Tại sao phải sửa đổi Luật Giáo dục đại học?

• Luật Giáo dục đại học được sửa đổi phù hợp với thực tế
• Dự thảo Luật Giáo dục Đại học: Cần sớm chấm dứt cơ chế “xin-cho”

Trong báo cáo đánh giá tác động của Luật GDĐH 2012 do Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD & ĐT) thực hiện, Luật GDĐH năm 2012 đã có nhiều quy định đổi mới trong GDĐH. Tuy nhiên, thực tế 5 năm qua đã cho thấy tốc độ phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ cũng như sự vận động, biến đổi không ngừng của đời sống văn hóa, chính trị, kinh tế - xã hội trên toàn thế giới. GDĐH cần có môi trường pháp lý phù hợp hơn để bắt kịp và thích ứng với những thay đổi này.

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với dự báo thay đổi cơ cấu ngành nghề, phương thức sử dụng lao động; sự bùng nổ của các hình thức đào tạo từ xa tận dụng triệt để những lợi thế của khoa học công nghệ dẫn đến những thay đổi về quan điểm, tiêu chí về trường đại học; xu hướng học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập... đã tác động không nhỏ tới quá trình đào tạo nhân lực trình độ cao. GDĐH ngày nay không chỉ phát triển trong phạm vi quốc gia mà còn phải cạnh tranh toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, Luật GDĐH năm 2012 đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Nhiều chính sách cũ không còn phù hợp, một số thực tế phát sinh đòi hỏi Luật GDĐH phải thay đổi để điều chỉnh, thích ứng. Gần đây nhất là câu chuyện GS Trương Nguyện Thành không đủ điều kiện bổ nhiệm Hiệu trưởng ĐH Hoa Sen, vì vướng những yêu cầu liên quan tới kinh nghiệm, thâm niên quản lý. Luật GDĐH năm 2012 chưa quy định rõ về quyền tự chủ đại học và quản trị đại học. Các quy định về tài chính, tài sản chưa hoàn toàn phù hợp với chủ trương thực hiện tự chủ đại học.

Quyền tự chủ trong hoạt động chuyên môn (đào tạo, khoa học và công nghệ, hợp tác quốc tế…) của các cơ sở GDĐH còn bị hạn chế. Quản lý đào tạo còn chưa phù hợp với xu hướng quốc tế. Quản lý nhà nước còn nhiều điểm chưa phù hợp với điều kiện tự chủ đại học…

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với dự báo thay đổi cơ cấu ngành nghề sẽ tác động mạnh mẽ tới các trường đại học.

Hơn nữa, sau thời điểm Luật GDĐH có hiệu lực, hàng loạt chủ trương, chính sách của Đảng, văn bản pháp luật của Nhà nước mới ra đời có ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực hiện Luật GDĐH, khiến cho một số quy định về thẩm quyền ban hành văn bản, các tiêu chuẩn, nhiệm vụ quản lý nhà nước về giáo dục ...được quy định tại Luật GDĐH không còn phù hợp với các quy định của pháp luật hiện hành.

Vì vậy, Dự thảo Luật được đề xuất sửa đổi tập trung vào 4 nhóm chính sách lớn: Mở rộng phạm vi và nâng cao hiệu quả tự chủ đại học; đổi mới quản trị đại học; đổi mới quản lý đào tạo và đổi mới quản lý nhà nước trong điều kiện tự chủ đại học.

Qua các ý kiến góp ý của các cơ quan: Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, Bộ GD&ĐT đã phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu để chỉnh lý Dự án Luật với tổng cộng 31 vấn đề, trong đó dự kiến tiếp thu 16 vấn đề, giải trình 12 vấn đề và tiếp tục nghiên cứu 3 vấn đề.

Tiếp thu ý kiến của Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đề nghị, “Dự thảo Luật trình sửa đổi 39/73 điều, bổ sung 2 điều nhưng có những vấn đề chưa phải là cốt lõi”, cơ quan soạn thảo đã rà soát lại, lược bỏ một số điều chưa phải là cốt lõi, dự kiến đề xuất sửa đổi, bổ sung 31/73 điều, chiếm 43%; bổ sung 2 điều và rà soát một số điều về kỹ thuật.

Trong số 12 vấn đề giải trình, có ý kiến đề nghị cân nhắc rà soát lại phạm vi sửa đổi toàn diện Luật vì số lượng điều khoản được lựa chọn sửa đổi, bổ sung tương đối lớn và liên quan đến hầu hết các vấn đề cơ bản, quan trọng của Luật GDĐH 2012.

Về vấn đề này, Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học, bà Nguyễn Thị Kim Phụng – Thành viên Ban soạn thảo cho hay, Dự thảo Luật đã bao quát hầu hết các vấn đề cần sửa đổi, bổ sung đối với Luật GDĐH năm 2012, và các nội dung này đã được tích hợp trong 4 chính sách cần sửa đổi, bổ sung của Dự án Luật.

Do vậy, cơ quan soạn thảo đề xuất được giữ tên của dự thảo Luật như đã được phê duyệt tại Nghị quyết số 34/2017/QH14 là: Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GDĐH. Tuy nhiên, tại kỳ họp tháng 5 năm 2018, nếu Quốc hội yêu cầu xây dựng Luật GDĐH sửa đổi, bổ sung thì cơ quan soạn thảo tiếp tục rà lại và thực hiện theo Nghị quyết của Quốc hội.

Theo kế hoạch, dự án Luật sẽ trình xin ý kiến Quốc hội tại kỳ họp thứ 5 tới đây và tiếp tục trình Quốc hội thông qua vào kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XIV.