Làm gì khi con bạn bị bắt nạt ở trường

Sự việc một nữ sinh học lớp 7 ở tỉnh Trà Vinh bị các bạn cùng học đánh hội đồng khiến cộng đồng rất phẫn nộ. Không ít người băn khăn vì sao sự việc có thể diễn ra trong một thời gian dài và trước nhiều học sinh như vậy mà người lớn không biết. 

Trước đó không lâu, một phụ huynh ở Cầu Giấy, Hà Nội, chỉ biết con bị bắt nạt suốt một thời gian dài ở trường khi có người gọi điện tới tận nhà thông báo. Nguy hơn, bố mẹ cô nữ sinh cấp 3 này lúc ấy mới biết con gái mình từng cố gắng tự tử nhiều lần bằng thuốc ngủ. Cô bé chỉ đồng ý kể lại sự việc bị bắt nạt khi đã trải qua rất nhiều lần tư vấn qua chat với chuyên gia tư vấn học đường. Thời gian đầu, em không muốn gặp mặt trực tiếp chuyên gia vì luôn bị ám ảnh rằng các bạn vẫn dõi theo từng hành động của mình.

Thực tế, người lớn vẫn thường nghĩ việc đánh nhau, mắng nhau, bôi xấu nhau…là chuyện thường gặp ở lứa tuổi học trò và các con luôn tự biết cách giải quyết ổn thỏa. Nhưng trừ khi chúng ta mong muốn bọn trẻ phải tự hàn gắn nỗi đau và những tổn thương, còn lại thì tất cả việc đó sẽ không dễ dàng qua đi chỉ sau một giấc ngủ dài. Hơn nữa, đa phần các học sinh bị bắt nạt tại lớp, tại trường không dám kể lại mọi việc với cha mẹ. Thường thì các em cố giấu giếm hoặc thậm chí là nói dối về những thương tích trên cơ thể. Nguyên nhân của hành động này có thể là do các em sợ bị bạn trả thù, tẩy chay hoặc bản thân các em chưa tin tưởng vào bố mẹ, thầy cô hay bất kỳ ai có thể giúp đỡ mình vượt qua khó khăn.

Để hạn chế những sự việc đau lòng như thế xảy ra với các con, cha mẹ có thể làm gì?

Nữ sinh lớp 7 ở Trà Vinh bị đánh bạn bắt nạt suốt một thời gian dài mà bố mẹ không hề hay biết. Ảnh: An Nhơn.

Dấu hiệu cơ bản để biết trẻ đang bị “bắt nạt học đường”

Trước tiên, chúng ta đang nói về khái niệm “bắt nạt học đường”, chứ không phải là “bạo lực học đường”. “Bạo lực học đường” xảy ra khi hai đối tượng trong môi trường học đường - có thể là học sinh với học sinh hoặc học sinh với giáo viên, cán bộ trong trường - có vị trí tương đối cân bằng nhau về quyền lực, quan hệ, sức mạnh.... Còn “bắt nạt học đường” khi một đối tượng hoặc nhiều đối tượng dùng vị thế, quan hệ, sức mạnh, cố ý gây tổn hại về thể chất, tinh thần hoặc kinh tế với một đối tượng khác yếu thế hơn, cũng trong phạm vi học đường, nhằm kiểm soát, thao túng và đàn áp họ.

Cha mẹ có thể khá dễ dàng nhận biết những dấu hiệu con đang bị bắt nạt tại trường qua một số điểm sau:

- Dấu hiệu trên cơ thể: Thường có những vết thương hoặc thường xuyên có các vết bầm tím, trầy xước. Thường xuyên có biểu hiện mệt mỏi, đau đầu, đau bụng, ốm, khó ngủ, hay gặp ác mộng.

- Dấu hiệu về hành vi: Quần áo nhem nhuốc, xộc xệch hoặc khác biệt, ví dụ như giữa mùa hè lại mặc áo dài và cài kín cổ, tay áo dài (rất có thể con dùng áo để che dấu vết thương trên cơ thể). Sách vở, quần áo, đồ dùng cá nhân thường bị mất hoặc phá hỏng. Lấy tiền của bố mẹ và có các lý do khác nhau về việc cần tiền. Thường ngồi cô độc một chỗ. Có những hành động hủy hoại bản thân như bỏ nhà, tự làm đau hoặc tự tử.

- Cảm xúc: Tính cách thay đổi với tính cách thông thường của trẻ (ít nói hơn, hay lo lắng hơn, căng thẳng, hay cáu gắt…).

- Dấu hiệu nhận thức: Thay đổi thói quen và không hứng thú với những hoạt động mà trẻ ưa thích hàng ngày. Ít tham gia các hoạt động của trường lớp hơn. Bất ngờ học hành sa sút hoặc thường bỏ giờ. Nếu trẻ bị bắt nạt kéo dài, ở mức độ nghiêm trọng có thể còn thể hiện triệu chứng tuyệt vọng, không dám đi học, sợ trường học, ám sợ xã hội, bị sang chấn hoặc có xu hướng tự tử.

- Dấu hiệu xã hội: Trẻ có thể buồn, e ngại, ít tiếp xúc hay giao tiếp, cảm thấy khó tin tưởng người khác. Cảm giác bị cô lập.

Gia đình chính là nơi gần gũi nhất với con trẻ và khi nhận thấy bất cứ dấu hiệu cảnh báo nào cho thấy con có thể đang bị bắt nạt tại trường học, cha mẹ đừng bỏ qua và tặc lưỡi “chuyện trẻ con ấy mà”. Bạn nên nhắc mình rằng đã có rất nhiều đứa trẻ mãi mãi dừng lại ở tuổi trẻ con chỉ vì chưa được giúp đỡ đúng cách và đúng lúc.

Làm gì khi trẻ bị “bắt nạt học đường”

Các hành vi bắt nạt rất đa dạng, phức tạp và nhiều khi là sự phối hợp của nhiều hình thức bắt nạt khác nhau nên tùy từng trường hợp cụ thể mà cha mẹ hoặc người trợ giúp có thể chọn những cách giải quyết phù hợp nhất trên nguyên tắc đảm bảo lợi ích tốt nhất cho cả trẻ bị bắt nạt, trẻ đi bắt nạt và trẻ chứng kiến vụ việc.

Bạn có thể xem các bước gợi ý dưới đây để hỗ trợ trẻ khi biết con đang gặp khó khăn tại trường:

- Bước 1: Động viên, đảm bảo an toàn và tìm hiểu sự việc. Người trợ giúp cần tạo được niềm tin ở trẻ, trấn an và để con biết rằng sẽ luôn ở bên, bảo vệ và hỗ trợ ngay khi con cần.

- Bước 2: Đánh giá tổn thương của trẻ. Nếu thấy cần thiết thì nên kết nối trẻ với dịch vụ tư vấn, y tế…

- Bước 3: Bàn bạc với trẻ về kế hoạch giúp đỡ, giải quyết sự việc. Khuyến khích trẻ chủ động đưa ra giải pháp, sau đó người trợ giúp mới cùng phân tích và tìm ra giải pháp phù hợp nhất. Cuối cùng, chính con sẽ sống cuộc sống của mình nên hãy hỗ trợ ở mức cần thiết để con thực tập cách vượt qua khó khăn, khủng hoảng một cách chủ động.

- Bước 4: Hỗ trợ trẻ một số cách ứng phó với việc bắt nạt. Cụ thể như cần thông báo cho ai khi bị bắt nạt, cần đưa ra cảnh báo với bạn đi bắt nạt hay tránh đi một mình tới những nơi có thể bị gây tổn hại.

- Bước 5: Giám sát và hướng dẫn trẻ thực hiện cách ứng phó để đảm bảo trẻ không tiếp tục bị bắt nạt.

Nhiều bậc cha mẹ thực sự bức xúc khi con bị bắt nạt. Không chỉ giận kẻ đã bắt nạt mà họ còn bực vì con mình không kẻ lại sự việc sớm hơn. Nhưng “tiên trách kỉ, hậu trách nhân”, cha mẹ hãy xem lại liệu mình đã hoàn toàn gần gũi với con cái chưa? Liệu có bao giờ con mới ngập ngừng nói về chuyện bị bắt nạt tại trường mà bạn đã đổ lỗi cho con rằng “chắc con phải làm gì thì mới xẩy ra chuyện đó chứ”. Có thể bạn từng là một học sinh mạnh mẽ và giải quyết tốt tình huống bị bắt nạt nhưng tố chất con bạn lại không dễ dàng làm việc ấy. Đó cũng là chuyện bình thường và hãy tìm cách hỗ trợ con thay vì trách móc và đổ lỗi.

Nên làm gì với trẻ đi bắt nạt?

Trong khi giải quyết các vụ việc bắt nạt, chúng ta thường có xu hướng thiên vị hoàn toàn đối với trẻ bị bắt nạt và đẩy mọi lỗi lầm lên trẻ đi bắt nạt. Đúng là trẻ bị bắt nạt rất cần được trợ giúp để vượt qua sự sợ hãi và những nỗi ám ảnh nhưng chính trẻ gây bạo lực cũng rất cần được giúp đỡ để trở nên tốt hơn. Vẫn cần có biện pháp kỷ luật đối với trẻ đi bắt nạt, nhưng hãy làm việc đó khi nó có thể giúp các em tốt hơn chứ không phải là chỉ để thỏa mãn cơn tức giận của bản thân. 

Nếu chỉ cần phạt thật nặng, đánh đập, nhục mạ hay cô lập trẻ mắc lỗi thì cuối cùng bài học mà chúng sẽ học được là gì? Vẫn là thói quen dùng bạo lực và quyền lực để trấn áp kẻ yếu thế hơn. Vậy thì chúng ta - một đám đông bực bội - và một đứa trẻ đi bắt nạt có gì khác nhau?