Thi ca và âm nhạc Việt Nam “xuất ngoại” đầu năm

• Âm nhạc Việt Nam ngày càng lún sâu trong “vùng trũng” của âm nhạc khu vực?
• Âm nhạc Việt Nam trước nguy cơ thiếu nghệ sỹ biểu diễn
• Vất vả chuyện bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam

Dự án thơ nhạc nói trên do chương trình Melodically Challenged thuộc trường đại học công lập Georgia State University (tiểu bang Atlanta, Mỹ) sản xuất, cùng với nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai.

Đây là lần đầu tiên một chương trình radio thơ của quốc tế phát sóng giọng đọc của nhiều tác giả Việt Nam song song với bản dịch tiếng Anh của các tác phẩm. 

Tất cả các tác giả tham gia chương trình đã ghi âm giọng đọc của mình cho chương trình, trong đó có nhà thơ Giang Nam, người đã đọc bài thơ “Quê hương” khi ông 88 tuổi, và nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo đọc bài thơ “Tin thì tin không tin thì thôi” trước khi ông qua đời vì căn bệnh ung thư. 

Các nhà thơ được giới thiệu trong chương trình thơ nhạc đặc biệt.

Bài thơ “Tiếng Việt” của Lưu Quang Vũ và “Thuyền và biển” được thể hiện qua giọng đọc ấm áp và đầy cảm xúc của em gái nhà thơ Lưu Quang Vũ (nhà phê bình văn học, tiến sĩ Lưu Khánh Thơ). 

Bản dịch tiếng Anh của các bài thơ được thể hiện qua giọng đọc của nữ thi sĩ Jennifer Fossenbell, người đã có nhiều bài thơ xúc động về Việt Nam trong đó có bài “In Hanoi, Again” (Lại được ở trong lòng Hà Nội) – bài thơ nhận được tặng thưởng cuộc thi "Thơ về Hà Nội 2008-2010" do Báo Văn nghệ và Đài Phát thanh & Truyền hình Hà Nội tổ chức.

Chương trình cũng được phát sóng cùng với các bài hát được phổ nhạc của các tác phẩm thơ (Thuyền và biển: thơ Xuân Quỳnh, nhạc Phan Huỳnh Điểu, Thu Minh trình bày; Tiếng Việt: thơ Lưu Quang Vũ, nhạc Nguyễn Lê Tâm, Tân Nhàn trình bày; Khúc hát sông quê: thơ Lê Huy Mậu, nhạc Nguyễn Trọng Tạo, Anh Thơ trình bày).

Để giới thiệu vẻ đẹp của văn hóa Việt Nam, chương trình Những chiếc lồng đèn treo vào ngọn gió cũng giới thiệu các tác phẩm dân ca ba miền qua các loại nhạc cụ truyền thống như đàn bầu, đàn tranh, đàn nhị, đàn nguyệt… và phần trình diễn của các nghệ sĩ Hoàng Anh Tú, Hồng Lê, Nguyễn Thế Dân, Đoàn Minh Tuấn, Thu Hà, Ngọc Hoàn… Chương trình cũng gồm các tác phẩm ca Huế của nhà thơ Võ Quê qua giọng hát của các nghệ sĩ Dạ Lê và Kim Liên.

Điều đặc biệt là tất cả các nhà thơ, dịch giả, nhạc sĩ, ca sĩ, nghệ sĩ tham gia chương trình đều nhất trí không thu phí bản quyền, nhằm quảng bá thi ca, âm nhạc và văn hóa Việt Nam tới bạn bè quốc tế. 

Nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai đã dành hơn 2 năm để lựa chọn các tác phẩm và liên lệ với các tác giả, các nhạc sĩ, ca sĩ và nghệ sĩ để xin phép họ. Cô miệt mài làm việc cùng nhà thơ Jennifer Fossenbell trong suốt hơn 2 năm qua để chuyển ngữ nhiều bài thơ được phát sóng chương trình. 

“Những chiếc lồng đèn treo vào ngọn gió” cũng đánh dấu sự hợp tác chặt chẽ của các dịch giả Việt-Mỹ, với sự tham gia dịch thuật của các dịch giả của hai đất nước như: Nguyễn Bá Chung, Kevin Bowen, Bruce Weigl, Ngô Tự Lập, Martha Collins, Nguyễn Tuyết Ngân, Giàu Minh Trương, Thiếu Khanh, Lady Borton, Nguyễn Minh Phương…

Chương trình “Những chiếc lồng đèn treo vào ngọn gió” được phát sóng trên các đài phát thanh như WRAS (trường đại học công lập Georgia State University), SUNY Adirondack, Wolf Radio, Radio Free Charlotte, SUNY Potsdam radio (New York), Georgia Southern's Radio, KNSU, cùng nhiều đài phát thanh của các trường đại học như trường đại học công lập Savannah State University, đại học công lập Fort Hays State University, đại học công lập Nichols State University, và đài phát thanh Bulls Radio của trường đại học South Florida... 

Chương trình cũng sẽ được tải lên trang web Public Radio Exchange để thính giả khắp nơi trên thế giới có thể lắng nghe. Nhiều đài phát thanh của Mỹ và quốc tế cũng có thể tải chương trình miễn phí để phát sóng.

Bà Katherine Kincer, Giám đốc chương trình Melodically challenged cho biết: “Tôi tin rằng, thính giả Mỹ và quốc tế khi nghe chương trình này, sẽ bất ngờ bởi vẻ đẹp trù phú, sâu sắc của thơ ca và âm nhạc Việt Nam”. 

Nhà thơ Paul Christiansen, một trong những thính giả đầu tiên của chương trình, cho biết: “Những chiếc lồng đèn treo vào ngọn gió” đưa người nghe đến một thế giới thơ ca bạt ngàn màu sắc của Việt Nam. Thật đặc biệt khi được nghe các bài thơ bằng tiếng Việt, được thưởng thức vẻ đẹp trầm bổng của ngôn ngữ Việt trước khi nghe bản dịch tiếng Anh. Tôi đặc biệt xúc động khi được nghe các bài thơ qua giọng đọc của chính các tác giả”.

18 tác phẩm thơ tham gia chương trình là những câu chuyện về tình yêu: tình yêu quê hương đất nước, tình yêu đôi lứa, tình yêu tiếng Việt. Chúng còn là câu chuyện về những nỗi đau mất mát khi băng qua chiến tranh, những nỗi đau trước thân phận con người và bi kịch xã hội. Đó là những câu chuyện về quá khứ, hiện tại, và cả tương lai, nơi thi ca không đứng bên ngoài mà dự phần vào cuộc sống, để từ đó cất lên tiếng nói, lan toả sự yêu thương, sự chia sẻ, cảm thông, góp phần đem lại công bằng xã hội.

Tựa đề của chương trình “Những chiếc lồng đèn treo vào ngọn gió” được trích từ bài thơ “Mắt” mà nhà thơ Tuyết Nga đã viết ở một trường khiếm thị với những câu thơ: “Thử nhìn bằng đôi mắt em/ chợt thấy bầu trời ngay trên ý nghĩ/ thấy ước mơ như những chiếc đèn lồng treo vào ngọn gió/ thấy những bông hoa không màu/ Nếu trái tim không mù loà/ quờ tay là thấy được hồn nhau/ thấy được cả những giấc mơ côn trùng dấu dưới nhành cỏ biếc...”.