Đẩy lùi “cơn bão” thực phẩm nhiễm hoá chất

Sống trong vòng vây thực phẩm nhiễm chất cấm

Không chỉ bún nhiễm chất tinopal, nhiều loại thực phẩm có độc tố, có hóa chất cấm được phanh phui, công báo với người dân thời gian gần đây như rau ngót, mồng tơi nhiễm thuốc trừ sâu, gừng Trung Quốc nhiễm chất độc, hay vụ việc chẳng kém phần nghiêm trọng bún nhiễm tinopal là măng tươi tẩm thuốc tẩy mới phát hiện gần đây tại Đồng Nai từ lực lượng Cảnh sát Phòng chống tội phạm về môi trường.

“Lò” chuyên chế biến măng tươi “độc” này được biết đưa bỏ sỉ tới nhiều nơi trên địa bàn TP Hồ Chí Minh do bà Nguyễn Thị Tuyết Trinh (khu phố 7, Hố Nai, Biên Hòa, Đồng Nai) làm chủ. Trong 2 kho lớn khoảng 700m², lực lượng kiểm tra phát hiện trên 30 tấn măng tươi đang chuẩn bị được chế biến theo kiểu: ngâm vào nước cùng thuốc tẩy cho măng trắng, lại có được màu hấp dẫn, giòn ngọt hơn măng không hóa chất.

Măng tươi ngâm thuốc tẩy phát hiện tại Đồng Nai.

Khỏi phải nói tác hại với cơ thể con người như thế nào khi ăn phải măng nhiễm hóa chất này vì từ măng có bị thâm đen cũng trở nên trắng nõn, để cả tháng không hỏng, thậm chí cả 2 năm mà không hư, không thối. Những mẫu măng khô trên thị trường bị ngâm lưu huỳnh và sulfite cũng đã từng được phát hiện tại Hà Giang thời gian qua với mục đích giữ được thời gian lâu theo kiểm định cho biết là chất gây suy gan, thận nếu ăn lâu dài, tổn thương thần kinh, ảnh hưởng hệ tuần hoàn, tim mạch, mắt, thậm chí giảm thị lực. Riêng với những mẫu kiểm nghiệm bột trắng trong vụ việc măng tươi tẩm thuốc tẩy trên vẫn chưa tìm ra kết quả chính xác là loại thuốc tẩy nào vì trên thị trường cho tới nay cũng có rất nhiều loại. Trong khi việc “định danh” chất độc này tác hại tới cơ thể con người ra sao còn phụ thuộc vào máy móc kiểm nghiệm, tay nghề của nhà chuyên môn.

Trở lại vấn đề bún có tinopal. Theo GS Chu Phạm Ngọc Sơn, Chủ tịch Hội Hóa học TP Hồ Chí Minh, thì mẫu kiểm nghiệm bún đầu tiên phát hiện nhiễm tinopal là tại 1 cơ sở người Hoa quận 8 với hàm lượng tinopal – CBS tìm thấy vượt ngưỡng cho phép nhiều lần. Nhưng lại rất khó nhận diện tinopal CBS-X vì là một chuỗi khá nhiều chất. Trong đó chất chủ đạo là chất huỳnh quang làm tăng độ sáng trắng bám dính chặt trên bề mặt của bột gạo khi được trộn vào, thông qua những tương tác lưỡng cực, việc chiết tách thông thường không thể tìm ra.

Được biết, GS Ngọc Sơn và các cộng sự cũng đã thực hiện việc lấy lại những mẫu bún đã có kết quả âm tính (không phát hiện tinopal) để thực hiện bằng phương pháp “sắc ký lỏng ghép khối phổ HPLC-MS/MS”. Trên tất cả các mẫu này phát hiện có hàng ngàn mcg/kg. Thử nghiệm trên những mẫu được pha loãng 3 lần cũng cho giá trị trung bình là 14microgam/kg. (Mức cho phép là 1%).

Ngoài ra, qua kỹ thuật trên còn phát hiện trong bún và sản phẩm chế biến từ gạo (mì, bánh canh, bánh phở) ở một số khu vực trên địa bàn TP Hồ Chí Minh còn chứa tạp chất độc hại khác: acid oxalic; formaldehyde… Trong đó, acid oxalic còn nguy hiểm hơn cả tinopal CBS-X vì gây sỏi thận, kích thích làm phát cơn hen suyễn và gây ung thư. Tuy nhiên theo GS Ngọc Sơn và các nhà khoa học cho rằng họ không có quyền công bố với NTD.

Tìm giải pháp đẩy lùi

Giám đốc Sở Y tế TP Hồ Chí Minh Nguyễn Tấn Bỉnh cũng thừa nhận chất tinopal trong bún gây tổn hại cho NTD khi ăn phải. Người sử dụng chất này cho vào thực phẩm đã vi phạm pháp luật, nhưng nếu muốn xử lý cơ sở có sử dụng chất cấm trong thực phẩm là phải theo qui trình.

Mới có rất ít sản phẩm bún “sạch” được cơ quan chức năng công nhận có mặt trên thị trường.

Còn Phó GĐ Sở Công thương, bà Lê Ngọc Đào cung cấp, tại TP Hồ Chí Minh hiện đang có 201 cơ sở làm bún, bánh canh, bánh phở nhưng đa số chỉ có giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP, cùng “cam kết” với khách hàng, số cơ sở bún có đóng gói, bao bì, dán nhãn tại TP Hồ Chí Minh chỉ đếm trên đầu ngón tay, trong khi một cơ sở quy mô SX gia đình cũng cho ra thị trường hàng tấn bún/ngày. Do không phải công bố tiêu chuẩn chất lượng, vì vậy các cơ sở cũng không cần dán nhãn bao bì, nơi SX. Thông thường sau khi lấy mẫu, Sở Y tế chỉ tham mưu ban chỉ đạo liên ngành để có giải pháp chấn chỉnh. Chính vì lý do này mà sau khi có kết quả 7 mẫu bún tươi của Chi cục ATVSTP TP Hồ Chí Minh đem đi xét nghiệm có tinopal nhưng đã được “giữ im lặng”.

Trước đây, khi “bùng nổ” thông tin phở nhiễm chất ướp xác formoldehyte, hiệu ứng ngay lập tức từ người tiêu dùng cũng “tẩy chay”, còn phía nhà SX “chết lặng” vì sản phẩm không ai mua. Liên hệ tới một sản phẩm tiêu dùng khác khá thiết yếu với NTD hàng ngày là mặt hàng trứng gia cầm cũng vậy. Cũng một thời gian không ai dám ăn vì kinh sợ không biết được đâu là trứng sạch, đâu là trứng nhiễm con vi rút H5N1, song mọi việc đã “trở lại trật tự” khi trứng gia cầm được SX trong dây chuyền chuyên nghiệp, có nguồn gốc, được phun khử trùng ozon, có ngày SX, hạn sử dụng.

Bài học kinh nghiệm lấy lại niềm tin NTD như trên còn nguyên tính thời sự với chuyện bún nhiễm tinopal. Trong đó, món ăn thiết thực hàng ngày này của người dân không thể kéo dài mãi tình trạng nhập nhèm giữa cơ sở SX chân chính với cơ sở gian lận. Vấn đề còn lại là nhà quản lý cần có hướng dẫn cụ thể để các cơ sở nắm được việc SX sản phẩm theo đúng qui trình đảm bảo từ mua sắm trang thiết bị, được thẩm định đủ “hai chuẩn”: chuẩn cơ sở (giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP) và chuẩn sản phẩm (công bố tiêu chuẩn chất lượng), một trong giải pháp đầu tiên để loại trừ tình trạng gian dối, coi thường sức khỏe NTD như hiện nay trong SX thực phẩm.