Nghệ sĩ Andrej Petrovic, 37 tuổi, đã ưu ái gọi bà Caputova là "điều tốt lành đang đến với quốc gia này". Và ngày 15-6 tới, bà Caputova sẽ chính thức nhậm chức Tổng thống, hiện thực hóa điều tốt lành ấy vì người dân và sự phát triển của Slovakia.