Nhìn lại môn lịch sử qua kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2014: Học sinh không hề quay lưng với môn lịch sử

Thứ Năm, 12/06/2014, 15:06
Theo tin từ các điểm chấm thi tốt nghiệp THPT môn lịch sử, nhiều bài thi đạt điểm cao, thậm chí có nhiều bài đạt điểm tối đa. Tỉnh Quảng Bình, trong số 55% bài đã chấm, có tới 45 em đạt 9,5 điểm. Kết quả sơ bộ cho thấy, nhiều bài thi khác đạt điểm tối đa nhờ thí sinh có ý thức cao về thời sự của đất nước. Vậy, học sinh ta có phải dốt sử, thích học sử không?

Trong nhiều năm qua, môn Lịch Sử trở thành một môn học và môn thi luôn gây sự chú ý nhất trong các môn học phổ thông của dư luận xã hội và báo chí. Nhưng theo tôi, chúng ta không nên trách học sinh bây giờ dốt Sử bởi suy cho cùng, học sinh cũng chỉ là hệ lụy, là những nạn nhân của nhiều căn nguyên dẫn đến tình trạng đó.

Nhìn lại những năm qua, có thể thấy, chương trình và nội dung sách giáo khoa môn Sử từ THCS đến THPT hiện hành rõ ràng đang tồn tại nhiều sự bất cập. Sách giáo khoa đang áp đặt và “nhồi nhét” những kiến thức lịch sử mang tính “hàn lâm” của người lớn bắt học sinh phải học, phải thi. Cấu trúc sách giáo khoa phổ thông hiện hành theo chương trình “đồng tâm kết hợp với đường thẳng” từ tiểu học đến THPT nên kiến thức lịch sử lại lặp đi lặp lại, người dạy lẫn  người học dễ nhàm chán. Kiến thức thì dàn trải, nặng nề, với nhiều sự kiện, số liệu, ngày tháng năm khiến học sinh phải nhớ quá nhiều mà ít có tính tổng hợp, khái quát. Tri thức trong sách giáo khoa Sử hiện hành thường mang tính ý niệm, biểu tượng mà hình như đang thiếu bóng dáng lịch sử con người. Mới học sinh cấp 2 mà các em đã phải đối mặt với nhiều thuật ngữ trìu tượng như hội nghị, chủ trương, nghị quyết, đường lối, chiến lược, sách lược… Thật sự học sinh rất ngại phải thuộc lòng những mớ kiến thức kiểu như thế, rất khó học thuộc, lâu hiểu mà lại nhanh quên.

Học sinh Trường Trung học cơ sở Vân Hội (Trấn Yên, Yên Bái) tham quan Di tích lịch sử Gò Cọ Đồng Yếng.

Trong khi đó, về phương pháp dạy học Lịch Sử còn lạc hậu và chưa bắt kịp với sự phát triển kinh tế xã hội trong thời kỳ hội nhập, toàn cầu hóa. Sẽ là vô cùng sai lầm khi quan niệm môn Sử là môn học thuộc lòng mà không cần tư duy, sáng tạo. Hầu hết nhiều giáo viên Sử còn “thủy chung” một cách máy móc phương pháp truyền thống “đọc - chép”. Sự đầu tư giảng dạy với các phương tiện hỗ trợ trong công nghệ thông tin, đồ dùng trực quan còn quá hạn chế.

Còn một vấn đề nữa là cách kiểm tra, đánh giá và thi cử, đặc biệt là khâu ra đề thi – đáp án môn Sử trong nhiều năm qua đã làm cho tâm lý học sinh sợ học Sử, ngại thi Sử… Xu hướng học và thi thực dụng của học sinh với kiểu “ứng thi” đã quyết định thái độ học tập trong môn Sử. Có thi thì học, không thi thì học đối phó, thậm chí không học. Thảm cảnh số lượng 11% học sinh đăng ký thi môn Sử là môn tự chọn trong kỳ thi tốt nghiệp 2014, các nhà quản lý giáo dục nghĩ gì?

Từ thực trạng dạy học môn Sử, muốn học sinh không dốt Sử, chán Sử và để có nhiều thí sinh thích học Sử, đạt điểm cao khi chọn môn thi này, theo tôi cần có một số giải pháp cơ bản sau.  

Trước hết cần khẩn trương đổi mới chương trình và nội dung sách giáo khoa hiện hành đã thể hiện nhiều bất cập, bảo thủ và lỗi thời. Và nhất là phải đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá, đổi mới cách ra đề thi. Đây là khâu đột phá trong quy trình đổi mới, nâng cao chất lượng dạy học Lịch Sử. Trong nhiều năm trở lại đây, môn Sử là môn thi gây nhiều tranh cãi liên quan đến đề thi và đáp án dẫn đến tâm lý hoài nghi và lo sợ của học sinh khi phải thi môn này. Tôi thiết nghĩ, nếu như cải tiến cách ra đề thi theo hướng mở như đề thi Tốt nghiệp THPT 2014 vừa qua cho các kỳ thi tốt nghiệp, đại học, cao đẳng những năm tiếp theo thì chắc chắn sẽ giúp cho các em có hứng thú và niềm tin học và thi môn Sử hơn.

Cần tiếp tục khơi dậy sự hứng thú học tập môn Sử của học sinh. Muốn học sinh khơi dậy khả năng khám phá môn Sử một cách có hiệu quả thì không ai khác chính là hình ảnh và vai trò của người thầy trong quá trình giảng dạy bằng kiến thức, tâm huyết và tài năng sư phạm. Dĩ nhiên, dạy và học Lịch Sử không chỉ giới hạn trong sách giáo khoa và bốn bức tường của lớp học mà cần được mở rộng với những hình thức học tập chính khóa với ngoại khóa, tham quan bảo tàng, nhà lưu niệm, các di tích lịch sử văn hóa tùy theo khả năng tổ chức và kinh phí, nhất là sự hỗ trợ của giáo cụ trực quan, của công nghệ tin học. Hơn nữa, giáo dục lịch sử trong trường phổ thông còn cần sự kết hợp với cả môi trường giáo dục của gia đình, xã hội và các phương tiện thông tin đại chúng.

Điều cuối cùng nhưng lại vô cùng quan trọng, quyết định đến chất lượng dạy học môn Sử là cần phải có cách nhìn nhận, đánh giá đúng vai trò và vị trí của môn Sử một cách bình đẳng trong các môn học phổ thông. Hơn 1 tháng qua, Trung Quốc đã xâm phạm chủ quyền biển đảo nước ta một cách nghiêm trọng, làm biển Đông dậy sóng, dư luận trong và ngoài nước đồng loạt ủng hộ Việt Nam. Thế hệ trẻ đã hướng về biển Đông với tất cả tấm lòng yêu nước thật xúc động và đáng để cho chúng ta suy nghĩ. Với đặc thù và lợi thế môn Sử, thầy cô có thể chuyển tải đến học sinh những thông điệp lịch sử thông qua bài học lịch sử để khơi dậy cho học sinh lòng đam mê môn này, truyền thống yêu nước và thái độ, ý thức, trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với Tổ quốc.

Nói tóm lại, vấn đề quan trọng đầu tiên để giáo viên dạy Sử thể hiện tốt thiên chức của mình đối với học sinh của mình là cần xác định rõ mục tiêu, yêu cầu môn Sử như thế nào trong trường phổ thông, nói một cách đơn giản là học Sử để làm gì và từ đó cần học những gì, sau đó mới học như thế nào?

T.T.H.
.
.
.