Gareth Southgate, người được chọn tình cờ

• Raheem Sterling ghi bàn duy nhất, Tam Sư đứng đầu bảng D

HLV không đạt chuẩn

Ngày này 15 năm trước là quãng thời gian không yên ả của Middlesbrough. Họ mất HLV trưởng Steve McClaren, người vừa tuyên bố từ chức để lên làm nhiệm vụ tại ĐT Anh. Ai cũng biết McClaren khao khát vị trí này từ lâu, nhưng CLB chủ quản lại không biết tìm ai thay thế ông cả. Nhiều ứng viên được liệt kê ra nhưng Chủ tịch Steve Gibson của CLB liên tục lắc đầu.

Phát ngán với những bản CV kể lể thành tích và kinh nghiệm của các HLV, Gibson bất ngờ chọn Gareth Southgate, người vừa mới tuyên bố treo giày ở tuổi 36. "Cậu sẽ là HLV trưởng tiếp theo của đội. Hợp đồng 5 năm, cậu muốn mua cầu thủ nào cứ đề xuất với tôi, tiền bạc không thành vấn đề", Gibson nhắn nhủ vị thuyền trưởng trẻ tuổi.

Không có biệt tài, nhưng Southgate biết học hỏi để tiến bộ.

Quyết định đó khiến chính Southgate cũng phải ngạc nhiên. Về mặt lý thuyết, ông chỉ có thể làm HLV tạm quyền trong vòng 3 tháng chứ không được làm chính thức vì chưa có chứng chỉ UEFA Pro. Gibson một lần nữa bảo vệ Southgate bằng việc xin FA xem xét đặc cách cho ông. "Cậu ấy không có thời gian đi học lúc còn làm cầu thủ, vì phải khoác áo CLB lẫn ĐTQG", lý do đó của Gibson cuối cùng được FA chấp nhận.

3 năm dẫn dắt Middlesbrough của Southgate cuối cùng khép lại bằng việc xuống hạng. Ông ngồi chơi xơi nước, thất nghiệp suốt 4 năm và tưởng như không còn cơ hội làm việc với bóng đá đỉnh cao nữa. Đúng lúc đó FA gọi đến, nói muốn tuyển mộ Southgate làm HLV đội U21 Anh. Thành tích của ông với lứa U21 cũng chẳng quá nổi bật, nhưng ông lại bất ngờ được đôn lên làm... HLV trưởng.

Nếu cắt nghĩa cho đúng, vào năm 2016, Southgate "bị" bổ nhiệm làm HLV trưởng ĐT Anh. Không ai muốn ngồi vào vị trí đó sau bê bối tham nhũng của HLV tiền nhiệm Sam Allardyce, người chỉ cầm quân đúng 1 trận trước khi tuyên bố từ chức. Những quan chức FA chỉ muốn tìm một kẻ thế thân tạm làm HLV trưởng cho đến khi sóng gió qua đi.

Southgate, nói cách khác, chẳng khác nào con dê tế thần ở vị trí HLV tạm quyền. Chẳng ai mảy may kỳ vọng điều gì to lớn vào ông, một kẻ thất bại (theo đúng nghĩa đen) từ khi còn làm cầu thủ đến lúc ngồi vào ghế HLV. Ông được giao làm nhiệm vụ ở 4 trận vòng loại World Cup 2018 cho đến khi FA tìm được HLV mới. Ai cũng nghĩ thất bại đang chờ vị HLV này.

Dù vậy, ở thời khắc ngao ngán nhất, "kẻ thất bại" Southgate lại đạt vận may bất ngờ. Ông giúp Tam Sư thắng Malta, hòa Slovenia, rồi thắng Scotland. 3 trận đó ĐT Anh ghi 5 bàn và không để lọt lưới. Đến trận cuối cùng ở cương vị HLV tạm quyền, Southgate có trận hòa 2-2 với Tây Ban Nha. Họ dẫn 2-0 đến tận phút 89 trước khi để đối thủ gỡ hòa.

Từ chỗ chẳng được để ý đến, Southgate trở thành tâm điểm của bóng đá Anh. Những người từng dè bỉu, chê bai ông hết mực nay tuyên bố ủng hộ FA ký hợp đồng dài hạn với Southgate. Trước sức ép của truyền thông, Southgate vốn nghĩ mình chưa sẵn sàng làm HLV trưởng Tam Sư cũng phải đổi ý định. Ông nhận lời ký vào bản hợp đồng 4 năm.

Gã đóng thế thành diễn viên chính

Hồi tưởng về quyết định bổ nhiệm Southgate, Chủ tịch FA Greg Clarke thừa nhận: "Đây chắc chắn không phải kế hoạch ban đầu của chúng tôi, nhưng Southgate đã làm tốt nên FA không thể gạt ông ấy qua một bên. Suy đi tính lại, đây cũng không phải phương án quá tồi. Southgate biết rõ mọi người, hiểu đội tuyển và cả cơ cấu tổ chức tại FA nữa".

Sir Alex Ferguson có nói đội tuyển Anh tồn tại 2 vấn đề khiến họ khó thành công ở các giải đấu lớn. Thứ nhất, HLV không biết ứng xử đúng mực với truyền thông. Họ thường gây mâu thuẫn hoặc o bế phóng viên quá mức, qua đó tự khiến mình chịu áp lực. Thứ hai, HLV trưởng hay tìm cách làm thân với các cầu thủ ngôi sao khiến nội bộ chia bè phái.

Có lẽ Southgate, trước khi lên nắm quyền ở ĐT Anh, đã đọc 2 cuốn tự truyện của Sir Alex đến mức nằm lòng. Ông không hề mắc phải 2 sai lầm giống như cựu HLV trưởng M.U nhắc đến. Tập thể đội tuyển Anh dưới thời Southgate không thiếu ngôi sao, có những người thành danh từ khi còn rất trẻ, nhưng không ai trong số họ dám vượt mặt HLV trưởng.

Truyền thông xứ sở sương mù vẫn thạo tin và giỏi khai thác chuyện bên lề về ĐT Anh như mọi khi, nhưng dưới thời Southgate, họ tiếp cận theo hướng hiền lành hơn, tích cực hơn. Dường như họ làm điều đó bởi Southgate không từ chối buổi phỏng vấn nào. Bù lại, ông tuyệt đối cấm chuyện nội bộ tung tin xấu về đội tuyển, nên Tam Sư dưới thời của ông chưa bao giờ có xích mích.

Một điểm cộng khác ở Southgate là khả năng học hỏi và ứng biến linh hoạt. Chứng kiến Pep Guardiola thành công với Man City nhờ lối đá kiểm soát bóng, Southgate áp dụng nó cho đội tuyển Anh. Thấy sơ đồ 3 trung vệ đang thịnh hành, ông liền sử dụng ở World Cup 2018. Mọi người bảo sao ông sẽ lắng nghe và làm theo. Không cần cá tính riêng, Southgate thành công nhờ học hỏi người khác thay vì tạo dấu ấn cho bản thân mình. Đó là bí quyết thành công của một người từng bị gắn mác kẻ thất bại. Dù thắng hay thua trong trận chung kết EURO, Southgate vẫn sẽ là người hùng.