Phải duy trì tự do hàng hải trên Biển Đông

• Mỹ thất bại với “Liên minh tự do hàng hải”
• Đằng sau một “liên minh thực thi quyền tự do hàng hải”
• Việt Nam - Singapore khẳng định tầm quan trọng của tự do hàng hải tại Biển Đông1
• Malaysia và Australia kêu gọi bảo vệ tự do hàng hải ở Biển Đông

Từ quyết tâm của Mỹ

Hãng tin Express của Anh ngày 1-10 đưa tin rằng, Trung Quốc đang phát triển một nền tảng thăm dò dầu khí khổng lồ để sử dụng trong các vùng biển tranh chấp hoặc vùng đặc quyền kinh tế của một số quốc gia láng giềng trên Biển Đông. Nền tảng này, theo Express được gọi là giàn khoan Hải Dương 982, hiện đã nằm sẵn trên vùng biển của Trung Quốc đang có thể thăm dò các mỏ dầu khí ở độ sâu tới 9.000m.

Bài báo trên Express nhấn mạnh: "Động thái này sẽ gây phẫn nộ đối với các nước có cùng tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông". Cũng nói về thông tin này, hãng VOA News của Mỹ dẫn thêm lời của Chuẩn đô đốc Karl O.Thomas-Chỉ huy lực lượng đặc nhiệm 70 và Hạm đội 7 nhóm tác chiến tàu sân bay của Mỹ rằng, Mỹ sẽ quyết tâm thực thi quyền tự do hàng hải và hàng không bất cứ khi nào có những tuyên bố chủ quyền phi lý trên Biển Đông.

"Mục tiêu của Mỹ là đảm bảo an ninh và ổn định hàng hải ở tuyến đường biển thương mại quan trọng nhất thế giới này bởi nơi đây giao thương hàng hóa luôn đạt trị giá khoảng 5.300 tỷ USD/năm", VOA News viết và cho hay, ông Karl O.Thomas cũng kêu gọi các quốc gia khác cử lực lượng hải quân tới tham gia cùng Mỹ để thúc đẩy hòa bình và ổn định trong khu vực châu Á Thái Bình Dương. 

Giới quan sát nhận định, đây không phải lần đầu Mỹ phản ứng mạnh mẽ với hành động của Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông. Vài ngày trước khi Chuẩn đô đốc Karl O.Thomas phát biểu trên báo giới, Thượng viện Mỹ cũng đã công khai lên án Trung Quốc về vấn đề Biển Đông.

Trung Quốc đã từng đưa giàn khoan 981 với sự hộ tống của tàu cảnh sát biển, xâm nhập trái phép vào vùng biển của Việt Nam. Ảnh: Reuters

Thượng nghị sĩ James Rische, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại thượng viện Mỹ còn nhấn mạnh, Mỹ phải hành động sớm và dứt khoát, đặc biệt trong bối cảnh Bắc Kinh có hành động gây hấn trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ)của quốc gia láng giềng Việt Nam.

Trong phiên điều trần về chính sách của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương của Ủy ban Đối ngoại thượng viện, Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Bob Menedez đã nêu quan điểm rằng phải kiểm soát các hành động của Trung Quốc gây phức tạp tình hình Biển Đông cũng như việc Trung Quốc xây dựng cơ sở hạ tầng để phục vụ mục đích quân sự.

Còn người phát ngôn Bộ Ngọai giao Mỹ Moran Deann Ortagus trong cuộc nói chuyện gần đây với báo giới tại thủ đô Washington D.C cho hay: "Trung Quốc xây dựng và quân sự hóa các tiền đồn tranh chấp ở Biển Đông, cùng với các hành động khác nhằm khẳng định yêu sách hàng hải bất hợp pháp ở Biển Đông, bao gồm việc sử dụng dân binh để đe dọa, áp chế các nước khác, phá hoại hòa bình và an ninh khu vực".

Lấy ví dụ về việc trong 3 tháng qua, tàu Trung Quốc đã tiến hành khảo sát khu vực bãi Tư chính của Việt Nam với các tàu hộ tống có trang bị vũ khí nhằm đe dọa và cản trở Việt Nam cũng như các nước ASEAN khai thác dầu khí tại Biển Đông, bà Moran Deann Ortagus cảnh báo, những hành động phi pháp được lặp đi lặp lại nhiều lần đều là chủ ý của Bắc Kinh để đe dọa, ngăn cản các nước ASEAN tiếp cận nguồn năng lượng tái tạo trị giá 2.500 tỷ USD và khai thác nguồn tài nguyên "vàng đen" ở Biển Đông.

Việc Trung Quốc sử dụng "cường quyền" đối với các quốc gia trong khu vực là không thể chấp nhận và Mỹ cùng cộng đồng quốc tế sẽ phải nhanh chóng tìm ra giải pháp cho vấn đề này...

Đến động thái của các nước

Rõ ràng, Biển Đông giờ không còn là vấn đề của khu vực mà là nỗi lo trên toàn cầu. Sự căng thẳng trên Biển Đông có tác động không nhỏ tới nhiều quốc gia khác nhau và nếu hành động phi pháp không bị lên án và sớm ngăn chặn thì chúng tạo "tiền đề xấu" cho các vùng biển khác nếu có quốc gia tham vọng bá quyền.

Ông James Rogger, Giám đốc chương trình "Nước Anh toàn cầu" thuộc Viện nghiên cứu độc lập Henry Jackson Society ở London (Anh) cho rằng, cần phải tránh các hành động leo thang căng thẳng và song song với đó là thực hiện các biện pháp phản đối tuyên bố và hành động gây hấn của Trung Quốc.

Ông James Rogger nói: "Hiện nay, tâm điểm kinh tế đang dần chuyển từ Đại Tây Dương sang khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, nơi tăng trưởng kinh tế của các nước như Trung Quốc, Việt Nam, Indonesia hay Ấn Độ... đang làm thay đổi cán cân quyền lực kinh tế thế giới.

Trong bối cảnh đó, Biển Đông ngày càng trở nên quan trọng với vai trò là một trong những tuyến hàng hải trọng yếu nhất trên thế giới. Đây là tuyến đường vận chuyển hàng hóa đến châu Âu, Trung Đông và vận chuyển năng lượng từ châu Phi, Trung Đông tới các nhà máy tại châu Á. Do đó, nếu hoạt động hàng hải tại khu vực này bị gián đoạn có thể dẫn đến nguy cơ có sự thay đổi trong dài hạn khi huyết mạch giao thông này bị chuyển sang tuyến hàng hải khác. Đứng từ góc độ chiến lược, Biển Đông rất quan trọng vì là điểm trung tâm nối giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương".

Vì thế, điều quan trọng để duy trì hòa bình, ổn định trên Biển Đông là các nước cần tuân thủ hệ thống luật pháp quốc tế và cộng đồng quốc tế cần lên tiếng phản đối các hành vi gây hấn, chỉ ra bản chất hoặc bác bỏ những tuyên bố trái phép về chủ quyền trên Biển Đông, thực hiện tự do đi lại hàng hải trên Biển Đông theo Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS) mà Trung Quốc là một thành viên.

Thẳng thắn hơn trong cách nói, GS Daisuke Hosokawa, chuyên gia về Trung Quốc tại Đại học Kinh tế Osaka (Nhật Bản) thì khẳng định, các hành động của Trung Quốc trên Biển Đông thời gian gần đây mang tính đơn phương và khiêu khích hơn, vi phạm nghiêm trọng UNCLOS với mục đích là thay đổi hiện trạng trên Biển Đông.

Trước thông tin về giàn khoan Hải Dương 982 có khả năng được Trung Quốc đưa ra Biển Đông, GS Daisuke Hosokawa kêu gọi các quốc gia trong khu vực phải đoàn kết để cùng phản ứng trước những hành động khiêu khích của Trung Quốc trên Biển Đông và tiếp tục khẳng định chủ quyền của mình. ASEAN sẽ phải là trụ cột trong việc giải quyết vấn đề Biển Đông và GS Daisuke Hosokawa hy vọng khi đảm nhiệm vị trí Chủ tịch ASEAN vào năm 2020, Việt Nam sẽ làm cho ASEAN trở nên vững mạnh hơn và có tiếng nói chung trong việc này.

Trong khi đó, TS Bill Hayton, chuyên gia cấp cao thuộc Chương trình châu Á-Thái Bình Dương Viện Chatham House (Vương quốc Anh) tại cuộc hội thảo với chủ đề “Giải quyết tranh chấp ở Biển Đông” diễn ra tại trụ sở Viện Quan hệ quốc tế Prague (IIR) thuộc Bộ Ngoại giao CH Czech hồi hạ tuần tháng 9 thì đưa ra ý kiến rằng tranh chấp ở Biển Đông là vấn đề phức tạp, không chỉ liên quan giữa Trung Quốc và các nước thuộc ASEAN có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông mà còn liên quan tới sự cạnh tranh địa chính trị giữa các nước lớn, đặc biệt là Mỹ và Trung Quốc.

Tuyên bố của Trung Quốc về "đường chín đoạn" trên Biển Đông đi ngược lại luật pháp quốc tế cũng như cam kết của nước này về việc duy trì quan hệ tốt đẹp với các nước trong khu vực.

Vì thế, trong tiến trình giải quyết tranh chấp Biển Đông, cần phải đánh giá bằng chứng mà các nước có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông đưa ra, đồng thời các nước có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông cần thúc đẩy đàm phán, cùng cam kết duy trì hiện trạng, không mở rộng đòi hỏi tuyên bố chủ quyền.

Tờ Eurasiareview thì dẫn lời bình luận của một học giả cho rằng, việc đầu tiên và quan trọng nhất là lên án các hành vi khiêu khích đơn phương của Trung Quốc trên Biển Đông. Các hành vi này vi phạm luật pháp quốc tế liên quan đến EEZ và thềm lục địa của các nước ASEAN có chủ quyền ở Biển Đông. Đồng thời, cộng đồng quốc tế cần tạo áp lực để Trung Quốc lập tức rút nhóm tàu Hải Dương 8 và các tàu khác ra khỏi Bãi Tư Chính thuộc chủ quyền của Việt Nam để giảm căng thẳng.

"Nếu hòa bình duy trì, cả ASEAN và Trung Quốc cùng thịnh vượng. Cần nhanh chóng hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). Tất cả những gì chúng ta cần là một COC hiệu quả, ràng buộc về mặt pháp lý dựa trên UNCLOS 1982 và các quy tắc quốc tế khác để đảm bảo tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông", tờ báo viết.