Về nơi khởi nguồn bài hát “Du kích Long Phú”
Cù Lao Dung là huyện cực Đông của tỉnh Sóc Trăng, nằm giữa dòng sông Hậu thơ mộng, với hai cửa Định An và Trần Đề đổ ra biển Đông. Đây là vùng đất nổi tiếng về truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường, bất khuất.
Trong hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, mỗi tên đất, tên làng nơi đây đều gắn liền với chiến công oanh liệt của Anh hùng lực lượng vũ trang (AHLLVT) Sơn Ton và bài ca “Du kích Long Phú” bất hủ của cố NSND Quốc Hương, bài hát đã đi vào lòng nhân dân Việt Nam như một biểu tượng tuyệt vời về phong trào chiến tranh du kích.
 |
| Ông Phạm Văn Mười, cựu du kích Long Phú. |
Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, nhân dân xã An Thạnh Nhì nói riêng và các xã Cù Lao Dung nói chung, đã chịu biết bao gian lao khổ cực, đóng góp nhiều công sức, máu xương cho sự nghiệp kháng chiến giải phóng quê hương.
Ông Phạm Văn Mười (80 tuổi, cựu du kích Long Phú, hiện ngụ ấp Vàm Hồ, xã An Thạnh Nam, huyện Cù Lao Dung), cho biết: “Lúc đó, Cù Lao Dung thuộc huyện Long Phú, có xã An Thạnh Nhất, An Thạnh Nhì. Đội du kích Long Phú ra đời vào những năm tháng chống thực dân Pháp xâm lược (1946) là những người con của Cù Lao Dung với tinh thần chiến đấu ngoan cường để bảo vệ vùng căn cứ cách mạng, bảo vệ Đảng, giúp đỡ và bảo vệ nhân dân, đã lập nhiều chiến công xuất sắc.
Tôi lúc đó chỉ mới là cậu bé 7-8 tuổi nhưng đã được biết, được nghe rất nhiều về du kích Long Phú. Vì vậy, tôi ước mơ lớn lên sẽ tham gia du kích Long Phú và ước mơ đó đã thành hiện thực khi mình được trở thành thành viên của đội du kích nổi tiếng quê hương, mặc dù lúc đó là cuộc kháng chiến chống Mỹ nhưng chúng tôi học và hiểu rất rõ về truyền thống của đơn vị mình”.
Ngày 19-12-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến với tinh thần: “Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”. Hưởng ứng lời kêu gọi thiêng liêng của Bác Hồ, Ban cán sự Huyện ủy, quân dân Long Phú đã chính thức bước vào cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện, lâu dài và tự lực cánh sinh.
Từ những thắng lợi ban đầu của lực lượng du kích huyện nhà, nhằm bảo vệ Đảng, bảo vệ nhân dân, ngăn chặn các cuộc càn quét của giặc vào vùng cù lao, cuối năm 1946 đội du kích tập trung lần đầu tiên của Long Phú ra đời. Đội du kích được hình thành gồm một số cán bộ ở các cơ quan huyện và tuyển chọn thêm số con em những gia đình có truyền thống cách mạng.
Lúc thành lập, đội du kích có khoảng trên dưới ba mươi chiến sĩ. Đầu năm 1947, khi ra đời chưa được bao lâu, đội du kích Long Phú đã chặn đánh quân Pháp, đặc biệt là những trận phục kích ở Rạch Già. Hoạt động chủ yếu của đội du kích Long Phú là giữ vững mối liên lạc giữa khu Tám và khu Chín, đưa đón cán bộ và chiến sỹ Vệ Quốc đoàn trên đường dây liên lạc giữa vùng kháng chiến và vùng địch hậu, chiến đấu bảo vệ đồng bào, bảo vệ thôn ấp và mùa màng của nhân dân.
 |
| Một góc Cù Lao Dung hôm nay. |
Bấy giờ, trong số những chiến sĩ dũng cảm của đội du kích Long Phú lừng danh như AHLLVT Sơn Ton, người du kích quả cảm dân tộc Khmer. Theo hồ sơ, sau cuộc mít tinh mừng sinh nhật lần thứ 57 của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Nhà thông tin, sáng hôm sau, các cán bộ trong Ban chỉ huy và một số chiến sĩ đội du kích được phân công đi công tác, chỉ còn lại tiểu đội tự vệ chiến đấu khoảng 10 người đang nghe triển khai một số nhiệm vụ cấp bách sắp tới, thì tiếng mõ báo động từ ngoài vàm Rạch Già. Biết là địch đổ quân càn quét, ngay lập tức, ông Ba Tâm, phụ trách tiểu đội tự vệ triển khai đội hình chiến đấu, với trang bị lúc đó chỉ có 5 khẩu súng, gồm: 2 khẩu Mút-ca-tông, 1 khẩu Cong-si-no, 2 khẩu súng trường Đức và 1 trái mìn do chiến sĩ Châu Văn Tỷ tự chế, còn lại là dùng dao mác và gậy gộc. Biết thế nào địch cũng mò vào để đốt phá Nhà thông tin nên ông Ba Tâm phân công chiến sỹ Châu Văn Tỷ đặt trái mìn tự chế trong Nhà thông tin, ngụy trang cẩn thận, số chiến sĩ còn lại triển khai ra bờ đê Rạch Già phục kích.
Đúng như dự đoán, bọn chúng càn vào khoảng 50 tên, tốp đi đầu vào Nhà thông tin đập phá, số còn lại cảnh giới bên ngoài. Ngay lập tức, chiến sĩ Châu Văn Tỷ nấp gần đó giật mìn nổ làm chết tại chỗ 4 tên. Bị đánh bất ngờ bọn lính bên ngoài hốt hoảng vừa chạy vừa bắn loạn xạ, các chiến sĩ tự vệ xung phong lên truy kích, bọn chúng rút ra ngoài vàm Rạch Già rồi lên tàu tháo chạy thoát thân, bỏ lại xác 4 tên. Trận đánh gây tiếng vang lớn, làm cho uy thế của lực lượng tự vệ chiến đấu ngày càng cao, nhân dân tin tưởng; còn bọn giặc thì run sợ mỗi khi càn quét vào xứ cù lao này…
Trong một lần được cử về Sóc Trăng và đến các xã Cù Lao Dung (lúc đó là huyện Long Phú) công tác, nghệ sĩ Quốc Hương được nghe nhân dân kể lại và chứng kiến những chiến công của Đội du kích Long Phú, nhất là những thành tích gan dạ, dũng cảm của người đội viên du kích Sơn Ton, sự ngưỡng mộ, mến phục và xúc cảm trước những hoạt động của đội du kích Long Phú, chỉ sau một đêm, ông đã sáng tác xong bài hát “Du kích Long Phú” và chính ông đã hát tặng ngay cho đồng bào Long Phú và ngay lập tức được người dân đón nhận nồng nhiệt.
Cũng từ đó, bài hát “Du kích Long Phú” trở thành hồi kèn tiến quân, làm tăng thêm uy danh của đội quân du kích Long Phú. Cho đến nay, không riêng gì nhân dân các xã vùng Cù Lao Dung - Long Phú, nhân dân tỉnh Sóc Trăng, mà đến người dân cả nước đã nghe và quen thuộc giai điệu và lời bài hát “Du kích Long Phú”. Lời bài hát có đoạn: “Ai về Cù Lao Dung. Nhớ ghé viếng Rạch Già. Nhớ về An Thạnh Nhất. Hỏi Tây chết mấy thằng”…
Nếu trong cuộc kháng chiến chống Pháp, xã An Thạnh Nhì là căn cứ địa của Tỉnh ủy, của Ủy ban Hành chính kháng chiến tỉnh Sóc Trăng, thì trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, người dân vùng Cù Lao Dung cũng từng đùm bọc và nuôi chứa nhiều cán bộ, chiến sĩ cách mạng ở những thời điểm khó khăn, ác liệt nhất.
Vùng đất này đã sản sinh những người con ưu tú, kiên trung với cách mạng như AHLLVT Sơn Ton lừng danh với chiến thắng Rạch Già; nơi có đền thờ Bác Hồ, có liệt sĩ Đoàn Văn Tố, Anh hùng Phùng Lục Sinh, Trần Hiền Quang… và biết bao tấm gương của cán bộ chiến sĩ và nhân dân vùng cù lao sông nước này đã xả thân, hiến dâng cả tuổi thanh xuân của mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Khu di tích chiến thắng Rạch Già được đầu tư xây dựng năm 2000, trên mặt bằng rộng 459m2, thuộc ấp Phước Hòa A, thị trấn Cù Lao Dung, là nơi ghi dấu những chiến công huyền thoại của du kích Long Phú. Ở đó có tấm bia có hình tượng lá cờ Đảng và cờ Tổ quốc vươn lên cao, trước mặt bia có hình tượng một trang sách được mở ra, một bên chạm khắc nội dung bài hát “Du kích Long Phú” của cố NSND Quốc Hương, một bên khắc những dòng chữ nói về sự kiện chiến thắng Rạch Già.
