Mỹ - Trung: Đối tác hay đối đầu?

Thứ Hai, 29/10/2018, 10:49

Trong một bài viết đăng trên tờ CNBC ngày 6-10, ông Fred Kempe, người đứng đầu cơ quan nghiên cứu Atlantic Council nhận định, sau khi tiến hành một loạt nghiên cứu và kế hoạch, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã hoạch định những "đòn tấn công" Trung Quốc một cách chính xác và toàn diện.

Chỉ trong một thời gian ngắn, chính quyền của Tổng thống Donald Trump đã tung “4 chiêu liên hoàn” nhắm vào Trung Quốc, bao gồm: bài phát biểu vạch rõ mối quan hệ với Trung Quốc của Phó Tổng thống Mike Pence ngày 4-10; báo cáo của Lầu Năm Góc xem Trung Quốc là mối uy hiếp lớn đối với công nghiệp quốc phòng Mỹ; hiệp định thương mại 3 bên Mỹ - Mexico - Canada (USMCA), với điều khoản trong quan hệ với Trung Quốc; và kế hoạch tập trận vào tháng 11 ở Biển Đông và eo biển Đài Loan nhằm gửi thông điệp tới Trung Quốc.

Thẳng thừng chỉ trích

Bài phát biểu của Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence về quan hệ Mỹ-Trung ngày 4-10 được cho là đã thể hiện sự điều chỉnh mạnh mẽ của Washington trong mối quan hệ đối với Bắc Kinh. Chính ông Pence cũng xác nhận bài phát biểu của ông là để “chính thức đặt lại chính sách Mỹ-Trung”.

Việc điều chỉnh này được khởi đầu bằng cách chỉ ra những điểm mà Washington tin rằng Bắc Kinh đã “chơi không đẹp”, bao gồm: gián điệp mạng, can thiệp bầu cử, chèn ép công ty Mỹ và gia tăng quân sự.

“Khi chúng ta nói chuyện ở đây, Bắc Kinh đang sử dụng một phương pháp toàn chính phủ, sử dụng các công cụ chính trị, kinh tế và quân sự, cũng như tuyên truyền, để nâng cao tầm ảnh hưởng và lợi ích của họ tại Mỹ”, ông Mike Pence nói tại Viện Hudson ở Washington vào ngày 4-10. "Trung Quốc cũng đang áp dụng quyền lực này một cách chủ động hơn bao giờ hết, để gây ảnh hưởng và can thiệp vào chính sách và chính trị trong nước của đất nước này".

Phó Tổng tống Mike Pence phát biểu ngày 4-10.

Ông Pence cho rằng các chính quyền Mỹ trước đây đều bỏ qua các hành động của Trung Quốc - và trong nhiều trường hợp đã thực sự tiếp tay cho họ. "Nhưng những ngày đó đã kết thúc", ông nói, và chính quyền Trump đang áp dụng một cách tiếp cận mới. "Chúng tôi tìm kiếm một mối quan hệ dựa trên sự công bằng, có đi có lại và tôn trọng chủ quyền, và chúng tôi đã thực hiện hành động mạnh mẽ và nhanh chóng để đạt được mục tiêu đó".

Cách tiếp cận mới của Washington, Pence nói, bao gồm việc làm cho quân đội Mỹ mạnh hơn, thực hiện thuế quan cụ thể nhắm vào các ngành công nghiệp tiên tiến mà Bắc Kinh đang cố gắng nắm bắt, đưa ra một cam kết mạnh mẽ hơn cho một khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương mở và miễn phí, các chương trình phát triển và tài chính, và mang lại cho các quốc gia nước ngoài một cách thay thế hoàn toàn và minh bạch cho chính sách ngoại giao có liên quan đến cho vay nợ của Trung Quốc.

Pence nói rằng ông sẽ đi đến Singapore và Papua New Guinea vào tháng tới để đại diện cho Mỹ tại ASEAN và APEC, và sẽ công bố các biện pháp và chương trình mới để hỗ trợ một Ấn Độ-Thái Bình Dương mở và tự do thay mặt cho Tổng thống Donald Trump. Một trong những chương trình đó là Đạo luật BUILD, mà Tổng thống Trump sẽ sớm ký thông qua.

Đạo luật này cung cấp phương tiện cho doanh nghiệp tư nhân đóng góp vào sự phát triển của các nước thu nhập thấp và trung bình thấp. Đó là một phần để đáp lại sáng kiến “Một vành đai, Một con đường” của Trung Quốc, đã giúp Bắc Kinh gây ảnh hưởng ở Thái Bình Dương, Nam Á và châu Phi.

Ông Pence cho biết: “Để bảo vệ quyền lợi của chúng tôi ở nhà, chúng tôi đã tăng cường CFIUS - Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ - nâng cao sự giám sát đầu tư của Trung Quốc ở Mỹ, bảo vệ an ninh quốc gia của chúng tôi khỏi các hành động ‘ăn thịt’ của Bắc Kinh”.

Liên minh thương mại nhắm đến Trung Quốc

Ngày 5-10, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross báo hiệu rằng Washington có thể sử dụng một điều khoản trong thỏa thuận thương mại mới với Canada và Mexico (USMCA) để gây áp lực lên Trung Quốc nhằm chấm dứt thực tiễn xấu của mình.

Theo đó, với điều khoản quy định rằng nếu một trong những đối tác trong hiệp định tham gia một thỏa thuận thương mại tự do với một nước “phi thị trường” như Trung Quốc, thì phải thông báo cho những quốc gia khác 3 tháng trước khi tham gia vào các cuộc đàm phán đó.

Đồng thời, 2 quốc gia còn lại có thể rút khỏi hiệp định và hình thành hiệp ước thương mại song phương của riêng họ, tức loại bỏ nước kia ra khỏi hiệp định.

Điều khoản này được cho là phù hợp với nỗ lực của Tổng thống Trump nhằm cô lập Trung Quốc về mặt kinh tế và ngăn chặn các công ty Trung Quốc sử dụng Canada hoặc Mexico làm “cửa hậu” để xuất khẩu hàng hóa sang Mỹ.

Tờ Reuters dẫn lời ông Derek Scissors, một học giả Trung Quốc tại Viện Doanh nghiệp Mỹ ở Washington, rằng điều khoản này đã cho phép chính quyền Tổng thống Trump có quyền phủ quyết hiệu quả đối với bất kỳ thỏa thuận thương mại nào của Canada hay Mexico với Trung Quốc.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ cho biết điều khoản này là “một loại thuốc độc” có thể được nhân rộng trong các thỏa thuận thương mại của Mỹ với các nước khác. "Mọi người có thể hiểu rằng đây là một trong những điều kiện tiên quyết của bạn để thực hiện một thỏa thuận", ông Wilbur Ross nói với Reuters.

Washington hiện đang đàm phán với Nhật Bản và Liên minh châu Âu để tìm cách giảm thâm hụt thương mại lớn của Mỹ ở một số khu vực nhất định. Nếu điều khoản này được lặp lại trong các cuộc đàm phán khác của Mỹ với Liên minh châu Âu và Nhật Bản, nó có thể khởi tác dụng cô lập chính quyền Đảng Cộng sản Trung Quốc trong hệ thống thương mại toàn cầu.

Larry Kudlow, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Nhà Trắng, cho biết tại Câu lạc bộ Kinh tế Washington rằng "Trung Quốc đã chơi nhanh và lỏng lẻo với các quy tắc" và Trump đang cố gắng đánh giá sân chơi. "Chúng tôi đang nói chuyện với EU một lần nữa, chúng tôi đang nói chuyện với Nhật Bản một lần nữa, chúng tôi đang tiến đến những gì tôi đã đặc trưng như một liên minh thương mại của sẵn sàng đối đầu với Trung Quốc", ông Kudlow nói.

Thách thức quân sự

CNN ngày 3-10 dẫn nguồn giới chức quân sự Mỹ cho hay Hạm đội Thái Bình Dương của Hải quân Mỹ đã chuẩn bị một đề xuất mật nhằm thực hiện một cuộc phô trương sức mạnh toàn cầu, như một lời cảnh báo gửi tới Trung Quốc và cho thấy nước Mỹ sẵn sàng ngăn chặn, cũng như đối phó với những động thái quân sự từ phía họ.

Theo kế hoạch, Hải quân Mỹ đề xuất đưa tàu chiến và máy bay vào gần khu vực mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền phi pháp trên Biển Đông và eo biển Đài Loan để thực hiện hoạt động tự do hàng hải, nhằm thể hiện quyền di chuyển tự do trong vùng biển quốc tế. Mục tiêu là tổ chức một loạt tập trận tập trung với các tàu chiến, máy bay chiến đấu và binh lính để thể hiện rằng Mỹ có thể đối phó với các đối thủ tiềm tàng một cách nhanh chóng trên vài mặt trận.

Mỹ cũng thông qua liên minh tình báo Ngũ Nhãn (Five Eyes) gồm 5 nước Úc, Anh, Canada, New Zealand và Mỹ đang cùng hợp tác để trao đổi các thông tin bí mật liên quan đến hoạt động của Trung Quốc ở nước ngoài, cũng như các quốc gia có tư tưởng tương tự từ hồi đầu năm nay. Sự tăng cường hợp tác của Ngũ Nhãn cho thấy mặc dù Tổng thống Trump tuyên bố sẵn sàng một mình chống lại Trung Quốc, nhưng các thành viên trong chính quyền Washington vẫn cố gắng kêu gọi đồng minh cùng chống lại Bắc Kinh.

Vĩnh Đông