Giải ngân đầu tư công chậm còn có nguyên nhân “ngoài báo cáo”

Thứ Hai, 02/10/2017, 18:54
Chiều 2-10, Uỷ ban Kinh tế và Uỷ ban Tài chính – Ngân sách đã phối hợp tổ chức phiên giải trình về tình hình triển khai thực hiện Luật Đầu tư công và Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 – 2020.

Luật tốt vì sao phải sửa luật?

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng: Giải ngân kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước (NSNN) trong 9 tháng đầu năm 2016 và 9 tháng năm 2017 chậm so với yêu cầu do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó tập trung vào 5 nhóm chủ yếu: quy định trình tự, thủ tục đầu tư công chặt chẽ hơn; thủ tục đầu tư xây dựng sau khi giao kế hoạch còn mất nhiều thời gian; thủ tục thanh quyết toán vốn có nhiều đặc thù; công tác giải phóng mặt bằng và năng lực quản lý; thời tiết mưa nhiều, bão lũ ảnh hưởng đến tiến độ thi công.

Tuy nhiên, các nguyên nhân này không làm các đại biểu hài lòng, vì toàn bộ đều là nguyên nhân khách quan. Không có nguyên nhân chủ quan do thực thi, Luật Đầu tư công và kế hoạch đầu tư công trung hạn cũng được đánh giá bằng rất nhiều mỹ từ (“khắc phục được tình trạng cắt khúc”; “tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong quản lý đầu tư công”, “khắc phục tình trạng đầu tư phân tán, dàn trải, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn”, “giải quyết dứt điểm số nợ đọng xây dựng cơ bản”...), nhưng Bộ Kế hoạch & Đầu tư lại tổng hợp ra 11 điểm vướng mắc để đề nghị sửa Luật Đầu tư công, khiến các ĐB và ngay cả Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển “hoang mang”. 

Quá nửa buổi giải trình nhưng vẫn chưa rõ ý, Phó Chủ tịch Phùng Quốc Hiển đành đặt câu hỏi: Chúng ta thấy rõ triển khai Luật Đầu tư công và kế hoạch đầu tư công trung hạn là có lúng túng, giải ngân chậm, có vi phạm của một số bộ và địa phương; vậy đồng chí nói rõ cho tôi nguyên nhân do đâu: do luật hay do tổ chức thực hiện? Thứ hai, có hạn chế đó thì trách nhiệm thuộc về ai, Bộ Kế hoạch & Đầu tư đến đâu; bộ, ngành, địa phương khác đến đâu?

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển kết luận buổi họp

Ngay sau đó, câu trả lời của Thứ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Đặng Huy Đông (giải trình thay Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng phải rời đi giữa chừng do bận việc) cũng không làm Phó Chủ tịch Quốc hội thỏa mãn, khiến ông phải “nhờ” đến nguyên Bộ trưởng Bùi Quang Vinh.

Tuy cho rằng mình “không có tư cách gì để nói”, cũng “không được Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng ủy quyền”, nhưng ông Bùi Quang Vinh cho biết mình nói với tư cách là người “có thực tiễn” và “khi nghỉ tôi càng gặp nhiều người có thực tiễn hơn”. Ông Vinh cho biết: Luật này ra đời trong bối cảnh lúc đó đầu tư công dàn trải, mỗi năm khởi công mới mấy chục nghìn dự án, nợ đọng xây dựng cơ bản lớn. Luật quy định phải xác định được nguồn vốn mới quyết định đầu tư dự án, không còn chuyện “địa phương cứ làm dự án và hi vọng chạy được tiền”, hay bố trí một ít vốn đối ứng rồi lên trung ương “xin”, làm phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản quá lớn, nguy cơ đổ vỡ hệ thống ngân hàng, vì thi công dự án chủ yếu là vay ngân hàng. 

Ông Bùi Quang Vinh cũng cho rằng luật đã khắc phục được 1 điểm là quyết cho làm dự án rất dễ: lãnh đạo “nhìn qua một cái là cho làm, đến lúc làm chi tiết, chuyên viên có thể thấy vướng, không hiệu quả lắm, nhưng vì lãnh đạo đã cho ý kiến. Thế nên mới phát sinh những con đường không ai đi, chợ không ai họp. Ông Vinh cũng cho rằng luật đã cơ bản khác phục đầu tư dàn trải, khi năm 2015 có hơn 29.000 dự án triển khai mới, nhưng năm nay chỉ còn khoảng 11.000 dự án.

Địa phương “lúng túng” vì phải trả nợ xây dựng cơ bản, không có tiền khởi công mới

Đáng nói hơn, bên cạnh đó, vị Nguyên Bộ trưởng cũng chỉ ra một lý do Bộ “chưa dám đề cập đến trong báo cáo” là việc Luật đã đặt ra những ưu tiên trong bố trí vốn: trả nợ xây dựng cơ bản; đối ứng cho các dự án ODA, PPP... sau cùng mới khởi công mới, khiến các địa phương “lúng túng”, vì nguồn lực có hạn, mà trả nợ hết, không có tiền khởi công mới. Bởi vậy, mới có chuyện địa phương lần lữa, trả nợ xây dựng cơ bản ít thôi, còn dành tiền khởi công mới. Tuy nhiên, ông bày tỏ tin tưởng là một thời gian sau luật sẽ tốt. Còn về việc vì sao luật tốt thế vẫn đề nghị sửa, ông Vinh cho rằng “luật cũng không cầu toàn được”.

Dù qua quá nửa thời gian vẫn chưa hài lòng với câu trả lời của Bộ Kế hoạch & Đầu tư, Phó Chủ tịch Phùng Quốc Hiển đến cuối cùng đã “đánh giá cao” phiên giải trình và sự nỗ lực của Ủy ban Kinh tế và Ủy ban Tài chính – Ngân sách. Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nhận định: Việc ban hành Luật Đầu tư công và kế hoạch đầu tư công trung hạn là bước tiến hết sức quan trọng và có ý nghĩa, tạo ra một hành lang pháp lý thống nhất hoàn chỉnh để giám sát tính hiệu lực, hiệu quả của đầu tư công. Đây cũng là vấn đề mang tính lịch sử, chỉ ra được thẩm quyền, trách nhiệm, ngăn chặn được đầu tư phân tán, dàn trải, tùy tiện, duy ý chí... Việc giảm nợ đọng xây dựng cơ bản rất nhanh cũng được Phó Chủ tịch đánh giá cao, bởi thời điểm ông là Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách, nợ trái phiếu Chính phủ có thời điểm lên tới trên 600.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch vẫn nhấn mạnh một thực tế: có phân giao vốn chậm – đến nay vẫn còn 194.000 tỷ chưa được phân giao; có giải ngân vốn chậm – đến nay mới được 46% kế hoạch năm; vẫn có địa phương, bộ, ngành vi phạm; luật mới được 3 năm đã phải chỉnh sửa. Để có tình trạng này, theo Phó Chủ tịch Quốc hội: Nguyên nhân chủ quan vẫn là chủ yếu và Bộ Kế hoạch & Đầu tư phải thấy trách nhiệm của mình ở đây.

Nhấn mạnh “Sau giải trình phải có kết quả, chứ không thể xách cặp về, đâu lại đóng đấy”, Phó Chủ tịch Quốc hội yêu cầu bên cạnh thực hiện các nhiệm vụ được giao, cần chỉ rõ trách nhiệm những dự án nào, Bộ nào, địa phương nào có sai phạm. Việc sửa Luật Đầu tư công cũng được yêu cầu phải thận trọng, bởi có khi mắc lại không phải ở luật này mà ở các luật khác. 


Vũ Hân
.
.
.