Ai đã sát hại Phó đại diện Hãng thông tấn AFP tại Sài Gòn?

Bản tin báo tử!

Tác giả bản tin là ký giả Paul Leandri, khi đó đang là Phó văn phòng đại diện của Hãng Thông tấn Pháp tại Sài Gòn. AFP là hãng thông tấn xã lớn thứ ba trên thế giới, chỉ đứng sau AP và Reuters. Trụ sở chính của AFP đặt tại Paris (Pháp), có văn phòng tại 100 nước trên thế giới. Bản tin này đã khiến nhà báo Paul Leandri trả giá bằng chính mạng sống của mình!

Binh lính Sư đoàn 23 bộ binh Việt Nam Cộng hòa ra hàng tại Buôn Ma Thuột.

Bản tin chết người trên đã làm chính quyền Sài Gòn bối rối và tức giận vì “lực lượng tấn công Buôn Ma Thuột là dân quân địa phương” chứ không phải quân đội chính quy Bắc Việt (Quân đội nhân dân Việt Nam). Nếu chỉ là quân dân địa phương tấn công và làm chủ Buôn Ma Thuột thì về mặt chính trị, Sài Gòn có gì để mặc cả? Thứ nữa, quân đội VNCH được Mỹ hậu thuẫn và trang bị vũ khí hiện đại đến tận răng lại dễ dàng bị “dân quân” đánh bại thì quá ư nhục nhã. Vì vậy, chính quyền Sài Gòn đã nhanh chóng lên tiếng phủ nhận bản tin trên, buộc AFP phải dẫn xuất nguồn tin.

Trưa 14/3/1975, khi tàn quân của các đơn vị VNCH tháo chạy khỏi Buôn Ma Thuột, trong lúc ông Thiệu vội vã bay ra Cam Ranh mật đàm với các tướng lĩnh quân đội về nguy cơ của Vùng 2 chiến thuật (Cao nguyên) thì Tổng nha Cảnh sát cử một sĩ quan đến văn phòng AFP tại Sài Gòn gặp P.Leandri. Cuộc gặp đã không có kết quả, ngay chiều hôm đó Tổng nha Cảnh sát đã tống đạt giấy mời P.Leandri đến để thẩm vấn về nguồn tin.

Quân giải phóng làm chủ sân bay Hòa Bình (Buôn Ma Thuột).

Có lẽ linh cảm sự nguy hiểm đến tính mạng nên đến gần tối, P.Leandri mới đến Tổng nha Cảnh sát Sài Gòn bằng xe hơi của văn phòng AFP, trước đó ông cũng đã báo cho Đại sứ quán Pháp tại Sài Gòn biết chuyện mình phải trình diện tại cuộc thẩm vấn này. Paul Leandri đã linh cảm đúng: ông bị hạ sát bằng mấy phát đạn súng ngắn ngay trong trụ sở Tổng nha Cảnh sát tối hôm đó!

Liền sau đó, Tổng nha Cảnh sát đã dựng ngay hiện trường giả: đặt P.Leandri vào xe hơi của ông rồi cho xe tông thẳng cổng ra vào của Tổng nha, những người lính được lệnh dùng súng bắn vào xe của Leandri từ phía sau như thể do xe hơi của Leandri vượt cổng buộc họ phải nổ súng.

Tiếp sau đó, Tổng nha Cảnh sát Sài Gòn đã ép ông Nguyễn Ngọc Bích, là Tổng giám đốc Việt Tấn xã (Hãng thông tấn của chính quyền Sài Gòn) phải đăng tải bản tường trình và mô tả lại cái chết của nhà báo Pháp Paul Leandri theo cách giải thích mà Tổng nha Cảnh sát soạn sẵn. Bản tin được công bố như sau: "Tại Sở Ngoại kiều (thuộc Tổng nha Cảnh sát Quốc gia), nhà báo Paul Leandri không trả lời chi tiết về bản tin trên  mà chỉ la lối, đập phá đồ trong văn phòng chánh sở. Viên cảnh sát sở mời Paul Leandri sang Sở Tư pháp nằm ngay trong khuôn viên Tổng nha, Paul Leandri lên xe hơi nhưng ông không chịu vào văn phòng khối tư pháp mà chỉ đứng ngoài sân và tiếp tục lớn tiếng la lối. Bất thần, Paul Leandri nhảy lên xe hơi, dùng chìa khóa riêng nổ máy, đạp hết ga phóng ra cổng. Nhân viên công vụ ngăn xe lại nhưng không được. Buộc họ phải nổ súng cảnh cáo nhưng xe vẫn lao đi. Tới cổng gác thứ ba, dù có tiếng hô dừng lại, Paul Leandri vẫn phóng xe ra khỏi cổng. Lính gác buộc phải nổ súng bắn ba phát vào bánh xe và một viên đạn gây tử vong cho Paul Leandri…”.

Theo tường trình của Tổng nha Cảnh sát, Paul Leandri lẽ ra phải bị trúng đạn từ phía sau. Nhưng Hãng tin Mỹ UPI sau đó dẫn nguồn tin ngoại giao lại loan tải rằng, Paul Leandri bị bắn từ nhiều phía. Đặc biệt, AFP sau đó đưa tin: Theo yêu cầu của vợ nhà báo Paul Leandri, bà Hansi, và Đại sứ Pháp tại Sài Gòn – ông Jean Marie Meriillon, bác sĩ Rouffi tiến hành giám định pháp y xác Paul Leandri vào ngày 16/3/1975, tại Bệnh viện Grall. Kết luận giám định cho thấy, Paul Leandri bị một viên đạn xuyên vào dưới tai trái, xuyên qua đầu từ trái sang phải khiến nạn nhân tử vong ngay, đồng thời miệng vết thương có nhiều vệt khói thuốc súng chứng tỏ nạn nhân bị bắn ở cự ly gần, không loại trừ khả năng bị kê súng vào đầu.

Cái chết của nhà báo Pháp Paul Leandri đã gây nên làn sóng phẫn nộ của báo giới quốc tế trong những ngày chính quyền Sài Gòn hấp hối, càng tạo thêm sự bất mãn dữ dội đối với chế độ đang suy sụp. Chiều 18/3/1975, nghiệp đoàn ký giả toàn quốc Pháp đã tập hợp trước trụ sở của AFP rồi diễu hành yên lặng đến Đại sứ quán VNCH. Nghiệp đoàn cũng kêu gọi các phân bộ địa phương tổ chức các cuộc biểu tình tương tự tại các tòa tổng lãnh sự VNCH ở Pháp.

Nhiều hãng thông tấn lớn trên thế giới chính thức đòi chính quyền Sài Gòn giải thích về cái chết của Paul Leandri. Thậm chí Viện Báo chí  Quốc tế (IPI) đã có công văn gửi đích danh Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu phản kháng hành động sát hại nhà báo Paul Leandri. Nhưng mọi chuyện liên quan đến nhà báo Paul Leandri chưa ngã ngũ thì Pleiku, Kon Tum rồi Huế, Đà Nẵng, Nha Trang… dồn dập thất thủ, và ngày cáo chung của chính quyền Sài Gòn 30/4/1975 ập đến, khiến cho cái chết của Paul Leandri rơi vào quên lãng.

Tượng đài Chiến thắng tại thành phố Buôn Ma Thuột.

Những nhân chứng

Sau này, ông Nguyễn Ngọc Bích ra nước ngoài định cư, đến năm 2005, nghĩa là 30 năm sau, ông Bích mới dám nói lên sự thật vụ nhà báo của hãng tin AFP bị hạ sát.

Ngày 11/9/2005, trên trang báo Người Việt Online đã đăng bài viết của ông Nguyễn Ngọc Bích như sau: “Tôi cũng sống những giờ phút thật căng khi ông Phạm Kim Quy, Đại tá cảnh sát bắn chết ký giả Paul Leandri rồi nhất quyết đòi VTX (Việt Tấn xã) phải đưa ra cách giải thích của bên cảnh sát quốc gia”.

Còn trong cuốn “Sài Gòn sụp đổ” (Et Saigon tomba) của tác giả Pauk Dreyfrus, một nhà báo Pháp, và cũng là bạn của P.Leandri, đã viết: "Bạn đồng nghiệp của tôi là Paul Leandri, chỉ vì bị coi là phóng viên đầu tiên đã gửi điện báo tin Buôn Ma Thuột thất thủ về Hãng tin AFP của Pháp, đã bị gọi đến Tổng nha Cảnh sát Sài Gòn. Những nhà chức trách nói, họ muốn biết Leandri có được nguồn tin này từ đâu. Leandri ngồi đợi nhiều giờ trước khi bị chất vấn. Anh nóng ruột. Thấy trời đã tối, anh tự động bỏ về. Vừa ngồi lên xe và bắt đầu nổ máy, Leandri đã  bị một nhân viên cảnh sát nổ súng bắn. Anh chết ngay tại chỗ. Đó là dựa theo thông báo chính thức.

Tuần báo Time số đề ngày 24/3/1975, thì đã viết trong bài "South Viet Nam: Holding on” (Nam Việt Nam: Ráng cầm cự): "Tháng rồi Thiệu bỏ tù 19 nhà báo và đóng cửa năm tờ báo đối lập, hiện nay, sự đàn áp của ông  ta có vẻ đã khiến cho phong trào đối lập phải im tiếng. Việc gia tăng cách xử trí một cách võ biền của chính quyền ông ta đối với báo chí nước ngoài đã đem lại thảm cảnh hồi tuần rồi khi Cảnh sát Sài Gòn ra lệnh cho ký giả Paul Leandri của Agence France Presse tới trụ sở trung ương của Cảnh sát để thảo luận về một bản tin. Leandri phản đối cuộc thẩm vấn, toan lái xe bỏ đi, và đã bị bắn chết”.