Người lao động cầm cố sổ BHXH và những hệ lụy khôn lường

Ông  Phạm Lương Sơn, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam chủ trì Hội nghị đã thông tin với báo chí kết quả công tác trong tháng 1 năm 2018 của ngành BHXH, những quy định mới của BHXH thực hiện trong năm 2018.

Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam chủ trì cuộc họp báo.

Tại Hội nghị, ông Chu Minh Tộ, Trưởng ban Sổ, Thẻ (BHXH Việt Nam) cho biết,  hiện tượng cầm cố Sổ BHXH, “bán lúa non” Sổ BHXH đã xảy ra, đây là vấn đề tự phát. Thời gian qua, tại BHXH một số địa phương như: Phú Yên, Vĩnh Long, Đồng Nai, thành phố Hồ Chí Minh, Đắk Nông… sau khi thực hiện bàn giao Sổ BHXH cho NLĐ đã xuất hiện tình trạng cá nhân NLĐ đem Sổ BHXH đi cầm cố tại các hiệu cầm đồ, ngân hàng, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại Sổ mới.

Sổ BHXH là nhật ký chứng từ ghi lại toàn bộ quá trình tham gia BHXH của mọi NLĐ để sau này làm cơ sở giải quyết các chế độ chính sách cho họ. Việc cầm cố Sổ ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của NLĐ, của người nhận Sổ BHXH để cầm cố, ảnh hưởng đến cơ quan BHXH, doanh nghiệp có người tham gia BHXH.

Ông Chu Minh Tộ, Trưởng ban Sổ, Thẻ (BHXH Việt Nam) cho biết đã xảy ra việc  cầm cố Sổ Bảo hiểm xã hội.

Ông Chu Minh Tộ cho biết, Luật BHXH và các văn bản hướng dẫn không quy định việc cầm cố, thế chấp Sổ BHXH và không quy định cấp lại Sổ đối với trường hợp NLĐ đem Sổ đi cầm cố, chỉ cấp lại Sổ BHXH do bị hỏng, mất. 

Các Điều 19, 96 Luật BHXH quy định NLĐ có trách nhiệm bảo quản Sổ; Sổ BHXH được cấp cho từng NLĐ để theo dõi việc đóng, hưởng các chế độ BHXH và là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH. Điều 97 của Luật quy định hồ sơ cấp lại Sổ BHXH trong trường hợp NLĐ bị hỏng, mất Sổ, không quy định đối với trường hợp cầm cố Sổ BHXH.

Theo BHXH Việt Nam, hiện chưa có con số chính thức về số lượng Sổ BHXH bị NLĐ mang cầm cố, thế chấp, nhưng qua quan sát của Cơ  quan BHXH Việt Nam, tình trạng này đa phần xảy ra ở khu vực có khu công nghiệp và nguy cơ dịp Tết có thể thể sẽ xảy ra tình trạng này.

Toàn cảnh Hội nghị.

Không chỉ NLĐ mà mỗi doanh nghiệp và cơ quan BHXH cũng phải có trách nhiệm trong công tác quản lý Sổ của NLĐ. Hiện nay, tình trạng cầm cố Sổ BHXH chủ yếu xảy ra với những trường hợp bảo lưu Sổ, chấm dứt hợp đồng lao động.

Theo Ban Sổ, Thẻ cho biết, NLĐ mang Sổ BHXH đi cầm cố, sau đó khai man là bị mất, hỏng và đề nghị cơ quan BHXH cấp, nếu bị phát hiện thì NLĐ sẽ bị phạt tiền từ 500 nghìn đồng đến 1 triệu đồng đối với hành vi kê khai không đúng sự thật, theo quy định tại Nghị định số 95/2013/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, đưa NLĐ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng.

Không chỉ NLĐ mà người, đơn vị nhận cầm cố Sổ BHXH cũng gặp không ít hệ lụy. Theo quy định hiện hành về hồ sơ và quy trình giải quyết hưởng các chế độ BHXH của BHXH Việt Nam, khi giải quyết hưởng BHXH một lần phải kiểm tra, đối chiếu các yếu tố về nhân thân, số Sổ BHXH, dữ liệu về quá trình đóng BHXH của NLĐ, đảm bảo không giải quyết hưởng trùng.

Khi cơ quan BHXH giải quyết chế độ BHXH cho NLĐ phải căn cứ trên dữ liệu về quá trình đóng BHXH của NLĐ trên phần mềm nên chỉ giải quyết chế độ một lần, không thể giải quyết trùng lần nữa...

Trưởng ban Sổ, Thẻ Chu Minh Tộ cũng cảnh báo, thứ nhất, về phía người có ý định cầm cố Sổ BHXH để cho vay, kể cả hệ thống ngân hàng, tín dụng tư nhân mà cho vay thì rủi ro rất cao. Pháp luật không quy định Sổ BHXH có thể được ủy quyền cho người khác để lĩnh lương hoặc lĩnh trợ cấp một lần, cho nên, khi có tranh chấp về pháp luật, người đó sẽ bị chịu phần thiệt.

Thứ hai, NLĐ có sổ mang cầm cố, BHXH sẽ không cấp lại. Với trách nhiệm là cơ quan quản lý Nhà nước, thời gian tới, BHXH Việt Nam sẽ tiến hành điều tra, rà soát, thống kê số Sổ BHXH bị cầm cố, mặt khác xây dựng quy trình quản lý Sổ BHXH chặt chẽ hơn trên toàn quốc, ông Chu Minh Tộ nêu rõ.