Nóng bỏng việc tranh chấp lao động
Trong những năm gần đây, việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài (ĐTNN) tại TP HCM đã tăng mạnh. Theo ông Thái Văn Rê - Giám đốc Sở Kế hoạch & Đầu tư: "Riêng năm 2008, TP HCM dẫn đầu cả nước về thu hút vốn ĐTNN với 542 dự án được cấp phép hoạt động, thu hút được 8,456 tỷ USD. Tổng dự án đầu tư được cấp phép hoạt động trong 3 năm (2006-2008) đạt 1.281 dự án và 12.214 triệu USD vốn đăng ký. Đây là giai đoạn mà TP Hồ Chí Minh thu hút nhiều dự án đầu tư với quy mô lớn".
Việc thu hút nhiều dự án ĐTNN đi đôi với việc giải quyết phần lớn việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, từ nhiều năm qua những mâu thuẫn về vấn đề lao động tại khu vực ĐTNN luôn là điều nhức nhối…
Thực tế cho thấy, khu vực kinh tế có vốn ĐTNN luôn hấp dẫn các lực lượng lao động hiện nay do mức thu nhập. Đặc biệt là lao động trẻ có trình độ chuyên môn cao, hiện đại, các doanh nghiệp ĐTNN đã tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng. Tuy nhiên, để người lao động đáp ứng được các yêu cầu của môi trường làm việc nghiệp vụ khá chặt chẽ.
Không chỉ tác động đến chất lượng đội ngũ lao động đang làm việc tại các doanh nghiệp, doanh nghiệp ĐTNN còn tác động tích cực đến lao động đang chờ việc cũng như công tác đào tạo lao động.
Từ những lời mời gọi hấp dẫn của các doanh nghiệp ĐTNN sẽ kích thích người lao động đang tìm việc tự nâng cao tri thức, trình độ chuyên môn để đáp ứng những đòi hỏi của yêu cầu tuyển dụng và cũng từ những yêu cầu đó, các cơ sở đào tạo cũng nhanh chóng cải tiến chất lượng đào tạo. Điều này đã tác động tích cực đến thị trường lao động chung của thành phố.
Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy, các doanh nghiệp ĐTNN chủ yếu hướng đến các lợi ích kinh tế, ít quan tâm đến nhu cầu ổn định công việc của người lao động và sẵn sàng sa thải người lao động. Do vậy, người lao động thường có nguy cơ bị mất việc cao hơn so với các khu vực khác. Điều này đã tạo áp lực lớn cho công tác tái giải quyết việc làm và cân đối quan hệ cung - cầu lao động trên thị trường.
Theo một kết quả khảo sát được công bố tại Hội nghị "Tổng kết 20 năm thu hút ĐTNN tại TP HCM" mới đây: Tỷ lệ lao động thay đổi công việc, nghỉ việc ở các doanh nghiệp được khảo sát khá cao, chiếm 10% tổng lao động hiện có.
Ở những doanh nghiệp sản xuất máy móc công nghệ cao, kỹ sư bậc cao, vi tính truyền thông, mạng… tỷ lệ thay đổi công việc cao nhất (28%), ngành thương mại, dịch vụ, nhà hàng, khách sạn, dịch vụ du lịch (21%). Hơn 50% lao động có năng lực, làm việc hiệu quả trong các doanh nghiệp ĐTNN là từ khu vực Nhà nước chuyển qua (do thu nhập hấp dẫn).
Về thu nhập thì việc phân bổ thu nhập chưa cân bằng, làm cùng một vị trí nhưng người nước ngoài có mức thu nhập cao 5-7 lần so với người Việt
Trong việc ký kết và thực hiện hợp đồng lao động của các doanh nghiệp ĐTNN cũng là vấn đề đáng bàn. Kết quả kiểm tra của các cơ quan chức năng cho thấy, nhiều doanh nghiệp vi phạm hợp đồng lao động như: Kéo dài thời gian thử việc hoặc chỉ ký hợp đồng ngắn hạn đối với công nhân làm việc có tính chất thường xuyên. Không giao kết hợp đồng lao động nhằm trốn tránh các nghĩa vụ tài chính với Nhà nước. Hợp đồng không ghi nhận số lương hoặc có ghi nhận nhưng thấp hơn số lương thực lĩnh của người lao động để giảm nộp bảo hiểm cho người lao động…
Hiện nay, trong khu vực ĐTNN cũng đang xảy ra hiện tượng doanh nghiệp vi phạm thời giờ làm việc, xảy ra chủ yếu đối với công nhân lao động sản xuất, lao động thủ công đơn giản. Có hơn 26% công nhân lao động làm việc quá 8 giờ/ngày và vượt quá 40 giờ/tuần. Tỷ lệ công nhân làm việc thêm giờ xảy ra nhiều ở các doanh nghiệp ĐTNN của Hàn Quốc (tỷ lệ 46,99%), Đài Loan (39,60%),
Trong đó, một số doanh nghiệp phải làm việc thêm từ 12-16 giờ/ngày mà không có sự tự nguyện của người lao động, trong khi chế độ tiền lương làm thêm giờ chưa được thực hiện… Còn điều kiện an toàn lao động và vệ sinh lao động chưa được đảm bảo như một số ngành nghề: Dệt may, da giày, thủy sản, khai thác và chế biến vật liệu xây dựng…
